Social (In)equality and Stratification Based on the Life and Poems of Asik Veysel

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 1014 - 1043, 30.08.2024

Nilüfer Öztürk Aykaç

https://doi.org/10.34083/akaded.1506907

Öz

In this study, the life and poems of Asik Veysel, one of the late Turkish folk poets, are discussed in terms of the themes of social (in)equality and stratification. In this context, thematic analysis and content analysis techniques, which are among the qualitative research methods, were used; in addition, the examination of the “author” and “work” elements of the sociology of literature has been deepened. The focus of the study is a thematic analysis on the themes of social stratification and (in)equality. As the unit of analysis, the memories in Asik Veysel’s biography regarding these themes and the poems containing these themes were examined. Examples of social inequality and stratification are first classified into two separate groups: “inequalities due to financial reasons” and “inequalities due to race, ethnicity and sectarian identity”. Veysel criticizes the fact that the elements in these categories constitute discrimination among people. As a third category, social differences, especially according to professions and characters, were discussed and Veysel’s approach to them based on “difference” was interpreted. Theoretical approaches such as Marxist criticism, field theory, and symbolic interactionism were also used in the investigations. Through this article, Asik Veysel’s social sensitivity as a poet has been interpreted, and based on this, literature’s handling of social issues has been exemplified and discussed.

Anahtar Kelimeler

Asik Veysel, social (in)equality, social stratification, social differences

Âşık Veysel’in Hayatı ve Şiirlerinden Hareketle Toplumsal Eşit(siz)lik ve Tabakalaşma

Öz

Bu çalışmada son dönem Türk halk ozanlarından Âşık Veysel’in hayatı ve şiirleri, toplumsal eşit(siz)lik ve tabakalaşma temaları açısından ele alınmıştır. Bu bağlamda nitel araştırma yöntemlerinden tematik analiz ve içerik analizi teknikleri kullanılmış; ayrıca edebiyat sosyolojisinin “yazar” ve “eser” unsurları özelinde inceleme derinleştirilmiştir. Çalışmanın odağında, toplumsal tabakalaşma ve eşit(siz)lik temalarına ilişkin tematik bir inceleme bulunmaktadır. Analiz birimi olarak bu temalarla ilgili Âşık Veysel’in biyografisinde yer alan anılar ve bu temaların yer aldığı şiirler incelemeye tabi tutulmuştur. Toplumsal eşitsizlik ve tabakalaşmaya ilişkin örnekler, ilk olarak “maddi sebepler kaynaklı eşitsizlikler” ve “ırk, etnik köken ve mezhepsel kimlik kaynaklı eşitsizlikler” olmak üzere iki ayrı grupta sınıflandırılmıştır. Bu kategorilerde yer alan unsurların insanlar arasında ayrımcılık oluşturması, Veysel tarafından eleştirilmektedir. Üçüncü bir kategori olarak özellikle meslekler ve karakterlere göre toplumsal farklılıklar ele alınmış, Veysel’in bunlara “farklılık” temelindeki yaklaşımı yorumlanmıştır. İncelemelerde Marksist eleştiri, alan teorisi, sembolik etkileşimcilik gibi teorik yaklaşımlardan da faydalanılmıştır. Bu makale aracılığıyla Âşık Veysel’in bir ozan olarak toplumsal duyarlılığı yorumlanmış, bundan hareketle edebiyatın toplumsal meseleleri ele alışı örneklendirilmiş ve tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel, toplumsal eşit(siz)lik, toplumsal tabakalaşma, toplumsal farklılıklar

Kaynakça

• Aksoy, H. (2023). Âşık Veysel’in vasiyeti: Sazım sen kal dünyada. Folklor Akademi Dergisi, 6(2), 815-823.
• Alptekin, A.B. (2007). Âşık Veysel (Türk’üz türkü çağırırız). Akçağ Yayınları.
• Arı, B. (2015). Âşık şiirinde toplumsal eleştiri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(32), 262-284.
• Arısoy, S. (1975). Âşık Veysel. Sivas Folkloru, 26, 3-6.
• Aristoteles (2020). Politika. (Ö. Orhan, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
• Bakiler, Y.B. (2010). Âşık Veysel. Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Balbay, M. (2018). Gönül gözünde binbir renk Aşık Veysel. Halk Kitabevi.
• Bekki, S. (2021). Halk müziğinin seyyar radyosu Âşık Veysel. Muhit Kitap.
• Ceyhan Akça, N. (2013). Edebiyat sosyolojisi açısından 12 Eylül şiiri. Kurgan Edebiyat.
• Cılga, H. (2023). Âşık Veysel (Bilgelikleri-sezgileri-nükteleri). Post Yayınevi.
• Çağan, K. (2012). Şiirin sosyolojik imkânı bağlamında Mehmed Akif şiirinin toplumu anlamaya katkısı. K. Alver (Ed), Edebiyat sosyolojisi incelemeleri (s. 411-436) içinde. Hece Yayınları.
• Çalışkan, A. (2018). Edebiyat bilimi ve modern Türk edebiyatında edebiyat psikolojisi. Kurgan Edebiyat.
• Çandır, M. (2023). Manevi değerlerimizin Âşık Veysel’in şiirlerine yansıması. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Âşık Veysel Hatırasına Gelenek ve Edebiyat Özel Sayısı, 9, 252-275.
• Çandır, M. ve Furan, A. (2024). Âşık Veysel tefekkürünün evrensel boyuttaki yansımaları. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (EFAD), 7(1), 81-91.
• Çerkezoğlu, E. (2015). Âşık Veysel Şatıroğlu’nun şiirlerinde din ve dindarlık [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Erdal, G. (2024). Cumhuriyet’in 100. yılında Âşık Veysel’in Cumhuriyet ve Atatürk temalı şiirleri hakkında bir değerlendirme. International Journal of New Horizons in the Social Sciences (JOSSCI), 1(1), 1-9.
• Escarpit, R. (1992). Edebiyat sosyolojisi. (H. Portakal, Çev.). İletişim Yayınları.
• Güllülü, S. (1988). Sanat ve edebiyat sosyolojisi. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Işık, C. (2019). Gerçek Âşık Veysel. Bağlam Yayıncılık.
• İnalcık, H. (2022). Şair ve patron. Doğu Batı Yayınları.
• Karaçağıl, A. (2019). Âşık Veysel’in şiirlerinin vatan, millet, din, bayrak kavramları açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Giresun Üniversitesi.
• Karpat, K.H. (2017). Osmanlı’dan günümüze edebiyat ve toplum. Timaş Yayınları.
• Kaya, D. (2011). Âşık Veysel. Akçağ Yayınları.
• Kemikli, B. (2016, 23 Şubat). İki Veysel yahut aynadaki kırılma. https://fikircografyasi.com/makale/iki-veysel-yahut-aynadaki-kirilma adresinden 02 Haziran 2024 tarihinde alınmıştır.
• Koçak, A. ve Gündoğu, S.K. (2023). 1930-1950 yılları arası dönemde Türkiye siyasi ve iktisadi devlet politikalarının Âşık Veysel şiirine yansımaları. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 16(44), 1547-1562.
• Kösemihal, N.Ş. (1964). Edebiyat sosyolojisine giriş. İstanbul University Journal of Sociology, 2(19-20), 1-37.
• Kutsi, T. (1973). Âşık Veysel (Hayatı, sanatı, eserleri). Ararat Yayınevi.
• Marks, K. (2003). Kapital-I (Kapitalist üretimin eleştirel bir tahlili). (A. Bilgi, Çev.). Eriş Yayınları.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. (O. Akınhay ve D. Kömürcü, Çev.). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mills, C.W. (2007). Toplumbilimsel düşün. (Ü. Oskay, Çev.). Der Yayınları.
• Moran, B. (2002). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İletişim Yayınları.
• Öz, G. (2013). Alevilik-Bektaşilik bağlamında Âşık Veysel. Barış Kitap.
• Özdemir, A. (2010). İki kapılı handa Âşık Veysel. Sivas Platformu Yayınları.
• Özdemir, S.D. (2018). Âşık Veysel’in şiirlerinde sosyal eleştiri. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 16(6), 151-161.
• Özen, K. (2009). Selam olsun kucak kucak Âşık Veysel (Hayatı ve şiirleri). Duvar Yayınları.
• Öztürk Aykaç, N. (2022). Türkiye’de kentleşme. Ü. Şentürk (Ed), Türkiye’nin toplumsal yapısı (s. 377-414) içinde. Paradigma Akademi Yayınları.
• Pehlivan, B. (1984). Âşık Veysel (Yaşamı, sanatı, şiirleri üzerine bir inceleme). Deniz Kitaplar Yayınevi.
• Platon (1999). Devlet. (S. Eyüboğlu ve M.A. Cimcoz, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Rosenthal, M. ve Yudin, P. (1972). Materyalist felsefe sözlüğü. (A. Çalışlar, Çev.). Sosyal Yayınlar.
• Rousseau, J.J. (1990). İnsanlar arasındaki eşitsizliğin kaynağı. (R.N. İleri, Çev.). Say Yayınları.
• Sapiro, G. (2019). Edebiyat sosyolojisi. (E.C. Gürcan, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Solmaz, E. ve Sarpkaya, S. (2023). Sazdan gitara Âşık Veysel: Âşık Veysel’in evrensel etkisini popüler müzik örnekleri üzerinden okumak. A. Öger ve M.S. Çelepi (Ed), Prof. Dr. Mustafa Arslan armağanı (s. 783-796) içinde. Paradigma Akademi Yayınları.
• Şatıroğlu, A.V. (1971). Dostlar beni hatırlasın. (Ü.Y. Oğuzcan, Haz.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tek, R. (2016). Edebiyat-toplum ilişkisi bağlamında Âşık Veysel’in şiir dünyası. SUTAD, 40, 327-350.
• Tunç, E. ve Çelik, A. (2023). Âşık Veysel ve yaratıcı endüstriler. Folklor Akademi Dergisi, 6(3), 983-991.
• Turner, B. (1997). Eşitlik. (B.S. Şener, Çev.). Dost Kitabevi Yayınları.
• Tutu, S.B. (2008). Âşık Veysel Şatıroğlu (Hayatı, eserleri ve müzik kimliği) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ege Üniversitesi.
• Tüzer, İ. ve Hüküm, M. (2019). Edebiyat sosyolojisi (Edebiyata sosyolojiden bakmak). Akçağ Yayınları.
• Ülken, H.Z. (1969). Sosyoloji sözlüğü. MEB Basımevi.
• Ünsaldı, L. ve Geçgin, E. (2013). Sosyoloji tarihi (Dünya’da ve Türkiye’de). Heretik Yayıncılık.
• Vural, Ş. (2023). Âşık Veysel’in şiirleri üzerine ontolojik bir inceleme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Williams, R. (1974). On high and popular culture. New Republic, 171(21), 15.
• Yalçın, Ö. (2000). Âşık Veysel (Dramı, sanatı, şiirlerinden seçmeler). Ötüken Neşriyat.
• Yardım, M.N. (2023). Bilge ozan Âşık Veysel Şatıroğlu. Akıl Fikir Yayınları.
• Yavuz, O. (2020). Pir Sultan Abdal ve Âşık Veysel’de varoluşçu temalar [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.
• Yığman, S. (2019). Değerler eğitimi açısından Âşık Veysel’in şiirleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, A. (2018). Âşık Veysel. Ketebe Yayınları.
• Yılmaz, N. (1996). Âşık Veysel (Millî kültürümüzdeki yeri). Ocak Yayınları.
• Yılmaz, S.S. (2016). Âşık Veysel’in “Çarık-Mes Konuşması” adlı şiirinin ontolojik tahlili. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40(1), 389-404.
• Yurduşen, Y. (2013). Âşık edebiyatı halk şiirindeki eğitsel ve öğretisel unsurlar (Âşık Veysel örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi.