Persian Qasidas of Alî Şîr Nevâyî-VI

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 644 - 668, 30.08.2024

Ahmet Kartal , Saniye Eraslan Kaleli

https://doi.org/10.34083/akaded.1507831

Öz

At a time when Persian was the literary language and producing works in Turkish was despised, Alî Şîr Nevâyî, who preferred to write his works in Turkish, is one of the most important figures of Turkish literature. The Persian Dîvân of Nevâyî, who was also fluent in the Persian language and compiled a Persian dîvân; it consists of ghazal, müseddes, terkîb-bend, rübâ'î, kıt’a, history, lugaz, muammâ, müfred, elegy written for Molla Câmî and odes called “Sitte-i Zarûriyye”. In addition, there are four more odes titled “Fusûl-i Erba'a”, which are not included in the manuscripts of Nevâyî’s Persian divan in Turkey. “Fusûl-i Erba’a”; it consists of four odes titled “Seretan”, “Hazân”, “Bahâr” and “Dey”, which talk about the four seasons. In the first four serials of this work, which will contain the Turkish translations of Nevâyî’s odes, the odes in “Fusûl-i Erba’a” are included respectively. In the fifth serial, “dîbâce” in “Sitte-i Zarûriyye” and “Rûhu'l-kuds”, the first ode of “Sitte-i Zarûriyye”, are discussed. In this serialization, “Aynu'l-hayât”, the second ode of “Sitte-i Zarûriyye”, was handled and translated into Turkish.

Anahtar Kelimeler

classical Turkish literature, Nevâyî, Farsça Dîvân, kaside, Sitte-i Zarûriyye, Aynu'l-hayât

Alî Şîr Nevâyî’nin Farsça Kasideleri-VI

Öz

Farsçanın edebî dil olduğu ve Türkçe eser vermenin küçümsendiği bir dönemde, eserlerini Türk diliyle kaleme almayı yeğleyen Alî Şîr Nevâyî, Türk edebiyatının en önemli şahsiyetlerinden biridir. Aynı zamanda Fars diline vakıf olup Farsça bir dîvân da tertip eden Nevâyî’nin Farsça Dîvân’ı; gazel, müseddes, terkîb-bend, rübâ’î, kıt’a, tarih, lugaz, muammâ, müfred, Molla Câmî için yazılan mersiye ile “Sitte-i Zarûriyye” isimli kasidelerden oluşmaktadır. Ayrıca Nevâyî’nin Türkiye’de bulunan Farsça dîvânının yazma nüshalarında yer almayan ve “Fusûl-i Erba’a” başlığını taşıyan dört kasidesi daha mevcuttur. “Fusûl-i Erba’a”; dört mevsimden söz eden “Seretân”, “Hazân”, “Bahâr” ve “Dey” başlıklı dört kasideden oluşmaktadır. Nevâyî’nin kasidelerinin Türkçe tercümelerini ihtiva edecek olan bu çalışmanın ilk dört tefrikasında, “Fusûl-i Erba’a”da yer alan kasidelere sırasıyla yer verilmiştir. Beşinci tefrikada “Sitte-i Zarûriyye”de yer alan “dîbâce” ile “Sitte-i Zarûriyye”nin ilk kasidesi olan “Rûhu’l-kuds” ele alınmıştır. Bu tefrikada ise “Sitte-i Zarûriyye”nin ikinci kasidesi olan “Aynu’l-hayât” ele alınarak Türkçeye tercüme edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

klasik Türk edebiyatı, Nevâyî, Farsça Dîvân, kaside, Sitte-i Zarûriyye, Aynu'l-hayât

Kaynakça

• ‘Afîfî, Doktor Rahîm (1372). Ferheng-nâme-i şi‘rî. Si cild, Tehrân.
• Aydın, M. (2013). TDV İslâm Ansiklopedisi: Yahyâ. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 232-234.
• Dehhudâ, A. E. (1373). Lugat-nâme. C. 14, Muessese-i İntişârât-i Çâp-i Dânişgâh-i Tehrân.
• Enverî, H. (1382). Ferheng-i bozurg-i sohen. C. 8. Çâp-i devvom.
• İbn Manzûr (1419). Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru’l-ihyâ’i’t-turâsi’l-‘arabiyye.
• Kartal, A. & Eraslan, S. (2022a). Alî Şîr Nevâyî’nin Farsça kasideleri-I. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 6(2), s. 415-436.
• Kartal, A. ve Eraslan Kaleli, S. (2022b). Alî Şîr Nevâyî’nin Farsça kasideleri-II. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 6(4), 1102-1114.
• Kartal, A. ve Eraslan Kaleli, S. (2023a). Alî Şîr Nevâyî’nin Farsça kasideleri-III. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 7(1), 1-17.
• Kartal, A. ve Eraslan Kaleli, S. (2023b). Alî Şîr Nevâyî’nin Farsça kasideleri-IV. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 7(2), 773-789.
• Kartal, A. ve Eraslan Kaleli, S. (2023c). Alî Şîr Nevâyî’nin Farsça kasideleri-V. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 7(3), 1927-1960.
• Levend, Â. S. (1966). Ali Şir Nevaî II. cilt Divanlar 4 Türkçe, I Farsça Divan. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Mu’în, Muhammed (1371). Ferheng-i Fârsî. Şeş cild, Çâp-i heştum, Çâphâne-i Sipihr.
• Muhammed Pâdşâh (1346). Ferheng-i muterâdifât ve ıstılâhât. Çâp-i dovvom, Tehrân.
• Mütercim Âsım (2014). el-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. (Haz. Mustafa Koç; E. Tanrıverdi), 5. Cilt.
• Nevâyî (1395). Dîvân-i Emîr Nizâmüddîn Alî Şîr Nevâyî «Fânî». (be-tashîh-i Seyyid Abbâs Restâhîz-i Sânçârekî), Çâp-i evvel, İntişârât-i Emîrî.
• Rafiddinov, S. & Tacıbayev, H. (2002-2003). Mükemmel eserler toplamı: Farsça Divan. 18-20. Ciltler, Özbekistan Fenler Akademisi Neşriyatı.
• Rahimi, F. (2016). Fethali Kaçar’ın Çağatay Türkçesi sözlüğü. Akçağ Yayınları.
• Seyyid Muhammed Alî Dâ’iyü’l-islâm (1362). Ferheng-i nizâm. çâp-i dovvom, 5 cild, Tehrân.
• Steingass, F. (1975). Persian-English dictionary. Beirut: Librairie du Liban.
• Sülün, M. (2010). TDV İslâm Ansiklopedisi: Şi’râ. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 180-181.