Günlük Türk Gazete Haber Başlıklarının Dil Bilimsel İncelemesi

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 3, 1550 - 1567, 30.12.2024

Meltem Sargın

https://doi.org/10.34083/akaded.1501679

Öz

İnsanlar arasındaki ilişkinin önemli bir parçasını oluşturan haberleşme; ortam ve araçları açısından yüzyıllardır değişip gelişmiş, teknoloji sayesinde yepyeni bir boyut kazanmıştır. En yaygın kitle haberleşme araçlarından olan gazeteler, günümüzde dijital ortamlarda sunulsa da önemini sürdürmektedir. Kendine özgü biçemsel ve dilsel özellikleri açısından gazete haberle başlıkları, daha ilk sayfadan okuyucuyla buluşması nedeniyle gazete içeriğinin en önemli bölümünü oluşturmaktadır. Çağdaş yaşamın hızı nedeniyle çoğu kişinin haber almak için göz gezdirdiği gazetelerde haber başlıklarının başlıca iki önemli işlevi bulunmaktadır: haberi özetlemek ve dikkat çekerek haberi okunur kılmak. Bu işlevleri yerine getirmek için farklı dilsel stratejiler kullanan haber başlıklarının kendine özgü bir söylem oluşturduğu ve dil bilimsel açıdan incelenmeye değer olduğu düşünülmektedir. Bu noktadan hareketle, çalışmada günlük Türk gazetelerinden elde edilmiş bir bütünce anlam bilimsel ve söz dizimsel açıdan incelenmiştir. Nitel ve nicel araştırma yöntemi kullanılan çalışmadan elde edilen bulgular, incelenen haber başlıklarının, dikkat çekmekten çok haberleri özetleyerek okuyucuyu bilgilendirme işlevini yerine getirmeyi amaçladığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Gazete haber başlıkları, eğretileme, düzdeğişmece, benzetme, eksilti

Linguistic Analysis of Daily Turkish Newspaper Headlines

Öz

Communication, which constitutes an important part of the relation among people, has changed for centuries in terms of media and tools and has gained a whole new dimension thanks to advanced technology. Newspapers, one of the most widespread means of mass communication, maintain their importance even though they are presented in digital media today. In terms of its unique stylistic and linguistic features, newspaper reports constitute the most important part of newspaper content as they welcome the reader from the very first page. News headlines in newspapers, which most people browse to get news due to the speed of contemporary life, have two important functions: to summarize the news and to make the news readable by attracting attention. News headlines, which use different linguistic strategies to fulfill these functions, are considered to constitute a discourse on their own and are worthy of linguistic analysis. From this point of view, in this study, a corpus of daily Turkish newspapers is analyzed semantically and syntactically. The findings obtained from the study, which used qualitative and quantitative research methods, show that the news headlines examined aim to fulfill the function of informing the reader by summarizing the news rather than atracting attention.

Anahtar Kelimeler

Newspaper headlines, metaphor, metonymy, simile, ellipsis

Kaynakça

• Aksan, D. (1997). Anlambilim. Engin Yayınevi.
• Akyol, C. (2019). Metafor nedir, ne değildir?. (Ed.) B. Kılcan, Metafor ve metaforik çalışmalar için bir uygulama rehberi (ss. 49-87). Pegem Akademi.
• Akyüz, F. D. (2023). Gazete haber başlıkları üzerine bir dil incelemesi (1918 -1932). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış doktora tezi).
• Biber, D., Conrad, S. & Reppen, R. (1998). Corpus Linguistics: Investigating Language Structure and Use. Cambridge University Press.
• Biber, D., Stig J., Geoffrey L., Susan C. & Edward F. (1999). Longman grammar of spoken and written language. Pearson Education Ltd.
• Cambridge Dictionary Çevrim İçi Sözlük. https://dictionary.cambridge.org/
• Cárdenas, J. (2019). Quantitative analysis: A guide for beginners.
• Crystal, D. (1987). The Cambridge encyclopedia of language. Cambridge University Press.
• Çığ, Ü. (2011). Endüstriyel bir anlatı yapısı: “ters piramit" haber metinleri. Dil Ve Edebiyat Dergisi, 7(2), 69-90.
• Dey, I. (1993). Qualitative data analysis: A user-friendly guide for social scientists. Routledge.
• Goddard, A. (1998). The language of advertising. Routledge.
• Gülsevin, S. (2022). De- fiiliyle yapılan bir eksiltili cümle tipi üzerine. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 11(2), 527-537.
• Gümüşatam, G. (2013). Eksiltim (ellipsis) ve Türkçede eksiltim türleri. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/1, 1539-1552.
• Halliday, M. A., & Hasan, R. (1976). Cohesion in English. Longman.
• Hürriyet Gazetesi (29.08.2019). https://satis.hurriyet.com.tr/DateSelect.aspx?catid=1&pid=1
• Ilie, C. (1994). What else can I tell you?: A pragmatic study of English rhetorical questions as discursive and argumentative acts. Almqvist & Wiksell International.
• Infantidou, E. (2009). Newspaper headlines and relevance: Ad hoc concepts in ad hoc contexts. Journal of Pragmatics, 41(4), 699-720.
• Isani, S. (2011). Of headlines & headlinese: Towards distinctive linguistic and pragmatic genericity. ASp [Online], 60 | 2011, Online since 07 October 2014, connection on 30 September 2016. URL: http:// asp.revues.org/2523; DOI: 10.4000/asp.2523
• İmer, K., Kocaman, A. & Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Kerimoğlu, C. (2011). Kiplik incelemeleri ve Türkçe. Dinozor Kitabevi.
• McShane, M. J. (2005). A theory of ellipsis. Oxford University Press.
• Medya Takip Merkezi. https://medyatakip.com.tr/nd/22012024-28012024-29012024-937-sayi-18-yil-172.html
• Meyer, C. F. (2002). English Corpus Linguistics: An Introduction. Cambridge University Press.
• Milliyet Gazetesi (9 Aralık 2021). https://www.milliyet.com.tr/gundem/bas-parayi-vur-keciyi-ispanyadan-gelen-12-avci-tuncelide-huzuru-kacirdi-6657845
• Moncomble, F. (20018). The deviant syntax of headlinese and its role in the pragmatics of headlines. E-rea - Revue électronique d’études sur le monde anglophone, Standardisation and Variation in English Language(s), 15.2, ff10.4000/erea.6124ff. ffhal-04365778
• Oxford Languages Çevrim İçi Sözlük. https://languages.oup.com/google-dictionary-tr/
• Özyıldırım, I. & Pakkan, G. (1996). Türkçede 'spor haber başlıkları': incelenmesi ve ögretimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 12, 11-19.
• Saxena, S. (2006). Headline writing. Sage Publications.
• Seyhan, O. (2019). Metaforların türleri, özellikleri ve işlevleri. (Ed.) B. Kılcan, Metafor ve metaforik çalışmalar için bir uygulama rehberi (ss. 37-49). Pegem Akademi.
• Sözcü Gazetesi (21.07.2013). https://www.gastearsivi.com/gazete/sozcu/2013-07-21/1
• TDK Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi Mart 2024).
• Uğur, N. (2007). Metafor kavramını algılama türleri. Yasakmeyve Dergisi, Ocak-Şubat 2007, sayı: 24. https://www.academia.edu/6961592/Metafor_Kavram%C4%B1n%C4%B1_Alg%C4%B1lama_T%C3%BCrleri
• Ülper, H. & Uyar, Ş. (2023). Türkçe eksilti işlemleme becerilerine yönelik ölçme aracı geliştirilmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 14 (1), 482-508.
• van Dijk, T. A. (1988). News as discourse. Lawrence Erlbaum Associates.
• Yağbasan, D. & Demir, Ü. (2008). Basın dili ve gazete manşetlerinin dilbilimsel analizi. e-Journal of New World Sciences Academy, 3(1), 114-127.
• Zeyrek, D. (1992). Gazete haber başlıklarını inceleme denemesi. Dilbilim Araştırmaları 1992, 59-96.