Mecelle’ye Göre Dostluk Ve Düşmanlığın Tanıklığa Etkisi

Yıl 2019, Sayı: 6, 169 - 190, 25.06.2019

Mustafa Avcı

Öz

İslam
hukukunda tanık beyanına değer verilebilmesi için adil olması ve töhmet altında
bulunmaması gerekir. Töhmet sebepleri şunlardır: Tanıklığın bir menfaat temini
veya zararın defi için yapılması (Mecelle, m.1700/1), Akrabalık (usul-füru)
ilişkisi ve evlilik bağı (Mecelle, m.1700/2), Ortaklık, işçi-işveren ilişkisi
(Mecelle, m.1700/2), Dostluk (Mecelle m.1701) -buraya kadar olanlar lehe
tanıklığa engeldir. Düşmanlık (husumet) ise aleyhe tanıklığa engeldir (Mecelle,
m.1702). Ölçü: Bir kişinin töhmetten dolayı biri lehine tanıklığı geçerli ise
aleyhe tanıklığı; aleyhe tanıklığı geçerli ise lehe tanıklığı geçerli değildir.

Anahtar Kelimeler

Mecelle, tanık, tanıklık, dostluk, düşmanlık

The Effect of Friendship and Hostility on Testimony According to Ottoman Code of Civil Law

Öz

In Islamic law witness must be equitable and shouldn't be
incriminated in order to be able to value the witness statement. The reasons of
imputation are: to testify in order to benefit or eradicate the damage (Ottoman
Code of Civil Law a.1700/1) Kinship (lineal consanguinity) and marriage bond
(Ottoman Code of Civil Law a.1700/2) Partnership, employer-employee relations
Friendship (Ottoman Code of Civil Law a.1701) - the reasons up to here obstacle
to testify in favour of somebody.-However hostility (animosity) obstacle to
testify against somebody (Ottoman Code of Civil Law a.1702). Norm: If someone's
testimony in favour of somebody is valid because of imputation, it isn't valid
to testify against somebody and if testimony against somebody is valid then it
isn't valid to testify in favour of somebody.

Anahtar Kelimeler

Ottomon Code of Civil Law, Witness, Testimony, Friendship, Hostility

Kaynakça

• Ali Haydar, Hoca Emin Efendizade (ö.1915): Dürerü’l-Hukkâm Şerh-i Mecelleti’l-Ahkâm, İst.1319, IV/247.
• Apaydın, Yunus, “Şahit”, DİA, C:38, s.279.
• Atar, Fahrettin, İslam Adliye Teşkilatı, Ank.1991, s.195.
• Bardakoğlu, Ali, “İsbat” DİA, C:22, s.492.
• Beroje, Sahip, Ceza Muhakemesi Hukuku Açısından İslam İspat Hukuku, Ank.2007, s.196.
• Bilmen, Ö. Nasuhi (ö.1971), Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kamusu, İst.1975, VIII/123, No:51.
• Çağrıcı, Mustafa, “Adalet (ahlak)” DİA, C:1, s.341.
• Çağrıcı, Mustafa, “Dostluk” DİA, C:9, s.512.
• Çağrıcı, Mustafa, “Düşmanlık” DİA, C:10, s.52.
• Çağrıcı, Mustafa, “Îsâr” DİA, C:22, s.490.
• Dönmez, İ. Kafi, “Sedd-i Zerai” DİA, C:36, s.278.
• Dürrizade Şeyhülislâm M. Arif b. Muhammed (ö.1800), Neticetü’l-Fetâvâ, İst.1265, No:1080.
• Düzdağ M. Ertuğrul, Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, İst.1983, No:636.
• Erdoğan, Mehmet, İslam Hukukunda Ahkâmın Değişmesi, İst.1990, s.176.
• Ergin, O. Nuri, Mecelle-i Umur-ı Belediye, İst.1995, I/217.
• Fetva-yı Hindiyye, (Tercüme: Mustafa Efe), İst.2004, VI/525-526.
• Gazali, Muhammed b. Hamid (ö.1111), İhyau Ulumi’d-Din, İst.1985, II/171.
• Hayrettin Karaman-Mustafa Çağrıcı-İbrahim Kâfi Dönmez-Sadrettin Gümüş, Kur’an Yolu, Ank.2003, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, II/123-124.
• İbn Abidin, M. Emin (ö.1252/1836): Reddü’l-Muhtâr, İst.1984, V/462.
• İbn Ferhun, Burhâneddîn Ebü’l-Vefâ İbrâhîm İbnü’l-İmâm Şemseddîn Ebî Abdillah Muhammed (ö.1397): Tabsıratü’l-Hukkâm fî Usûli’l-Akdiyeti ve Menâhici’l-Ahkâm, Kahire, 1986, II/246,
• İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed (ö.1064): el-Muhallâ bi'l-Âsâr fi Şerhi'l-Mücellâ bi'l-İktisâr, Beyrut, 1988, IX/418, 420.
• İbn Kayyım el-Cevziye Ebu Abdullah Şemseddin (ö.751/1350): İ’lâmu’l-Muvakkiîn an Rabbi’l-Âlemin, Beyrut, 1991, I/113.
• Karaman, Hayrettin, “Adalet (Fıkıh)” DİA, C:1, s.344.
• Kurtubi, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî (ö.1273): el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’an, Beyrut, 1988, V/264, Kur’an Yolu, II/124.
• Mevsıli, Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd (ö.1284), el-İhtiyâr li Ta’lîli’l-Muhtâr, İst.1987, II/147,
• Molla Hüsrev, II/380.
• Razi, Mefâtîhu’l-ġayb, XXVIII, 129.
• Serahsi, Ebubekir Muhammed b. Ahmed (ö.1090), el-Mebsut, Beyrut, 1986, XVI/121-122.
• Sühreverdi, Ebu Hafs Şihabüddin Ömer (ö.632/1234), Avarifü’l-Maarif (Çev: H. Kamil Yılmaz-İrfan Gündüz), İst.1990, s.532.
• Şaban, Zekiyyüddin, İslam Hukuk İlminin Esasları (Usulü’l-Fıkh) Notlar Ekleyerek Tercüme Eden: İ. Kafi Dönmez, Ank.1996, s.124-125.
• Şirbini, Muhammed el-Hatib (ö.977/1570): Muğni’l-Muhtâc, Mısır, 1958, IV/435,
• Trablusi, Alaeddin Ali b. Halil (ö. 849/1445), Muînu’l-Hukkâm fîmâ Yetereddedü beyne’l-Hasmeyni mine’l-Ahkâm, Mısır, 1973, s.73,
• Udeh, Abdülkadir, et-Teşrîu’l-Cinâiyyi’l-İslâmi Mukarinen bi’l-Kanuni’l-Vad’i, Beyrut, Ty. II, No:536.
• Uludağ, Süleyman, “Fütüvvet” DİA, C:13, s.259-260.
• Uludağ, Süleyman, “İhvan” DİA, C:21, s.580.
• Veki, Muhammed b. Halef (ö.306/918), Ahbâru’l-Kudât, Beyrut, Ty. II/347,
• Yenişehirli Abdullah Efendi (ö.1743), Behcetü’l-Fetava, İst.1266, No:2125.