Kuşadalı İbrâhim Halvetî’nin Râbıta Hakkındaki Görüşleri

Yıl 2019, Sayı: 7, 89 - 116, 15.12.2019

Betül İzmirli

Öz

Râbıta,
tasavvufî bir ıstılahtır. En genel manâsıyla “kalbi şeyhe bağlamak” anlamına
gelir. Söz konusu ıstılah mürîdin kâmil insan olma yolundaki çabasına işaret eder.
Bu manâda o, bir pratiğin de ismidir. Râbıta, daha çok Nakşibendiyye tarîkatına
özgü bir terim ve de uygulama olarak bilinmektedir. Ancak râbıta diğer tarîkatlarda
da mevcut olan bir esastır. Başlangıçta mürîdin şeyhte fâni olmasıyla başlayan
râbıta sürecinin, Resûl’de ve nihâî olarak da Allah’da fâni olma mertebeleri de
mümkündür.

Halvetiyye
tarîkatının Şabâniyye koluna bağlı olan Kuşadalı İbrâhim Halvetî, râbıtaya verdiği
önemle dikkat çekmektedir. Kendisi mürîdlerine yazdığı mektuplarda her fırsatta
onlara râbıtayı salık vermiştir. Kuşadalı’nın mektuplarında “râbıta” hâkim bir
unsur olarak göze çarpmaktadır. Nitekim ona göre râbıta, bu yolun (yani
tasavvufun) en azîm temelidir (rükn-i a’zam). Râbıta daha çok Nakşibendiyye
tarîkatında uygulanan bir tasavvufî terbiye yöntemi olsa da bir Halvetiyye
şeyhi olarak Kuşadalı’nın da râbıtaya yer vermesi dikkat çekici bir noktadır.
Kendisi, bu yönüyle yaşadığı dönemde tarîkata yeni bir soluk getirmiştir.
Dolayısıyla bu durum, üzerinde durulması gereken hususlardandır.

Bu makalede
önce tasavvufta râbıta kavramının mâhiyetine ve tarîkatlardaki yerine
değinilecektir. Ardından İbrâhim Halvetî’de râbıta düşüncesinin temeline ve
onun râbıta hakkındaki görüşlerine yer verilecektir. Bu amaçla esâsen onun,
çevresindeki kişilere yazdığı mektuplarından istifâde edilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Râbıta, Mürîd, Mürşid, İbrâhim Halvetî

Kusadali Ibrahim Khalwati’s Views on Rabita

Öz

Rabita is a sufi term. It means to tie the heart to a sheikh with
the most general meaning. The term in question has referred to the effort of a
disciple (murid) in the way of being the perfect human (al-Insan al-Kamil). It
is the noun of a practice in this sense. Rabita has been commonly known a term
and a practice related to the Naqshbandi Tariqa. But it is a basis that exists
in other tariqas too. Rabita process at first begins with annihilation the
disciple in the essence of the sheikh. 
In this process it is possible to become stages of annihilation in the
essence of Rasul (fana fi Rasul) and finally in the essence of Allah (fana
fillah). Kusadali İbrahim Khalwati who has affiliation with Sabaniyye branch of
the Tariqa Khalwatiyya has drawn attention on caring about rabita. Whenever
possible, he has recommended his disciples to practice rabita in the letters
written by himself to them. Rabita attracts the attention as a dominant factor
in Kusadali’s letters. Thus for him rabita is the biggest base of this manner
(namely tasawwuf). Although rabita has mostly been a sufi training method
practiced in Naqshbandi Order, it is remarkable point for Kusadali to give
place to rabita as well. With this aspect he has breathed new life into the
tariqa. So this situation is a matter required for dwelling on it. In this
article it will be firstly mentioned the content of rabita term and its
position in sufi orders. After that it will be included in the base of rabita
thought for Kusadali Ibrahim Khalwati and his opinions on rabita. For this
purpose essentially, it will be benefited from his letters written to some
close persons.

Anahtar Kelimeler

Rabita, Murid, disciple, Ibrahim Khalwati

Kaynakça

• Arvâsî, es-Seyyid Abdulhakim, Râbıta-i Şerîfe, Haz. Necip Fazıl Kısakürek, İstanbul: Büyükdoğu Yayınları, 15. Baskı, 2012.
• Ateş, Süleyman, İslâm Tasavvufu, Ankara: Elif Matbaacılık, 1972.
• Azamat, Nihat, “Kuşadalı İbrâhim Efendi”, DİA, Ankara, 2002, c. XXVI.
• ______, “Yaşar Nuri öztürk: Kuşadalı İbrahim HalvetiHayatı Düşünceleri, Mektupları. İstanbul 1982, XV + 301 s.”, Osmanlı Araştırmaları, İstanbul, 1984, c. IV, (s. 325-335)
• Bayramoğlu, Fuat -Nihat Azamat, “Bayramiyye”, DİA, Ankara, 1992, c. V.
• Buhâri, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, Sahih-i Buhârî, Bulak: Matbaatü'l-Kübra’l-Emiriyye, 1311, c. I.
• Cevherî, Ebu Nasr İsmail b. Hammaâd, es-Sıhâh: Tâcu’l-Luga ve’s-Sıhâhu’l-Arabiyye, Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1430/2009.
• Eraydın, Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 7. Baskı, 2004.
• Gölpınarlı, Abdülbâki, Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İstanbul: Inkılâp Yayınları, 2004.
• Gümüşhanevî, Ahmed Ziyâuddîn b. Mustafa, Câmiu’l- Usûl Fî’l-Evliyâ, İstanbul, ts.
• Gündüz, İrfan, “Tasavvufî Bir Terim Olarak Râbıta”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 8 [2007], sayı: 19, s. 23-53.
• İbn Manzûr, Lisanu’l-Arab, Beyrut: Dâru Sâdır, ts. c. VII.
• İsfahânî, Ebu’l-Kasım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal Râgıb, el-Müfredat Fî Garîbi’l-Kur’ân, Tahk. Muhammed Seyyid Geylânî, Beyrut: Dâru’l-Mârife.
• Mustafa Kara, “Melametiyye”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, İstanbul, 1987, c. 43, ss. 561-598.
• Kara, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul: Dergâh Yayınları, 6. Baskı, 2003.
• Konuk, Ahmed Avni, Füsûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, Haz. Mustafa Tahralı-Selçuk Eraydın, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 4. Baskı, 2005.
• Konur, Himmet, Hasan Sezâî ve Mektupları Işığında Tasavvuf Hayatı, İzmir: Tibyan Yayıncılık, 2003.
• ______, İbrahim Gülşenî Hayatı, Eserleri, Tarikatı, İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.
• ______, Tasavvuf Ahlakı ve İlahi Ahlak İle İnsana Yolculuk, İstanbul: H Yayınları, 2009.
• Kur’an-ı Kerim Meali, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Haz. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin, 12. Baskı, 2011.
• Kuşeyrî, Ebu’l-Kāsım, er-Risâletu’l-Kuşeyriyye, Tahk. Abdu’l-Halîm Mahmûd - Mahmûd b. Eş-Şerîf, Kahire: Dâru’ş-Şa’b, 1409/1989. ______, Letaifu’l-İşarat, Trc. Mehmet Yalar, İstanbul: İlk Harf Yayınları, 2012, c. I-II.
• Kübrâ, Necmüddin. Tasavvufî Hayat, Haz. Mustafa Kara, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1980.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, Bilgi ve Kutsal, İstanbul: İz Yayıncılık, Trc. Yusuf Yazar, 5. Baskı, 2013.
• Ögke, Ahmet, Vâhib-i Ümmî’den Niyâzî-i Mısrî’ye Türk Tasavvuf Düşüncesinde Metaforik Anlatım, Van: Önder Ofset, 2005.
• Öztürk, Yaşar Nuri, Kur’ân-ı Kerim ve Sünnete Göre Tasavvuf, İstanbul: Fatih Yayınevi, 1979.
• ______, Kutsal Gönüllü Veli Kuşadalı İbrahim Halveti (Hayatı, Düşünceleri, Mektupları), İstanbul: Fatih Yayınevi, 1982. Rabbânî, İmam, el-Mektûbâtu’r-Rabbâniyye, İstanbul: İhlâs Vakfı Yayınları, 2002.
• Sâfî, Mevlânâ Ali b. Hüseyin, Reşahâtu Ayni’l-Hayât, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1269.
• Selvi, Dilaver, Nefs Terbiyesinde Râbıta, İstanbul: Hoşgörü Yayınları, 3. Baskı, 2014.
• Sühreverdî, Abdulkāhir Abdullah, Avârifu’l-Meârif, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1966.
• Tahir, Bursalı Mehmet, Osmanlı Müellifleri, Haz. Mustafa Tatcı-Cemal Kurnaz, Ankara: Bizim Büro Basımevi, 2009, c. I.
• Tosun, Necdet, Bahâeddîn Nakşbend Hayatı, Görüşleri, Tarikatı, İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Baskı, 2003.
• Türkiye’de Tarikatlar Tarih ve Kültür, Edit. Semih Ceyhan, İstanbul: İsam Yayınları, 2015.
• Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2. Baskı, 2005.
• Yesevi, Hoca Ahmed, Divân-ı Hikmet, haz. Hayati Bice, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 5. Baskı, 2015.
• Yılmaz, Hasan Kâmil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatler, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2004.
• http://www.lugatim.com (erişim: 16.04.2019)