EDUCATION AND TRAINING OF EXECUTIVE: THE EXPERIENCE OF THE REPUBLIC OF TÜRKİYE IN HISTORICAL PERSPECTIVE

Yıl 2023, , 490 - 510, 29.10.2023

Bekir Kul

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1350240

Öz

The adoption of a nomadic lifestyle in social life, and experiences such as effective use of resources and collective cooperation, as well as the encounter with different management approaches and practices in state organisation, the need for functional laws, and the requirements and practices such as ensuring social justice have been pioneering in strengthening the management and organisation capability of Turkish society. This ability has led to the establishment of strong and long-lasting states in different parts of the world throughout history. One of the biggest contributions to this success story in history is undoubtedly the ability to train qualified administrators. The need and tradition of "qualified managers", which is the product of an understanding and concern adopted since the first Turkish states, continues today. The process of training managers within the institutional structure, which started with the Karakhanids and Seljuks, gained a different dimension with the Ottoman Empire. The Ottomans, who followed successful practices and continuously improved their management system and organisational structure by taking lessons from previous mistakes, established the Enderun School, which continued its existence for a long time in order to train "competent and meritorious" managers. The opening of the Mekteb-i Mülkiye (School of Civil Administration) in the last periods of the state is considered as an important step towards modernisation in this field. During the foundation years of the Republic, various reforms were carried out in order to ensure modernisation by training the administrative staff of the state, and the need for well-trained qualified administrative staff was met through different methods and procedures. In this study, which compares the executive education and training practices of the Republic of Turkey from traditional and modern perspectives, the classical understanding of executive education is analysed, and the reflections of contemporary management theories on executive education and training in the transformation process that started with the Republican period are discussed. At the end of the study, which is expected to contribute to making sense of the experiences of the Republic in the processes of executive education and training and to help determine future strategies in this field, policy recommendations and new perspectives for the development of this field are presented.

Anahtar Kelimeler

Education in the Republic of Türkiye, executive education, executive training, executive development, executive empowerment

YÖNETİCİLERİN EĞİTİMİ VE YETİŞTİRİLMESİ: TARİHSEL PERSPEKTİFTE CUMHURİYET DÖNEMİ TECRÜBESİ

Öz

Toplumsal hayatta göçebe bir yaşam tarzının benimsenmesi, kaynakları etkili kullanma ve kolektif iş birliği gibi tecrübelerin yanında devlet teşkilatında farklı yönetim yaklaşımları ve pratikleriyle karşılaşılması, işlevsel yasalara ihtiyaç duyulması, toplumsal adaleti sağlama gibi gereklilikler ve uygulamalar Türk toplumunun yönetim ve organizasyon kabiliyetinin güçlenmesine öncülük etmiştir. Bu kabiliyet tarih boyunca farklı coğrafyalarda güçlü ve uzun ömürlü devletlerin kurulmasını sağlamıştır. Tarihteki bu başarı hikayesinde en büyük katkılardan birisi kuşkusuz nitelikli yöneticilerin yetiştirilebilmiş olmasıdır. İlk Türk devletlerinden itibaren benimsenen bir anlayışın ve kaygının ürünü olan “iyi yöneticilerin yetiştirilmesi” ihtiyacı ve geleneği günümüzde de devam etmektedir. Karahanlılar ve Selçuklularla başlayan yöneticilerin kurumsal yapı içerisinde yetiştirilmeleri süreci Osmanlı Devleti ile farklı bir boyut kazanmıştır. Başarılı uygulamaları takip eden ve önceki hatalardan ders alarak yönetim sistemini ve teşkilat yapısını sürekli geliştiren Osmanlılar “ehliyetli ve liyakatli” yöneticiler yetiştirebilmek amacıyla varlığını uzun süre devam ettiren Enderun Mektebi’ni kurmuştur. Devletin son dönemlerinde Mülkiye Mektebi’nin açılması ise bu alanda çağdaşlaşma yolunda önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir. Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında devletin yönetici kadrolarını yetiştirerek modernizasyonu sağlamak amacıyla çeşitli reformlar gerçekleştirilmiş, iyi yetişmiş nitelikli yönetici kadrosuna olan ihtiyaç farklı yöntem ve usullerle karşılanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti'nin yönetici eğitimi ve yetiştirme pratiğini geleneksel ve modern perspektiflerden karşılaştıran bu çalışmada klasik yönetici eğitimi anlayışı incelenmekte, ayrıca Cumhuriyet dönemiyle birlikte başlayan dönüşüm sürecinde çağdaş yönetim teorilerinin yönetici eğitimi ve yetiştirilmesi konusuna yansımaları ele alınmaktadır. Cumhuriyetin yönetici eğitimi ve yetiştirilmesi süreçlerindeki tecrübelerini anlamlandırmaya katkı sağlaması ve bu konuda geleceğe dönük stratejilerinin belirlenmesine yardımcı olması beklenilen çalışmanın sonunda sözkonusu alanın geliştirilmesine yönelik politika önerileri ve yeni bakış açıları sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet dönemi eğitim, yönetici eğitimi, yönetici yetiştirme, yönetici geliştirme, yönetici güçlendirme

Kaynakça

• Ağa, H.H.İ. (1987). Tarih-i enderûn, letaif-i enderun (Çev. C. Kayra). Güneş Yayınları.
• Akçakaya, M. (2018). Türk-İslam tarihinde yönetim uygulamaları. Gazi Kitabevi.
• Akkutay, Ü. (1984). Enderun mektebi. Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Akyüz, Y. (2014). Türk eğitim tarihi. Pegem Akademi Yayınları.
• Aslan, S. (2003). Osmanlı siyasi rejimini şekillendiren bir olgu olarak patrimonyalizm. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(1-2), 245-253.
• Aysan, M. A. , Yücel, G. & Adiloğlu, B. (2020). Türkiye’de lisansüstü işletmecilik eğitiminde bir kuyruklu yıldız: “İşletmecilik İhtisas Programı”. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (19), 3-24 .
• Biber, M. (2019). Lider yöneticilik. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 183-197.
• Cam, E. (2008). Uluslararası Çalışma Örgütü'nün Türkiye'ye ilk teknik yardım faaliyetleri çerçevesinde 'Yakın ve Orta Doğu Çalışma Enstitüsü'nün kuruluşu ve İstanbul dönemi faaliyetleri (1955 – 1972). Journal of Social Policy Conferences, 0(55), 79-126.
• Çevik, H. H. (2007). Türkiye’de kamu yönetimi sorunları. Seçkin Yayıncılık.
• Heper, M. (2011). Türkiye’nin siyasal hayatı, (Çev. K. Göksel). Doğan Kitap
• Ergun, T. (1988). Kamu yöneticilerinin yetiştirilmesi, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
• Findley, C.V. (1996). Kalemiyeden mülkiyeye Osmanlı memurlarının toplumsal tarihi, (Çev. G. Çağalı Güven), Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Göküş, M., (2000). Tek-parti döneminde Türk kamu bürokrasisinin gelişimi. Amme İdaresi Dergisi, 33(2), 23-33.
• Güler, A. (2004). Türk eğitim politikalarının tarihsel süreci, Yeryüzü Yayınevi.
• Günay, Ö. F. (2005). Türkiye’de kamu yöneticisi nasıl yetiştirilmelidir? Turhan Kitabevi.
• Günay, Ö. F. (2004). Üst düzey kamu yöneticilerinin yetiştirilmesi [doktora tezi], Ankara Üniversitesi.
• Halaçoğlu, Y. (1991). XIV-XVII. Yüzyılllarda Osmanlılarda devlet teşkilatı ve sosyal yapı. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Hali, S ve Rencüzoğulları, S. (2017). İslamiyet öncesi dönemde Türklerde eğitim, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi, 6 (17),425-437.
• Hesapçıoğlu, M. (2009). Türkiye’de Cumhuriyet döneminde eğitim politikası ve felsefesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 29(29), 121-138.
• İnal, K, ve Karakoyunlu, İ. (2021). Enderun Mektebi örneği üzerinden üst düzey yönetici eğitimi modellemesi. Türk İdare Dergisi, 0(493), 135-168.
• İnalcık, H., (2006). Osmanlı İmparatorluğu klasik çağ (1300-1600). Yapı Kredi Yayınları.
• Karcı, E. (2018). Üsküp jandarma karakol kumandanları mektebi (1904-1909), İ. H. Demircioğlu vd. (Ed.), Miras ve değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e jandarma içinde (s. 185-204), Berikan Yayınevi.
• Kılınçkaya, M. D. (2013). Marshall Planı ve Milli Prodüktivite Merkezi’nin kuruluşu. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), 18(18) ,131-146.
• Kaya, Y.K. (1984). İnsan yetiştirme düzenimiz, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Yayını.
• MFA (2023, 25 Mayıs). Diplomasi akademisi. 25 Nisan 2023 tarihinde http://diab.mfa.gov.tr/hakkimizda.tr.mfa adresinden edinilmiştir.
• Okçu, V. (2011). Türkiye'de okul yöneticilerinin yetiştirilmesi ve atanmasına ilişkin mevcut durum, beklentiler ve öneriler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 244-266.
• Peker, Ö. (1994). Yönetici eğitimi, TAKAV Yayınları.
• Sevinç, N. (2007). Osmanlı’nın yükselişi ve çöküşü, Bilge Karınca Yayınları.
• Sevinç, İ. ve Özçelik, M. (2023). Tek parti döneminde Türk kamu bürokrasisinde yapılan yapısal değişiklikler, Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 5(1), 55-74. DOI: 10.51124/jneusbf.2023.42
• Seçtim, H. ve Erkul, H. (2020). Yönetim yaklaşımları üzerine kuramsal bir değerlendirme. Management and Political Sciences Review, 2(1), 18-50.
• Şahin, L. ve Güçlü, F. (2010). Genel olarak hizmet içi eğitim: Ülker şirketler topluluğu hizmet içi eğitim süreci ve uygulamaları. Journal of Social Policy Conferences , 0(59), 217-270.
• TÜSSİDE (2023, 20 Haziran). Türkiye sanayi sevk ve idare enstitüsü. 20 Mayıs 2023 tarihinde https://tusside.tubitak.gov.tr/ adresinden temin edilmiştir.
• Uslu, A. (2019). Türklerde devlet yönetimi. Türk Ekini, (3), 4-17.
• Yalçındağ, S. (1970). Kamu yönetim sistemimizin tarihsel evrimi üzerine notlar. Amme İdaresi Dergisi, 3(2).20-57.
• Yücel T. F. (2015). Cumhuriyet Türkiyesi’nin sanayileşme öyküsü. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Yayınları.