Kırgızistan’da Devletin Din Siyaseti / The Religion Politics of the State in Kyrgyzstan

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 7, 85 - 104, 27.05.2017

Timur Kozukulov

Öz

Sovyet Sosyalist
Cumhuriyetler Birliği (SSCB) döneminde Orta Asya Cumhuriyetlerinin devlet ve
kamu siyaseti Moskova’dan yönetiliyordu. Nüfusu Müslüman olan Orta Asya
devletlerinin oluşumu bir anda olmamış, tarihi bir süreçten geçmiştir. Bu
süreçte tabi ki din de kendi rolünü oynamıştır. Ancak SSCB’ye karşı din
adamlarının mücadele için halkı şuurlandırdığı iddiaları yüzünden 1928 yılında
din ile ilgili yasaklar getirildi ve bu yasaklar 1943 yılına kadar devam etti.
İkinci Dünya Savaşı sırasında Orta Asya müslümanlarının Stalin’e yazdıkları
mektupla birlikte dini kurumların tekrar açılmasına yeniden izin verildi. Din
adamları bu dönemde müslüman askerleri şuurlandırmak ve savaş için 1 milyon
rubleden fazla para toplamışlardır. Yine bu dönemde Orta Asya’da yaşanan dini
gelişmeler sonucunda Taşkent merkezli Orta Asya ve Kazakistan Müslümanlar Dini
İdaresi Kurulmuştur (OAKMDİ). Bu dini yapılanma Orta Asya devletlerinin
bağımsızlığına kadar devam etmiştir. Ancak bağımsızlık sonrası din siyasetinin
yapısı ve din devlet ilişkisi eski SSCB’den kalan yapılanma ile sürdürülmüştür.
Eskiden komünist rejimde kamusal anlayış ve yapılanma, bağımsızlık sonrası
demokrasi adı altında aynen devam ettirilmiştir. Yani müslümanların kurumsal
yapılanmasında ve çalışmasında pek bir değişiklik olmamıştır. Bunun sebebi
yönetimde ve siyasette aktif rol alanların komünist sistemde yetişmiş
olmalarıdır. Bu çerçevede çalışma Kırgızistan’da bağımsızlıktan sonra devletin
din politikasının yapısı ve özellikleri üzerinde durmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kırgız Cumhuriyeti, Kırgızlar, Geleneksel İslam

The Religion Politics of the State in Kyrgyzstan

Öz

The administrative politics and public policies of the
Central Asian Republics were directed from Moscow during the time of USSR
(Union of Soviet Socialist Republics). The formation of the Central Asian
Republics, whose populations were Muslims, followed a gradual historical
process, in which religion had its share. However, on the grounds that the
imams (religious leaders) helped to raise public awareness of unified struggle,
bans were placed on religious activities and institutions in 1928 and they
continued until 1943. During WW II, Muslims of the Central Asian Republics
wrote a letter to Stalin and the bans on the religious institutions were
lifted. At that time, the imams (religious leaders) raised public awareness and
collected more than 1 million ruble to spend for the war. In addition,
Religious Administration of the Muslims of Central Asia (OAKMDİ) and Kazakhstan
based on Tashkent was established during that period. OAKMDİ lasted until the
Central Asian Republics gained their independence. However, after the
independence, the structure of religious affairs and religion-state
relationship continued as in the time of USSR. The conception of public affairs
and structure in the communist period remained the same in what was then a
democratic regime. The institutional structures and functioning of the Muslim
societies the Central Asian Republics did not change much. The chief reason for
that was that those occupying active administrative and political positions
were educated in the communist system. Within this context, this study deals
with the characteristics of the religion politics of the state in Kyrgyzstan
and the religious structures after Kyrgyzstan gained its independence.

Anahtar Kelimeler

Kyrgyzstan, The Kyrgyz, traditional Islam

Kaynakça

• Gökçe F. (2016). “Kırgızistan’da Hadis Çalışmalarına Duyulan İhtiyaç”, Türk dünyasında ilmi araştırmalar sempozyumu bildiri kitabı, 29-31 Mayıs Kastamonu-Celalabad. 205-210.
• Gökçe F. (2016). “İlahiyat alaninda Kırgızca tercüme-te’lif eserler projesi -Türkiye Diyanet Vakfı -OŞ Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde yürütülen tercüme telif eserler”. I. Afro-Avrasya araştırmaları kongresi (International Congress on Afro-Eurasian Research I), 12-15 2016, Almaatı-Kazkistan, s.231-251.
• Güvenlik Konseyi Kararları (2014). Kontseptsiya Gosudarstvennoy Politiki V Religioznoy Sfere Kırgızskoy Respubliki na 2014-2020 godı, 14 noyabrya 2014 g. Bişkek.
• İnternet:Hristiyan Bagıtındagı Христиан багытындагы http://religion.gov.kg/KY/relgion_organization/ катталган-диний-бирикмелер/христиан-багытындагы/)
• İnternet: İslam v Kırgızstane Zelenoe znamya revolutsii www.24kg.org/politic/91498-almazbek-atambaev-est-sily-kotorye-xotyat-sdelat.html
• İnternet: Tsentrı, Fondı, Organitzatsii İslamskogo Napravleniya, Центры, Фонды, Организации Исламского Направления http://religion.gov.kg/KY/relgion_organization/ катталган-диний-бирикмелер/ислам-багытындагы/
• İnternet: Ukaz “O Realizatsii Reşeniya Soveta Oboronı Kırgızskoy Respubliki O Gosudarstvennoy Politike V Religioznoy Sfere” (Güvenlik Konseyinin Din Politikasın realize etmek için Cumhurbaşkanın Fermanı) http://www.president.kg/ru/novosti/3468_podpisan_ukaz_o_realizatsii_resheniya_soveta_oboronyi_kyirgyizskoy_respubliki_o_gosudarstvennoy_politike_v_religioznoy_sfere/
• Kırgız Cumhuriyetinin (1991). Dini inanç özgürlüğü ve dini kurumlar kanunu, 16 Aralık 1991. No 656-XII.
• Kırgız Respublikasının Konstitutsiyası (2017). Kırgız Cumhuriyetinin anayasası. 11. Aralık 2016’da Referandumda kabul edilmiştir.
• Kozukulov T., (2016). “Osnovnıye Printsipı Vzaimootnoşeniya Religii İ Gosudarstva V Kırgızstane”. Molodoy Uçenıy No 10(114). 1129-1132.
• Kozukulov T., (2015). “Kırgızistan’da Dini Kurumsallaşma ve Toplum”, Ağrı Üniversitesi sosyal bilimler dergisi, Sayı 1. 177-209.
• Kozukuov T., (2015). “Kırgız Toplumununu Dini Aydınlatma Meselesinde Din Eğitiminin Rölü Ve Ona Etki Eden Yerel Ve Dış Faktörler”, III. Uluslararası KOP bölgesel kalkınma sempozyumu bildiri kitabı, Aksaray 22-24 Ekim 2015. 474-479
• Köktaş M.E. (1997). Din ve siyaset siyasal davranış ve dindarlık. Ankara: Vadi yayınları.
• Mamayusupov O. (2004). “Religioznıy Ekstremizm: subektivnoye i obektivnoye”, Orta Asyada İslam uluslararası sempozyum bildiri kitabı. Oş, 20-22 Mayıs 2004. 65-71.
• Mamayusupov O. (2004). “Religiyoznaya Situatsiya v Kırgızskoy Respubliki”, Orta Asyada İslam uluslararası sempoyum bildiri kitabı. Oş, 20-22 Mayıs 2004. 34-39.
• Mejdunarodnıye Normı (2010). Po Obespeçeniyu Svobodı Sovesti İ Veroispovedaniya. Zakonadatelnıye İ Normativno-Pravovıye Aktı Kırgızskoy Respubliki Reguliruyuşie Sferu Religii. Oş, 2010.
• Myrzabayev, M. (2009). Kırgızistan’da din-devlet ilişkileri. YDT, AÜ SBE.
• Pay, S. (2015). Kırgızistan’da İslam bir diriliş ve varoluş mücadelesi. İstanbul: Emin Yayınları.
• Polojeniye (2012). O Gosudarstvennoy komissii po delam religii Kırgızskoy Respubliki, utverjdennoe Ukazom Prezidenta Kırgızskoy Respubliki ot 23 marta 2012 goda No71.
• Uyanık M. (2010). Sivil itaatsizlik eylemleri ve dini değerler. Ankara: Elis yayınları.