KRİZ LİDERLİĞİ VE KRİZLERİ FIRSATA ÇEVİRMEDE DÖNÜŞTÜRÜCÜ-VİZYONER LİDERLİK

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 8, 71 - 100, 28.12.2017

Murat Topcu

Öz

Teknolojideki hızlı gelişmeler, iletişim ve ulaşım imkânlarının
ucuzlaması, bireyler, örgütler ve devletler arasında etkileşimi arttırmış ve
insanların sosyo-ekonomik yapısını, üretim sistemlerini değiştirmiştir. Bu
değişim ile birlikte ortaya çıkan, innovasyon, sermaye eskime süresinin
kısalması, küreselleşme ve yok edici rekabet, örgütleri ve yönetimlerini
sıklıkla “yönetsel krizlerle” karşı karşıya bırakmıştır. Krizi en az hasarla
atlatmak, bazen de fırsata çevirmek yönetim kadrosunun temel sorunu haline
gelmiştir. Klasik yöntemlerin kriz yönetiminde yetersiz kaldığını fark eden
yöneticiler krizleri daha iyi yönetebilecek liderleri keşfetme çabası içerisine
girmişlerdir. Krizleri iyi
yönettiklerinde fırsata çevirebileceklerini fark eden liderlerde krizlerle baş
etmede yeni yöntemler keşfetmeye yönelmişlerdir. Yönetici ve liderlik
arasındaki bu ortak arayış; krizleri en az hasarla atlatabilecek, dönüşümü
gerçekleştirecek ve ilham verici vizyon ile örgütü bir üst mertebeye taşıyacak
beceriye sahip “kriz liderliği” türünü ortaya çıkartmıştır. Bu noktadan
hareketle “Liderlik kavramını”  esas alan
bu çalışma; kriz yönetimi ve kriz sonrası geleceğin inşası süreçlerinde lider
ve yönetici arasındaki etkileşimi, lideri ortaya çıkartan sebepleri, krizde
neden lidere ihtiyaç duyulduğunu, kriz yönetiminde liderliğin rolünü mevcut
liderlik literatürü çerçevesinde ortaya koymak ve uzun dönemli yönetsel
süreçlerde dönüştürücü-vizyoner liderlik modelinin krizleri fırsata çevirmede
etkili bir yöntem olabileceği tezini analiz etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Lider, Liderlik, Kriz liderliği, Dönüştürücü-Vizyoner Liderlik

CRISIS LEADERSHIP AND TRANSFORMER - VISIONAL LEADERSHIP IN TRANSFORMING CRISES TO OPPORTUNITY

Öz

The rapid developments
in technology and the reduction of communication and transportation facilities
has increased the interaction between individuals, organizations and states and
thus has changed the socio-economic structure and production systems of people.
With this change, innovation, the decrease in the capital obsolescence,
globalization and destructive competition have often confronted organizations
and their managers with "managerial crises". Overcoming the crisis
with minimum damage and sometimes to turn it into an opportunity has become the
main problem of management. Managers who realized that classical methods were
inadequate in crisis management attempted to discover leaders who could manage
crises better. Leaders who realize that the crises may be turned into
opportunities if they are well managed have turned to discover new ways to deal
with crises. The mutual quest between manager and leadership has led to the
emergence of the concept of “crisis leadership” that will handle the crisis
with the minimum damage, carry out the transformation and move the organization
with the inspirational vision to the upper rank. In this framework, this study
which is based on "Leadership concept” aims to analyze the interaction
between the leader and the manager during and after the crisis, the reasons
that give rise to leaders, the role of leadership in the crisis, the reasons
why leaders are needed in crises and the argument that leadership and
transformer – visional leadership model may be an effective method for
transforming crises into opportunities in the long-run managerial process.

Anahtar Kelimeler

Leader, Leadership, Crisis leadership, Transformation-Visionary Leadership

Kaynakça

• Agbor, E. (2008). Creativity and İnnovation: The Leadeship Dynamics. Journal of Strategic Leadership., 1(1):39-45.
• Aksu, A. (2009). Kriz Yönetimi ve Vizyoner Liderlik. Journal of Yaşar University. 4(15), 2435-2450.
• Akdemir, A. (1998). Vizyon Yönetimi. Avrupa İnsan Hakları Merkezi, Bayrak Matbaası, İstanbul.
• Akçakaya, M. (2010). 21.Yüzyılda Yeni Liderlik Anlayışı. Adalet Yayınevi, Ankara.
• Altaylı, T. (2004). Kanuni Sultan Süleyman Han’ın Liderlik Sırları. Okumuş Adam Yayınları, İstanbul.
• Altun, A. S. (2001). Kaos ve Yönetim. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. Sayı.28, ss.451-469.
• Arıkan, S. (2001). Liderlik, Yönetim ve Organizasyon, (Ed. Salih Güney). Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Arrighi, G. (2000). Uzun Yirminci Yüzyıl, Para,Güç ve Çağımızın Kökenleri. İmge Kitabevi Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• Arslan, A. (2009). Kriz Yönetiminde Liderlik. Akademik Bakış Uluslar arası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi. ISSN:1694 – 528X Sayı: 18 Ekim – Kasım –Aralık 2009 İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi – Türk Dünyası Kırgız – Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü Celalabat – KIRGIZİSTAN.
• Avcı, U. ve Topaloğlu, C. (2009). Hiyerarşik Kademelere Göre Liderlik Davranışlarını Algılama Farklılıkları: Otel Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma. KMU İİBF Dergisi. 11(16):1-20.
• Bakan, İ. (2008). Örgüt Kültürü ve Liderlik Türlerine İlişkin Algılamalar İle Yöneticilerin Demografik Özellikleri Arasındaki İlişki: Bir Alan Araştırması. KMU İİBF Dergisi. 10 (14).
• Bakan, İ. - Doğan, F. İ. (2013). Liderlik: Güncel Konular ve Yaklaşımlar. Gazi Kitabevi, Ankara.
• Baltaş, A. (2015). Türk Kültüründe Yönetmek Yerel Değerlerle Küresel Başarılar Kazanmak. Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Baltaş, Z. (2008). Değişimde Değer Yaratmak: Kriz ve Yeniden Yapılanma Sürecinde Çalışanın El Kitabı. Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Bennis, W. (2003). Bir lider Olabilmek. Sistem Yayıncılık, (Çev. Utku Teksöz). 4. Basım, İstanbul.
• Bennis, W. (2016). Bir Lider Olabilmek. Aura Kitap, (Çev. Utku Teksöz). İstanbul.
• Bloch, S. - Whiteley, P. (2010). Düz Bir Dünyada Yöneticilik. Türkiye iş Bankası Kültür Yayınları, Çev. Ümit ŞENSOY, İstanbul.
• Can, H. (1999). Organizasyon ve Yönetim. Siyasal Kitapevi, Ankara.
• Charan, R. (2007). Know How İyi İş Çıkartanları Diğerlerinden Ayırt Eden Beceri. Acar Basım, İstanbul.
• Coper, K. R. - Sawaf, A. (1997). Liderlikte Duygusal Zeka: Yönetim ve Organizasyonlarda Duygusal Zeka. (Çev. Zelal Bedriye Ayman, Banu Sancar). Sistem Yayıncılık, İstanbul.
• Çetin, N. G. - Beceren, E. (2007). Lider Kişilik: Gandhi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 3(5):110-132.
• Demirci, M. K. (1998). Dönüştürücü Liderlik Kuramının Önderlik Kuramları Yönünden İncelenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kütahya.
• Dinçer, O. (1992). Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası. Timaş Yayınları, İstanbul.
• DRUCKER, P.F. (1993). Drucker on Management: The Five Deadly Business Sins. Wall Street Journal. (21 Ekim 1993):A25.
• DOĞAN S. (2001). Vizyona Dayalı Liderlik. Philip&Richard’s İnsan ve İş Kaynakları Danışmanlığı Yayınları, İstanbul.
• DURMUŞ, A.E. (2001). Kadın ve Erkek Yöneticilerin Liderlik Davranışları Arasındaki Farklar: Türkiye’de Seçilmiş Bir Grup Yönetici Üzerinde Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• EKİCİ, K.M. (2006). Vizyoner Liderlik. Turhan Kitabevi, Ankara.
• EREN, E. (2010). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. Beta Yayınları, 12. Baskı, İstanbul.
• ERGEZER, B. (1998). Liderlik ve Özellikleri. Ankara.
• ERİKSON, H. E. (1982). Major Stages İn Psychosocial Development. The life cycle completed: A review :55-82.
• FİSK, P. (210). People, Planet, Profit, Kogan Page, Londra.
• GLOMAN, D., BOYATZIS, R. ve MCKEE, A. (2002). Yeni Liderler. (Çev. Filiz Nayır, Osman Deniztekin), Varlık Yayınları, İstanbul.
• GÜNEY, S. (2007). Liderlik Yönetim ve Organizasyon. (Edt. Salih GÜNEY). Geliştirilmiş ve Gözden Geçirilmiş 2 Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• HALDUN, İ. (2016). Mukaddime. Kaynak Yayınları, (Çev. Turan, Dursun). Cilt I, Ankara.
• HENRY, R. (2000). You’d Better Have a Hose If You Want to Put Out the Fire. Gollywobbler Productions, California.
• HEİM, P. ve CHAPMAN, N. E. (1997). Liderliği Öğrenmek: Liderler ve Yöneticiler Arasındaki Farklar. Rota yayınları, İstanbul.
• KADIBEŞEGİL, S. (2001). Kriz Yönetimi ve İletişimi. Marketing Türkiye 11(241),1.
• KIZILTOPRAK, K. (2002). Fatih Sultan Mehmet Han’ın Liderlik Sırları. Okumuş Adam Yayınları, İstanbul.
• KOÇEL, T. (2011). İşletme Yöneticiliği. Beta Yayınları, 13 Baskı, İstanbul.
• KORKMAZYÜREK, H. ve Basım, N. (2009). İş Modeli ve Kriz Yönetimi. Siyasal Basın Yayın Dağıtım, Ankara.
• KOZLU, C. (2010). Liderin Takım Çantası Araçlar ve Yaklaşımlar. Remzi Kitabevi, 9. Basım, İstanbul.
• KRAUSZ, R. (1986). Power And Leadership İn Organizations. Transactional Analysis Journal 16.2, ss. 85-94.
• KUKLAN, H. (1986). Managing Crises: Challenges and Complexities. Sam Advanced Management Journal. Vol.51, No.4. Autumn.
• LEE, S.H. (2004). Yenilikçilik ve Kriz Liderliği. Kara Harp Okulu Uluslar Arası Liderlik Sempozyumu Bildirileri. 15-16 Nisan 2004, Ankara.
• LEWİS, B. (2002). Crisis Management. InfoWorld. 24(36).
• MARŞAP, A. (2009). Yaratıcı Liderlik: 21. Yüzyılda Yaratıcı Liderişim ve Yönetişim. Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş İkinci Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara.
• MASSARİK, F., ve WESCHLER, I. R. (1961). Leadership and Organization. A behavioral Science Approach. (By) Robert Tannenbaum, Irving R. Weschler, Fred Massarik. McGraw-Hill Book Company.
• MAXWEL, C. J. (1999). Liderlik Yasaları: Reddedilemez 21 Liderlik Yasası. Beyaz Yayınları, İstanbul.
• NİZAMÜ’L- MÜLK (2015). Siyasetname. (Çev. M.Taha Ayar). Türkiye İş Bankası, Kültür Yayınları, VIII. Basım, İstanbul.
• OKTAR, S. DALYANCI, L. (2010). Finansal Kriz Teorileri ve Türkiye Ekonomisinde 1990 Sonrası Krizler. Marmara Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Yıl 2010, Cilt XXIX, Sayı II, ss.1-22.
• ÖZALP, İ. ÖCAL, H. (2000). Örgütlerde Dönüştürücü Liderlik Yaklaşımı. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt.3, Sayı. 4, ss. 207-226.
• ÖZGEN, H., ÖZTÜRK, H. A. ve YALÇIN, A. (2001). Temel İşletmecilik Bilgisi. Nobel Kitabevi, Adana.
• ÖZTÜRK, A. (1996). Ötüken Türk Kitabeleri. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• PİELSTİCK, C.D. (1998). The Transforming Leader: A Meta-Ethnographic Analysis. Community College Review. 26,3-15.
• REFFO, G. ARK, V. (2016). Liderlik ve Politik Zeka. (Çev. Ahmet AKSOY). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• ROBERTS, W. (1989). Hun İmparatoru Atilla’nın Liderlik Sırları. (Çev. Yakut EREN). İlgi Yayıncılık, İstanbul.
• SHARMA, R. (2010). Unvansız Lider. Pegasus Yayınları, İstanbul.
• SHELTON, K. (1997). Sahte Liderliğin Ötesinde. Rota Yayınları, İstanbul.
• ŞİMŞEK, M.Ş. (1999). Yönetim ve Organizasyon. Nobel Yayınevi, Ankara.
• TAĞRAF, H. ve ARSLAN, N.T. (2003). Kriz Oluşum Süreci ve Kriz Yönetiminde Proaktif Yönetim. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. (4-1).
• TDK. (2009). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• TENGİLİMOĞLU, D. (2005). Kamu ve Özel Sektör Örgütlerinde Liderlik davranışı Özelliklerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Alan Çalışması. Sosyal Bilimler Dergis. Cilt.4, Sayı.14.
• TODUK, Y. (2017). Türkiye’nin Liderlik Haritası; Güncel Yaklaşımlar ve Türkiye’den Örnekler. Doğan Kitap, İstanbul.
• TUĞCU, Ş.T. (2004). Kriz Yönetiminde Liderlik Kavramının Önemi. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi. 3.2: 16-22.
• TUTAR. H. (2000). Kriz ve Stres Ortamında Yönetim. Hayat Yayıncılık İletişim Eğitim Hizmetleri, İstanbul.
• TÜZ, M.V. (1996). Kriz Döneminde İşletme Yönetimi. Ekin Kitabevi, Bursa.
• ZEL, U. (2001). Kişilik ve Liderlik. Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı, Ankara.
• WERNER, İ. (1993). Liderlik ve Yönetim. Rota Yayınları, İsatanbul.
• WHEATLEY, M. (1992). Leadership and the New Science. San Francisco: Berrett-Koehler.
• WALLERSTEİN, I. (2013). Bilginin Belirsizlikleri. Sümer Yayıncılık, İstanbul.
• WATKİNS, Michael, Yenilikçi Liderlik Anlayışı İçin Çözümsel Başarı Stratejileri. Harvard Busıness School Press. Çev. Yelda Yıldız, İstanbul, 2007.