AN ASSESSMENT OF THE EFFECTIVENESS OF FREE ZONES AS A WORKSPACE: EXAMPLE OF ANTALYA FREE ZONE

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 11, 47 - 83, 28.05.2019

Mete Kaan Namal Engin Çakır

Öz

Since they bring exceptions or exemptions in foreign
trade and customs legislations of countries, free zone practices have emerged to
develop and facilitate their trade with each other. While free zone-like
practices around the world have a history of nearly 300 years, Turkey's free
zone adventure has a history of nearly 30 years in real terms. The reasons for
the establishment of free trade zones in the world vary according to the
development levels and socio-economic structures of the countries. Developed
countries have headed towards to these zones to develop their trade rather than
developing their industries, production and employment.  On the other hand, developing countries have
approached free zone practices to increase their export, production, and employment.
For Turkey, which is a developing country, the main purpose for the
establishment of free trade zones has been set as to increase export,
production, and employment. It is an object of interest to what extent the free
trade zones operating since the early 1980s in Turkey have achieved this
purpose. There is no study conducted on the effect of free trade zones on
employment among all of the studies related to free trade zones in Turkey. Some
studies conducted on free trade zones have briefly mentioned the employment
issue and it has been stated that the effect of free trade zones on employment
is positive in any case. This study examined, specific to the sample of Antalya
Free Trade Zone, the effect of free trade zones on employment through in-depth
interviews with the managers of the companies operating in the region. The problems
identified as a result of the study were determined and suggestions that may
enable free trade zones to increase employment were presented.

Anahtar Kelimeler

Free Trade Zones, Employment, Foreign Trade, Import

SERBEST BÖLGELERİN İSTİHDAM ALANI OLARAK ETKİNLİĞİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME: ANTALYA SERBEST BÖLGESİ ÖRNEĞİ

Öz

Serbest bölge uygulamaları,
ülkelerin dış ticaret ve gümrük mevzuatlarında istisna veya muafiyetler
yapmasıyla, birbirleriyle olan ticaretlerini geliştirmek ve kolaylaştırmak
maksadıyla ortaya çıkmıştır. Dünyada serbest bölge benzeri uygulamalar yaklaşık
300 yıllık tarihe sahip iken Türkiye’nin gerçek anlamda serbest bölge macerası
ise yaklaşık 30 yıllık bir geçmişe sahiptir. Dünyada serbest bölgelerin kurulma
nedenleri ülkelerin gelişmişlik düzeylerine ve sosyo-ekonomik yapılarına göre
farklı amaçlar taşımaktadır. Genellikle gelişmiş ülkeler sınaî, üretim ve
istihdamlarını geliştirmekten ziyade ticaretlerini geliştirmek için bu
bölgelere yönelmişlerdir.  Buna karşın
gelişmekte olan ülkeler ise ihracatı, üretimi ve istihdamlarını artırmak gibi
amaçlar için serbest bölge uygulamalarına başvurmuşlardır. Gelişmekte olan
Türkiye’de ise serbest bölgelerin kuruluşlarında ihracat, üretim ve istihdamı
artırmak başlıca amaçlar olarak belirlenmiştir. Türkiye’de 1980’li yılların
başından beridir faaliyet gösteren serbest bölgelerin belirlenen bu amaçları ne
kadar gerçekleştirdiği ise merak konusu olmaktadır. Türkiye’de serbest bölgeler
ile ilgili yapılan araştırmaların tümünde serbest bölgelerin istihdama etkisi
üzerine bir çalışma yapılmamıştır. Serbest bölgelerle ilgili yapılmış olan bazı
araştırmalarda ise istihdam konusundan kısaca bahsedilmiş ve istihdama
etkisinin her şartta olumlu olduğu ifade edilmiştir. Bu çalışmada, Antalya
Serbest Bölgesi örnekleminde, bölgede faaliyet gösteren firmaların yöneticileri
ile derinlemesine mülakat yöntemiyle serbest bölgelerin istihdama etkisi
incelenmiştir. Araştırma sonucunda ortaya çıkan sorunlar tespit edilerek serbest
bölgelerin istihdamı artırmasını sağlayabilecek öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Serbest Bölgeler, İstihdam, Dış Ticaret, İthalat

Kaynakça

• Alpar, C. (1985). Dünyada ve Türkiye'de Serbest Bölgeler. Dost Kitabevi Yayınları. Ankara.
• Bakan, S. ve Gökmen, S. (2014). Serbest Bölgeler ve Dış Ticaret İlişkisi: Gaziantep Serbest Bölgesi Örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 13(13): 34-51.
• Çetinkaya, Ö. ve Bektaş, N.M. (2016). Serbest Bölgeler ve Ekonomik İşlevleri Yönüyle Değerlendirilmesi. U.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 7: 53-70.
• Erçakar, M. E. (2004). Serbest Bölgelerin Ülkemiz Ekonomisindeki Yeri ve Önemi. İş Güç Endüstri İlişkileri Dergisi. 6(2): 206.
• Erkan, H. ve Tatlıdil, R. (1990). Serbest Bölgelerde Uygulanacak Teşvik ve Tedbirlerinin Sektörlere Katkıları Yönünden Değerlendirilmesi. TOBB Yayınları. Ankara.
• Gültekin-Karakaş, D. ve Acar, S. (2017). Dünyada ve Türkiye’de Serbest Bölgeler. Marmara İktisat Dergisi. 1(1): 21-35.
• Gümüş, E. (2007). Serbest Bölgelerde Vergi Uygulamalarının Değerlendirilmesi. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 21(1): 50-51.
• Güner, S. (1995). Serbest Bölgeler. Anadolu Matbaacılık, İzmir.
• Hava, H.T. (1999). Serbest Bölgeler ve Ege Serbest Bölgesi: Bir Durum Değerlendirmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi. 14(1): 113-124.
• Karaca, H.A. (2008). Türk Yabancılar Hukuku Bakımından Serbest Bölgelerin Hukuki Rejimi. Arıkan Yayınları. Yayın No: 233. İstanbul.
• Konya Ticaret Odası, (2016). Dünyada ve Türkiye’de Serbest Bölge Uygulamaları / Konya’nın Sosyo-Ekonomik Potansiyeli ve Serbest Bölge Analizi / Serbest Bölgeler
• Kanun Tasarısı – Yeni Düzenlemeler. Konya Ticaret Odası, Konya.
• Lavissière, A.ve Rodrigue, J.P. (2017). Free Ports: Towards A Network Of Trade Gateways. Journal of Shipping and Trade. 2(7): 1-17.
• Orhan, A. (2003). Serbest Bölgelerin Sağladığı Avantajlar: KOSBAŞ Örneği. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 117-131
• Paksoy, S. ve Güllü, M. (2011). Serbest Bölgeler Üzerine Bir Araştırma: Gaziantep Örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35): 113-133.
• TDK, (2018), Güncel Türkçe Sözlük. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5aef611e2b4e66.11626655 (Erişim tarihi: 06.05.2018)
• Ticaret Bakanlığı, (2018a) 3218 Serbest Bölgeler Mevzuatı, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3218.pdf (Erişim: 01.12.2018).
• Ticaret Bakanlığı, (2018b) Genel Tanıtım/Serbest Bölgenin Avantajları https://ticaret.gov.tr/serbest-bolgeler/genel-tanitim (Erişim tarihi: 01.12.2018).
• Ticaret Bakanlığı. (2018c) Serbest Bölgeler/Genel Bilgi. https://ticaret.gov.tr/data/5b9b61fc13b8761cc09f9b92/genel_bilgi.pdf (Erişim tarihi: 01.12.2018).
• Ticaret Bakanlığı, (2018d) İstatistik/01.12.2018 Tarihli Ekonomik Görünüm. https://ticaret.gov.tr/ (Erişim tarihi: 01.12.2018).
• Ticaret Bakanlığı, (2018e). Serbest Bölge İstatistikleri. https://ticaret.gov.tr/serbest-bolgeler/serbest-bolgeler-istatistikleri (Erişim tarihi: 01.12.2018).
• TÜİK, (2018a) 2017 İşgücü İstatistikleri. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27699 (Erişim tarihi: 18.05.2018).
• TÜİK, (2018b) İşgücü İstatistikleri, Ağustos 2018. http://www.tuik.gov.tr/HbGetirHTML.do?id=27690 (Erişim tarihi: 29.11.2018).
• Taylar, Y. (2008). Türk Vergi Hukuku Açısından Serbest Bölgeler.Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara.
• UNCTAD, (2018). Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) tarafından yayınlanan 2018 Dünya Yatırım Raporu, http://worldinvestmentforum.unctad.org/session/free-special-economic-zones-challenges-and-opportunities/ (Erişim tarihi: 01.12.2018).
• Toroslu, M.V. (2000). Serbest Bölgeler. Beta Yayınları, İstanbul.
• Tufan, C. (2009).Türkiye’de Serbest Bölgelerin Performansında Bürokrasinin Etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Anabilim Dalı. İstanbul.
• Tufan, C. (2018). Bilgi Yönetim Yeteneği ve Organizasyonel Etkililik Arasındaki İlişkide Girişimcilik Stratejisi Geliştirme Yeteneğinin Aracılık Etkisi: Türkiye’deki Serbest Bölgeler Hakkında Bir Araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gaziantep Üniversitesi.
• Tümenbatur, A. (2012). Serbest Bölgeler ve Türkiye Ekonomisine Katkıları Üzerine Bir Değerlendirme, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 21(3): 339-356.