REFLECTIONS OF THE BALKAN WARS IN BAKU

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 19, 443 - 460, 30.08.2022

Nurten Çetin

Öz

Under difficult military, political and economic conditions, the Ottoman Empire had to go into the Balkan Wars in 1912-1913. There were disagreements among the government, the opposition and the public on whether to go to war or not. The continuation of these divisions during the war was effective in the defeat of the army in a short time. During this period, the Balkan cities and Balkan Muslims deeply experienced the diverse effects of the war. They were subjected to many acts and practices contrary to human law, such as forced migration, killing, rape, plunder and torture by the Serbs, Bulgarian and Greek who were Ottoman subjects once. Thousands abandoned their lands to survive. Forced migration brought with it various problems such as hunger, poverty and disease. Especially during the occupation of Edirne by the Bulgarians, the city was pillaged and plundered, and various tortures were inflicted on the Muslim people. Bread was the priority of the survivors. The people of Istanbul and Anatolia did not remain indifferent to the suffering in the Balkans. The practices of the Balkan States were protested from time to time, and the collected aid was sent to Istanbul to be delivered to the region. Like the people of Anatolia, Muslims living in different parts of the world followed the developments in the region with concern and excitement. People from all age groups, rich or poor, provided financial and moral support to their aggrieved siblings and co-religionists. Baku Muslims protested through the press and public opinion, following the negative policy of Russia, one of the architects of the war, against the Ottoman Empire in this period. There were some who voluntarily joined the war, among them. Şelale magazine, of which Isa Bey Ashurbeyof had the privilege, drew the attention of the people of Baku to the subject by publishing the visuals of the Balkan Wars. The people delivered in-kind aid and in-cash aid that they collected to the Ottoman Consulate in Baku. The Turkish army's recapture of Edirne during the Balkan War II brought joy to Baku and continued its popular support throughout the war.

Anahtar Kelimeler

Baku, The Balkan Wars, Aid, Şelale Magazine

BALKAN SAVAŞLARININ BAKÜ’DEKİ YANSIMALARI

Öz

Osmanlı Devleti, 1912-1913 yılında gerçekleşen Balkan Savaşlarına askeri, siyasi ve ekonomik bakımdan zor şartlar altında girmek zorunda kaldı. Savaşa girilip girilmemesi konusunda hükümet, muhalefet ve halk arasında fikir ayrılıkları vardı. Bu ayrılıkların savaş sırasında da devam etmesi ordunun kısa sürede yenilmesinde etkili oldu. Bu dönemde savaşın kötü etkilerini Balkan şehirleri ve Balkanlı Müslümanlar derinden yaşadı ve hissettiler. Bir zamanlar Osmanlı tebaası olan Sırpların, Bulgarların ve Yunanlıların zorla göç ettirme, öldürme, tecavüz, yağma ve işkence gibi insanlık hukukuna aykırı birçok davranış ve uygulamasına maruz kaldılar. Binlercesi hayatta kalmak için yaşadıkları toprakları terk etti. Zorunlu göç beraberinde açlık, yoksulluk ve hastalık gibi çeşitli sorunları getirdi. Özellikle Edirne’nin Bulgarlar tarafından işgali sırasında şehir yağma ve talan edildi. Müslüman halka çeşitli işkenceler yapıldı. Hayatta kalanların önceliği ekmek olmuştu. Balkanlarda yaşanan acılara İstanbul ve Anadolu halkı kayıtsız kalmadı. Balkanlı Devletlerin uygulamaları zaman zaman protesto edildi, toplanan yardımlar bölgeye ulaştırılmak üzere İstanbul’a gönderildi. Anadolu halkı gibi dünyanın değişik yerlerinde yaşayan Müslümanlar da bölgedeki gelişmeleri endişe ve heyecanla takip ettiler. Her yaş grubundan insan zengin, fakir demeden mağdur kardeşleri ve dindaşlarına maddi ve manevi destek sağladılar. Bakü Müslümanları, savaşın mimarlarından olan Rusya’nın bu dönemde Osmanlı Devletine karşı takip ettiği olumsuz politikayı basın ve kamuoyu yoluyla protesto ettiler. İsa Bey Aşurbeyof’un imtiyaz sahibi olduğu Şelâle dergisi Balkan Savaşlarına ait görselleri yayınlamak suretiyle Bakü halkının dikkatini konuya çekti. Halk topladıkları aynı ve nakdi yardımları, Bakü’deki Osmanlı Konsoloshanesine teslim etti. II. Balkan Savası sırasında Türk ordusunun Edirne’yi geri alması Bakü’de sevinç yarattı ve halk desteğini savaş sonrasında da sürdürdü.

Anahtar Kelimeler

Bakü, Balkan Savaşları, Yardım, Şelale.

Kaynakça

• Ağayev, M. (2006). Milli Mücadele ve Azerbaycan İlişkileri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Aktar, Y. (1985). “1912 Yılı Harp Mitingleri ve Balkan Harbi’ne Etkileri”, İkinci Askeri Tarih Semineri Bildiriler, Ankara: Genelkurmay Basımevi, Ss. 114-128.
• Aslan, B. (2000). I. Dünya Savaşı Esnasında Azerbaycan Türklerinin Anadolu Türklerine Kardaş Kömeği (Yardımı) ve Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Çağan, N. (1993). “Balkan Harbi’nde Edirne (1912-1913)”, Edirne’nin Fethi’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara: TTK Yayınları.
• BOA, MV, 243/10.
• BOA, HR.SYS. 2087/53-1.
• BOA, HR.SYS, 2020/7.
• BOA, HR.SFR. 170/14.
• BOA, MV. 234/10, 12 Şubat 1329.
• BOA, DH.KMS, 17/7.
• BOA, İ.TAL. 492/22.
• Erendil, M. (2005). Balkan Savaşı ve Türk-Bulgar Harekâtına Dair Stratejik, Taktik ve Lojistik Değerlendirme, Ankara : Genelkurmay Basımevi.
• Kutlu, S. (2003). “Esaret Hatırası İki Fotoğraf ve Balkan Harbi”, Toplumsal Tarih, XIX/116.
• Kızılay Arşivi, 98/34.2.
• Kızılay Arşivi, 98/34.3.
• Sebilürreşad, C. 9, S 221.
• Bingür, S. (2010). “Bakü Halkının 1915-1917 Sarıkamış Esirlerine Kardeş Kömeği”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, S. 6, ss. 9-23.
• Süleymanlı, M. (2007). “Azerbaycanlıların Anadolu Türklerine Kardeşlik Yardımları (Balkan Ve I. Dünya Savaşı Esnasında), Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C.VII, S 2, ss. 173-184.
• Şelale, 23 Mart 1913, nr. 7.
• Şelale, 13 Nisan 1913, nr. 10.
• Şelale, 20 Nisan 1913, nr. 11.
• Şelale, 18 Mayıs 1913, nr. 15.
• Şelale, 17 Ağustos 1913, nr. 28.
• Şelâle, 31 Ağustos 1913, nr. 30.
• Şelâle, 28 Eylül 1913, nr. 34.
• Tanin 22 Mart 1913, s.4.
• Tanin, 11 Eylül 1913, nr. 1717, s.4.
• Tekerek, M. (2019). “Azerbaycan Türkiye İlişkilerinde Azerbaycan Yardımları ve Azerbaycan’ın Sovyetleşmesi Meselesi (1918-1920)”, Atatürk Dergisi, C. 8, S. 2, ss. 263-284.
• Topuzlu, C. (1994). İstibdat-Meşrutiyet-Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım, İstanbul: Yay. Haz. Hüsrev Hatemi, Aykut Kazanoğlu.
• Türkmen, Z. (2004). “Hilâl-i Ahmer Cemiyeti”, Belleten C. LXVIII, Sayı 252, ss. 483-518.