THE REASONS FORCING THE OTTOMAN EMPIRE TO FOREIGN BORROWING AND THE EFFECTS OF FOREIGN DEBT ON THE OTTOMAN EMPIRE

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 20, 411 - 432, 30.12.2022

Niyazi Gümüş

Öz

In this study, the reasons that pushed the Ottoman Empire to foreign debt and the effects of foreign debt on the Ottoman Empire were examined. It was found in the study that the Ottoman Empire lost land as a result of the wars that were lost one after another in the 17th century. The financing of the wars and the war reparations paid disrupted the economic structure of the Ottoman Empire. Ottoman budgets started to give deficit and this deficit increased even more during the war years. In addition, the uprisings that broke out in the country due to the provocations of some states or for various reasons damaged the Ottoman state, and the Ottoman Empire, which sometimes had challenges in suppressing the rebellions, had to seek assistance from foreign states. As the governor of Egypt, Kavalalı Mehmet Ali Pasha, came to Kütahya with his army. In addition, the Ottomans asked for help from Russia, and then England stepped in and demanded commercial concessions from the Ottomans in return for suppressing the uprising. The commercial concession given to the British was given to other European states in time, and the economic independence of the state began to be harmed. As a result of the capitulations, concessions given to some European countries enlarged the foreign trade deficit of the Ottoman Empire. Other borrowings followed the first foreign borrowing made in 1854 to finance the Crimean War. According to the conditions of the day, the Ottoman borrowed at high. Concessions had to be made in order to borrow money from foreign markets, and the concessions caused the Ottoman Empire to fall into a debt spiral, to lose its economic independence. The states that lent to the Ottoman Empire also supported the secession movements within the country and accelerated the disintegration process of the Ottoman Empire.

OSMANLI İMPARATORLUĞU’NU DIŞ BORÇLANMAYA İTEN NEDENLER VE DIŞ BORÇLARIN OSMANLI İMPARATORLUĞU’NA ETKİLERİ

Öz

Bu çalışmada Osmanlı İmparatorluğu’nu dış borçlanmaya iten nedenler ve dış borçların Osmanlı İmparatorluğu’na etkileri değerlendirilmiştir. Yapılan incelemelerde Osmanlı Devleti’nin 17. Yüzyılda üst üste kaybedilen savaşlar neticesinde toprak kaybı yaşadığı, savaşların finansmanı ve ödenen savaş tazminatlarının Osmanlı’nın ekonomik yapısını bozduğu tespit edilmiş, bütçe açık vermeye başlamış ve bu açık savaş yıllarında daha da sürekli artış göstermiştir. Ayrıca bazı devletlerin kışkırtmalarıyla veya çeşitli sebeplerle ülke içinde çıkan ayaklanmalar Osmanlı devletini yıpratmış, isyanları bastırmada bazen zorluklar yaşayan Osmanlı dış devletlerden yardım almak durumunda kalmıştır. Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın ordusuyla Kütahya’ya kadar gelmesi neticesinde Osmanlı Rusya’dan yardım istemiş, daha sonra İngiltere devreye girerek ayaklanmayı bastırma karşılığında Osmanlı’dan ticari imtiyaz istemiştir. İngilizler’e verilen ticari imtiyaz zamanla diğer Avrupa devletlerine de verilerek devletin ekonomik bağımsızlığını sarsmaya başlamıştır. Kapitülasyonlar neticesinde bazı Avrupa ülkelerine verilen tavizler Osmanlı’nın dış ticaret açığını büyütmüştür. İlk kez 1854 yılında Kırım Savaşı’nın finansmanı için yapılan dış borçlanmayı diğer borçlanmalar izlemiştir. O günün şartlarında Osmanlı yüksek maliyetlerle borçlanmış, dış piyasalardan borç almak için tavizler verilmek zorunda kalınmıştır. Verilen tavizler ise Osmanlı Devleti’nin borç sarmalına girmesine, ekonomik bağımsızlığının yitirilmesine neden olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’na borç veren devletler ülke içinde ayrılık hareketlerini de destekleyerek Osmanlı’nın dağılma sürecini hızlandırmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, bütçe açıkları, dış borçlar, kapitülasyonlar

Kaynakça

• Açba, S. (1995). Osmanlı Devletinin Dış Borçlanması, Afyon: Afyon İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayını.
• Akar, Ş. K. (2001). Osmanlı Devleti’nde Kısa ve Uzun Vadeli İç Borçlanmanın Gelişimi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, ss. 99-124.
• Akdemir, T. ve Yeşilyurt, Ş. (2017). Borç Etiği ve Borç Etiği Perspektifinden Osmanlı Devleti’nde Dış Borçlar, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), ss.379-405.
• Albayrak, G. C. (2018). Osmanlı’da İç Borçlanma ve Sarraflar, Bilimevi İktisat Üç Aylık Ekonomi Siyaset ve Kültür Dergisi, 1(4), ss.128-143.
• Alper, D. ve Anbar, A. (2010). Osmanlı İmparatorluğunun İç Borçlanmada Kullandığı Yöntem ve Araçlar, Dergi Park, Maliye ve Finans Yazıları, 24(87), ss.27-49.
• Arslan, G. (2015). Osmanlı Devleti’nin Dış Borçları ve Yeniden Yapılandırma Süreci (1930-1933), International Journal of History, 7(4), ss.1-23.
• Aysal, N. (2013). Kırım Savaşı’ndan Lozan Barış Antlaşması’na Osmanlı Dış Borçlarının Tarihsel Gelişim Süreci (1854-1923), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 53, ss.1-28.
• Darling, L. T. (2015). Gelir Artışı ve Kanuna Uygunluk Osmanlı İmparatorluğu’nda Vergi Toplanması ve Maliye Yönetimi 1560-1660, Çeviren, Adnan Tonguç, Alfa Yayıncılık.
• Demirel, D. (2016). Osmanlı Devleti’nde Modernleşme ve Milliyetçilik: 19.YY’da Balkan Milliyetçiliği Üzerine Bir İnceleme, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 7(18), ss.136-149.
• Dikmen, N. (2005). Osmanlı Dış Borçlarının Ekonomik ve Siyasi Sonuçları, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), ss.137-159.
• Güran, T. (2003). Osmanlı Mali İstatistikleri Bütçeler 1841-1918, Tarihi İstatistikler Dizisi, Cilt 7, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Güran, T. (1998). Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 49.
• Güran, T. (1989). Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi: Bütçeler ve Hazine Hesapları (1841 – 1861), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kıray, E. (1995). Osmanlı’da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar, İstanbul: İletişim Yayınları, 2. Baskı.
• Kopar, M. ve Yolun, M. (2012). 18. Ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Borçlar Tarihine Bir Bakış, History Studies, International Journal of History, 4(1), ss.335-358.
• Özdemir, B. (2009). Osmanlı Devleti Dış Borçları, Ankara: Ankara Ticaret Odası Yayınları, Desen Ofset A.Ş.
• Pamuk, Ş. (2017). Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi, İstanbul: Yazmat Matbaacılık.
• Parvus Efendi. (2005). Türkiye’nin Mali Tutsaklığı, Hazırlayan Muammer Sencer, İstanbul: İleri Yayınları.
• Siverekli, E. (2002). Osmanlı Devletinde Bütçe Uygulamaları, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Sayı 18, ss.97-122.
• Şeker, M. (2007). Osmanlı Devletinde Mali Bunalım ve İlk Dış Borçlanma, Sivas: C. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(2), ss.115-134.
• Tabakoğlu, A. (1985). Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tamçelik, S. (2000). Osmanlı Dönemi Demiryollarının Tarihi Gelişimi İçerisinde Siyasi, İktisadi ve Sosyal Etkiler, Erdem Dergisi, 12(35), ss. 483-535.
• Yeniay, İ. H. (1964). Yeni Osmanlı Borçları Tarihi, İstanbul: Ekin basımevi.
• Yıldız, M. C. (2004). Osmanlı’dan Günümüze Demiryolu Politikalarına Genel Bakış, Ekev Akademi Dergisi, 8(19), ss. 195-208.
• Yılmaz, B. E. (2002). Osmanlı İmparatorluğu’nu Dış Borçlanmaya İten Nedenler ve İlk Dış Borç, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 2(4), ss.186-198.