THE SOURCES OF GEOPOLITICIZATION IN TURKEY: NATIONALISM, TRANSFORMATION OF THE ELITES AND REDISCOVERING OF THE HISTORY

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 21, 549 - 581, 28.04.2023

Gökhan Çınkara

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1234614

Cited By: 2

Öz

This article examines the process of geopoliticization in Turkey, fueled by ideological shift, new elite consensus and popular historical narratives as a direct consequence of the heightened sensitivity of both elites and the public as a whole to geopolitical concerns. ''Geopoliticization'' refers to the heightened sensitivity and dependency of domestic politics on the global geography at both discursive and practical levels. Understanding Turkey's current politics at both substantive and institutional levels requires an analytical mapping of the complex interactions of elites and society with the external scale (such as military, personal interest, leverage in domestic politics, and ideological convergence). At this juncture, ideological shift, differences in the attitudes and attributes of the governing elites, and the reinterpretation of national history as a new dimension of the interaction with society have come to the forefront of the discussion.

In Turkey, geopolitical tensions have permeated politics, society, and the economy in these three dimensions. The lines that have traditionally drawn between domestic and global politics have begun to blur as a result of this trend. It is possible to claim that Turkey's foreign policy engagements will deepen and grow as a consequence of the geopoliticization being supported by elites and social groups. The feeding of this macro-shift via the military-industrial complex à la Turca leads to a new normal, and perhaps even status quo, among the bureaucracy, politics, society, and intellectuals. This article concludes that geopoliticization, accelerated by the expansion of the defense industry, has the potential to shape both the content of politics in Turkey as well as the actor distribution of politics through the formation of elite alliances and public support.

Anahtar Kelimeler

Geopoliticization, Nationalism, Elites

TÜRKİYE’DE POLİTİK ELİTLERİN DÖNÜŞÜMÜNDE MİLLİYETÇİLİĞİN JEOPOLİTİK ÇERÇEVESİ HAFIZA, KİMLİK VE MEKAN

Öz

Bu makale Türkiye’de elitler ve toplum düzeyinde jeopolitik konulara hassasiyetin artması sonucu ideolojik dönüşüm, yeni elit konsensüsü ve popüler tarihsel anlatı aracılığıyla beslenen jeopolitizasyon sürecini irdelemektedir. Jeopolitizasyon, iç siyasetin söylemsel ve pratiksel düzeylerde dış coğrafyaya hassasiyet ve bağımlılığının artmasıdır. Elitlerin ve toplumun dış dünyaya ilişkin farklılaşan (askeri, kişisel ilgi, iç siyasette kaldıraç ve ideolojik yakınsama gibi) angajmanlarının analitik haritalandırılması Türkiye güncel siyasetinin içerik ve kurumsal düzeylerde anlaşılması için önemlidir. Bu noktada ideolojik dönüşüm, yönetici elitlerin tutumlarında ve niteliğinde farklılaşma ve toplumla ilişkinin yeni bir boyutu olarak tarihin yeniden yorumlanması öne çıkmaktadır. Bu üç hat üzerinden Türkiye’de siyasetin, toplumun ve ekonominin jeopolitize olduğu görülmektedir. Bu süreç bir yönüyle iç ve dış siyaset arasındaki ayrımları gri bir alana itmektedir. Jeopolitizasyonun elitlerce ve toplumsal sektörlerce desteklenmesi sonucunda Türkiye’nin dış politika angajmanlarının derinleşeceğini ve genişleyeceğini söylemek mümkündür. Bu makro dönüşümün savunma sanayi üzerinden beslenmesi bürokrasi, siyaset, toplum ve entelektüeller arasında yeni bir normalin ve bir başka deyişle statükonun oluşmasına yol açmaktadır. Bu makalede savunma sanayinin genişlemesiyle ivmelenen jeopolitizasyonun elit ittifakları ve toplumsal destekle Türkiye’de siyasetin içeriğini ve aktörel dağılımını şekillendirebilecek kapasitede olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Jeopolitizasyon, Milliyetçilik, Elitler

Kaynakça

• Açıkel, F., Kozaklı, T ve Ateş, K. (2008). 21. yüzyılda Türkiye'de elitlerin toplumsal profilleri: demokratik yönetişim sorunları karşısında toplumsal seçkinler. Tübitak Kariyer Projesi, Ankara: Tübitak.
• Açıkel, F. (1996). ‘Kutsal mazlumluğun’ psikopatolojisi. Toplum ve Bilim, 70, 153-198.
• Adams, Bert N. (2005). Vilfredo Pareto. (ed.George Ritzer), Encyclopedia of Social Theory içinde (s. 545-547). SAGE Publications.
• Akca, A. (2019). Neo-Ottomanism: Turkey’s foreign policy approach to Africa. New Perspectives in Foreign Policy, 17, 3-8.
• Aktay, Y. (2022). 20 Yıllı Ak Parti iktidarında değişimin sosyolojisi. 19 Ekim 2022 tarihinde https://kriterdergi.com/dosya-ak-parti/20-yillik-ak-parti-iktidarinda-degisen-turkiye-sosyolojisi adresinden edinilmiştir.
• Alabarda, Y. (2021, 17 Ekim). Tarih paçanızdan çekmeye devam ediyor. 23 Ekim 2022 tarihinde https://www.haber7.com/yazarlar/yusuf-alabarda/3152129-tarih-pacanizdan-cekmeye-devam-ediyor adresinden edinilmiştir.
• Al-Sharafat, S. (2022, 20 February). The Muslim Brotherhood in Jordan: regional role and transnational ideology. 22 Şubat 2023 tarihinde https://strategiecs.com/en/analyses/the-muslim-brotherhood-in-jordan-regional-role-and-transnational-ideology adresinden edinilmiştir.
• Anderson, B. (1983). Imagined communities: reflections on the origins and spread of nationalism. Verso Book.
• Aras, B. (2009, 11 Kasım). Milliyetçilik ve dış politika. 19 Ekim 2022 tarihinde https://www.setav.org/milliyetcilik-ve-dis-politika/ adresinden edinilmiştir.
• Armağan, M. (2010, 14 Eylül) ‘Osmanlı’, insanlığın son ve bitmez ümididir. 14 Eylül 2022 tarihinde http://www.mustafaarmagan.com.tr/genel/osmanli-insanligin-son-ve-bitmeyen-umididir adresinden edinilmiştir.
• Arzak, Ali Ü. (1992). Hammer’in gözüyle Osmanlı İmparatorluğunda yönetici sınıflar. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 1,7-17.
• Assmann, A. (2008). Transformations between History and Memory, Social Research, 75 (1) ,49-72. https://doi.org/10.1353/sor.2008.0038
• Aydınlık. (2022, 18 Şubat). Küreselleşmecilerin İttifakı. 23 Ekim 2022 tarihinde https://www.aydinlik.com.tr/haber/kuresellesmecilerin-ittifaki-205085 adresinden edinilmiştir.
• Aytürk, İ. ve Bora, T. (2022). Bahadır Dinçaslan ile söyleşi: “Yeni milliyetçiliği ayıran özellik sekülarist meylinde”. Birikim. Haziran-Temmuz 2022, 398-399, 145-156.
• Badie, B. Dirk BS. &, Morlino L. (2011). “Comparative methods”, International Encyclopedia of political science içinde (Cilt 1, s. 332-341). SAGE Publications, Inc.
• Balcı, A. ve Kardaş, Ş. (2017). Uluslararası ilişkilere giriş. İstanbul: Küre Yayınları.
• Beriş, H.E. (2006). “Tarih Bilinci” olarak muhafazakarlık ve Türk Muhafazakarlığında tarih algısı. Muhafazakâr Düşünce. Bahar 2006, 2(8), 79-98.
• Cotta, M. (2018). Elite dynamics and dilemmas. Best, H. ve Highley, J. (Ed)., The Palgrave handbook of political elites içinde (s.568-569). Palgrave.
• Bora, T. (1998, Ocak-Şubat). Milli tarih ve devlet mitosu. 22 Ekim 2022 tarihinde https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-105-106-ocak-subat-1998/2301/milli-tarih-ve-devlet-mitosu/2827 adresinden edinilmiştir.
• Britannica. Gaetona Mosca. 14 Eylül 2022 tarihinde https://www.britannica.com/biography/Gaetano-Mosca adresinden edinilmiştir.
• Brubaker, R. (1996). Nationalism reframed: nationhood and the national question in the new Europe, Cambridge University Press.
• Budryte, D. (2020). Memory and world politics, Oxford Bibliographies.
• Calhoun, C. (1997). Nationalism, Minnesota University Press.
• Christopher,N (2022, 23 August). Right-wing groups are exploiting OSINT to spread propaganda in India. 19 Ekim 2022 tarihinde https://restofworld.org/2022/right-wing-osint-propaganda-in-india/ adresinden edinilmiştir.
• Constantinides, S. (1996). Turkey: the emergence of a new foreign policy the neo-Ottoman imperial model. Journal of Political & Military Sociology, 323-334.
• Çalen, M.K. (2017). Osmanlıcılık ve İslamcılık karşısında Türkçülük. Ötüken Yayınları.
• Çelenk, T. (2020, 1 Aralık). Bekamız ve Türk milliyetçiliği. 17 Ekim 2022 tarihinde https://www.indyturk.com/node/279601/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/bekam%C4%B1z-ve-t%C3%BCrk-milliyet%C3%A7ili%C4%9Fi%20anlay%C4%B1%C5%9F%C4%B1m%C4%B1z adresinden edinilmiştir.
• Çelik, Ö.A (2019, 08 Ocak). Türkiye’yi ne Erdoğan ne Bahçeli yönetiyor; daha güçlü ve derin bir akıl yönetiyor. 22 Ekim 2022 tarihinde https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2019/01/08/603381 adresinden edinilmiştir.
• Çınkara, G. (2022, 22 Mart). Interpreting Turkey’s current diplomatic rapprochement toward the Gulf. 22 Ekim 2022 tarihinde https://agsiw.org/interpreting-turkeys-current-diplomatic-rapprochement-toward-the-gulf/ adresinden edinilmiştir.
• Dawood, L.I.A. (2016, 28 Eylül). Neoclassical realism. 09 Eylül 2022 tarihinde https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199756223/obo-9780199756223-0187.xml#:~:text=Neoclassical%20realism%20is%20a%20theoretical,and%20conflictual%20relations%20among%20states adresinden edinilmiştir.
• Domhoff, G.W. (2005). C.Wright Mills. (ed.George Ritzer), Encyclopedia of social theory içinde (s.504-505). SAGE Publications.
• Ertem, H.S. ve Korhan, S. (2019). Sosyal Medya ve Dış Politika İlişkisine Yakından Bakmak: Türkiye’de Üniversiteli Genç Yetişkinler Örneği. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15(2), 215-233.
• Esin, A. (2022, 22 Eylül). Doğuşundan bugüne Türk milliyetçiliği: Turancılıktan İslamcılığa. 18 Ekim 2022 tarihinde https://aposto.com/s/dogusundan-bugune-turk-milliyetciligi-turanciliktan-islamciliga adresinden edinilmiştir.
• Foulon, M. (2015). Neoclassical realism: challengers and bridging identities. International Studies Review, December 2015, 17(4), 636-638. https://doi.org/10.1111/misr.12255
• Gellner, E. (1983). Nations and nationalism, Cornell University Press.
• Gerth, H.H. ve Mills, C.W. (1946). From Max Weber: essays in sociology. New York: Oxford University Press.
• Gevgili, A. (1972). Türkiye’de kapitalizmin gelişmesi ve sosyal sınıflar. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 24, 45-96.
• Gordon, M. (2003). “Gaetano Mosca”, Sosyoloji sözlüğü (çev. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü), Ankara:Bilim ve Sanat Yayınları,.
• Göktürk, E.D.T. (2008). 1919-1923 Türk Milliyetçilikleri, Murat Gültekingil ve Tanıl Bora (ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik içinde, (s.103), İletişim Yayınları.
• Gözen, R. (2019). Uluslararası ilişkiler teorileri. İletişim Yayınları.
• Gültekingil, M. ve Bora, T. (2008). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik, Cilt 4, İletişim Yayınları.
• Gündoğmuş, N. (2018, 15 Ocak). Çanakkale’nin Halep ve El Bablı şehitleri. 13 Eylül 2022 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/canakkalenin-halep-ve-el-babli-sehitleri/1031125 adresinden edinilmiştir.
• Higley, J. (2016, 30 Kasım). Elites. 13 Eylül 2022 tarihinden https://www.britannica.com/topic/elite-sociology adresinden edinilmiştir.
• Hudson, V. M., ve Day, B. S. (2019). Foreign policy analysis: classic and contemporary theory. Rowman & Littlefield.
• İletişim Başkanlığı. (2020). Sosyal medya kullanım kılavuzu. 18 Ekim 2022 tarihinden https://www.iletisim.gov.tr/uploads/docs/SosyalMedyaKullanimKilavuzu.pdf adresinden edinilmiştir.
• İletişim Başkanlığı. (2021, 25 Aralık). Sosyal ağ haritası projesi’ni hayata geçirdi. 18 Ekim 2022 tarihinde https://www.iletisim.gov.tr/turkce/haberler/detay/iletisim-baskanligi-sosyal-ag-haritasi-projesini-hayata-gecirdi adresinden edinilmiştir.
• Kahraman, H.B. (2010). Türk Siyasetinin yapısal analizi I-II. Agora Kitaplığı.
• Kalın, İ. (2011). Soft Power and public diplomacy in Turkey, Perceptions, 16(3), 5-23.
• Kalın, İ. (2013, 22 Ocak). Türkiye artık ölçek küçültemez. 19 Ekim 2022 tarihinde https://www.yenisafak.com/dusunce-gunlugu/turkiye-artik-olcek-kucultemez-460184 adresinden edinilmiştir.
• Kaplan, H. (2011, 15 Haziran). Çevrenin merkeze yürüyüşü. 19 Ekim 2022 tarihinde https://www.ilkehaber.com/yazi/cevrenin-merkeze-yuruyusu-1767.htm adresinden edinilmiştir.
• Karagül, İ. (2022, 04 Ocak). Osmanlı bile böyle hızlı yükselmemişti! Bırakın Türkiye yürüsün...Bu hikaye daha yazılmadı!, 19 Ekim 2022 tarihinde https://www.yenisafak.com/yazarlar/ibrahim-karagul/-osmanli-bile-boyle-hizli-yukselmemisti--birakin-turkiye-yurusun-bu-hikye-daha-yazilmadi-2060612 adresinden edinilmiştir.
• Kepsutlu, B. (2021, 25 Mart). Z kuşağını anlamayan siyasetçiler, önümüzdeki seçimleri kazanamayacak. 19 Ekim 2022 tarihinde https://www.indyturk.com/node/335011/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/z-ku%C5%9Fa%C4%9F%C4%B1n%C4%B1-anlamayan-siyaset%C3%A7iler-%C3%B6n%C3%BCm%C3%BCzdeki-se%C3%A7imleri-kazanamayacak adresinden edinilmiştir.
• Khan, S.R. (2012). The sociology of elites. Annual Review of Sociology, 38(1), 361-377. https://doi.org/10.1146/annurev-soc-071811-145542
• Khan, S.R. (2020, 8 Nisan). Elites. 12 Eylül 2022 tarihinde https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199756384/obo-9780199756384-0017.xml?rskey=vBLycD&result=1&q=elite+#firstMatch adresinden edinilmiştir.
• Kjellen, R. (1917). Der staat als Lebensform. S.Hirzel, Leipzig.
• Mackinder, H.J. (1904). The geographical pivot of history. The Geographical Journal, 4, 421-444.
• Mahan, A.M. (2011). The influence of sea power upon history, 1660-1783. Cambridge University Press.
• Maloy, Jason Stuart. (2016, 26 Mayıs). "Elite theory". 13 Eylül 2022 tarihinde https://www.britannica.com/topic/elite-theory adresinden edinilmiştir.
• Mann, Michael. (1981). “SOCIO-LOGIC.” Sociology, 15(4), 544–50.
• Mardin, Ş. (1973). Center-periphery relations: A key to Turkish politics. Daedalus, 102 (1), 169-190. Massara, G. (2022, 10 Agustos). Turkey’s imperial ambitions between dreams and reality. 18 Ekim 2022 tarihinde. https://aspeniaonline.it/turkeys-imperial-ambitions-between-dreams-and-reality adresinden edinilmiştir.
• Matthew, G. (2018, 3 Ekim). Why national populism is here to stay.. 09 Ekim 2022 tarihinde www.newstatesman.com/long-reads/2018/10/why-national-populism-here-stay adresinden edinilmiştir. Mills, C.W. (1959). The power elite. Oxford University Press.
• Moore, B.M. Jr. (1993). Social origins of dictatorship and democracy: lord and peasant in the making of the modern world. Beacon Press.
• Özdağ, Ü. (2008). Türk Milliyetçiliği ve jeopolitik. Murat Gültekingil ve Tanıl Bora (ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik içinde (s.168-178). İletişim Yayınları.
• Özdemir, F. (2020, 28 Eylül). Gençler gelecekleri için Teknofestte buluştu. 23 Ekim 2022 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/gencler-gelecekleri-icin-teknofestte-bulustu/1987983 adresinden edinilmiştir.
• Pavone, T. (2015). Barrington Moore, social origins of dictatorship and democracy 27 Eylül 2022 tarihinde https://scholar.princeton.edu/sites/default/files/tpavone/files/moore-_social_origins_of_dictatorship_and_democracy_summary.pdf adresinden edinilmiştir. Oxford Reference. (t.y) Rationalization. 22 Ekim 2022 tarihinde https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803100405399 adresinden edinilmiştir.
• Ratzel, F. (1897), Politische geographie, München R.Oldenbourg.
• Rohlfing, I. (2013). What is the relation between comparative historical analysis and ‘ordinary’ case studies?. 12 Eylül 2022 tarihinde https://zenodo.org/record/4589486/files/Rohlfing%20-%20EPS%2C%202013%2C%20CHA%20-%20accepted%20preprint.pdf adresinden edinilmiştir.
• Rose, G. (1998). Neoclassical realism and theories of foreign policy. World Politics, 51(1), 1998, 144–72.
• Samuels. R.J. (2005). Military-industrial complex. Encyclopedia of United States National Security, 1, 468-470.
• Smith, A.D. (1986). The Ethnic origins of nations. Blackwell.
• Taştan, Y.K. (2019). Balkan Savaşları ve Türk Milliyetçiliğinin doğuşu. Ötüken Yayınları.
• The Geographical Journal. (1899), Review: Ratzel’s political geography. 13(2), 171-173.
• Tilly, C. (1992). Coercion, capital, and European states A.D 990-1992. Wiley-Blackwell.
• Tiryaki, E. ve Özdal, B. (2020). Açık kaynak istihbaratında sosyal medyanın analizi. ARHUSS, 3(2), 288-293.
• Tjalve, V.S (2020). Geopolitical amnesia: the rise of the right and crisis of liberal memory. McGill-Queen’s University Press.
• Türkiye Raporu. (2019, 18 Aralık). Sosyal medya kullanımı. 18 Ekim tarihinde https://turkiyeraporu.com/arastirma/sosyalmedyakullanimi-1766/ adresinden edinilmiştir.
• Tüzün, Ş. ve Sen, A. (2014). The past as spectacle: the magnificent Century. R. G. Ozturk (Ed.), Handbook of Research on the Impact of Culture and Society on the Entertainment Industry içinde (s.182-202). IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-4666-6190-5.ch011
• Üstel, F. (2016). “Makbul Vatandaş”ın peşinde: II. Meşrutiyet’ten bugüne vatandaşlık eğitimi. İletişim Yayınları.
• Yavuz, M. H. (1998). Turkish identity and foreign policy in flux: The rise of Neo‐Ottomanism. Critique: Journal for Critical Studies of the Middle East, 7(12), 19-41. https://doi.org/10.1080/10669929808720119
• Yavuz, M. H. (2020). Nostalgia for the empire: the politics of neo-Ottomanism. Oxford University Press.
• Yavuz, M. H. (2022). The motives behind the AKP’s foreign policy: neo-Ottomanism and strategic autonomy. Turkish Studies, 23(5), 659-680. https://doi.org/10.1080/14683849.2022.2100700
• Yücekök, A.N. (1969). Determinizm ve modernleşme. SBF Dergisi, 24(2), 27-51. https://doi.org/10.1501/sbfder_0000001134