TURKISH MEDIA: FROM THE OTTOMAN EMPIRE TO THE REPUBLIC

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: Cumhuriyet Özel Sayısı, 927 - 950, 29.10.2023

Serdar Çil

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1358187

Öz

Turkey, inheriting a wreckage in many areas from the Ottoman Empire, attached great importance to the press, especially in its early years. The young Republic extensively utilized the press to create the necessary national and citizenship consciousness during its establishment. However, during this process, it faced criticism for exerting pressure on the press. This study, based on a literature review, aims to uncover the processes that Turkish media has gone through from the Ottoman era to the present day and seeks to address these criticisms.
In this context, the press, perceived as a threat to the government, was eventually established by the state, but it was also used as a tool to protect the government's interests. Oppositional media was eliminated through severe sanctions. Atatürk, who recognized the importance of the press during the early years of the Republic and even during the Turkish War of Independence, made significant efforts to promote the development of Turkish media. He understood that the press played a crucial role in conveying and internalizing the revolutionary changes of the newly founded Republic to the public. However, while doing so, he also worked on creating the necessary infrastructure for an independent, autonomous, and professional press.
The extraordinary conditions of the time sometimes led to increased government control over the press. However, it is essential to evaluate historical events within the context of the prevailing conditions of the era as a whole.
In the later stages of the Republic, Turkish media made significant technological advancements and gained an important position worldwide. However, there have been debates regarding the content that emerged during this period.

Anahtar Kelimeler

media, press, republic

OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E TÜRK MEDYASI

Öz

Osmanlı’dan birçok alanda olduğu gibi basın alanında bir enkaz devralan Türkiye Cumhuriyet’i özellikle ilk yıllarında basına büyük önem vermiştir. Genç Cumhuriyet’in kuruluşunda ihtiyaç duyulan ulus ve vatandaşlık bilincini oluşturmak için basından önemli ölçüde faydalanmıştır. Bu süreçte ise basın üzerinde baskı oluşturduğu yönünde eleştirilere maruz kalmıştır. Literatür taraması yapılan bu çalışmada Osmanlı’dan günümüze Türk basınının yaşadığı süreçler ortaya konulmaya ve bu eleştirlere cevap aranmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda iktidara tehdit olarak görülen basın geç de olsa devlet eliyle oluşturulmuş ancak iktidarı korumak için bir araç olarak kullanılmıştır. Muhalif basın ise ciddi yaptırımlarla ortadan kaldırılmıştır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında hatta Milli Mücadele döneminde basının önemini kavrayan Atatürk ise Türk basınının gelişmesi için büyük çaba göstermiştir. Yeni kurulan Cumhuriyet’in devrimlerini halka anlatmak ve benimsetmek için basının çok önemli olduğunu gören Atatürk basından da bu sürece destek vermesini beklemiştir. Ancak bunu yaparken bağımsız, özerk ve profesyonel bir basının oluşması için gerekli alt yapı çalışmalarını da birlikte yürütmüştür. Dönemin olağandışı şartları basının üzerindeki denetimin zaman zaman artmasına sebep olmuştur. Ancak tarihi olayları dönemin şartları ekseninde ve bir bütün olarak değerlendirmek gerekmektedir. Cumhuriyet’in ilerleyen dönemlerinde Türk medyası teknolojik olarak büyük ilerleme geçirmiş ve dünyada önemli bir konuma sahip olmuştur. Ancak içerik açısından ortaya çıkan durum tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

medya, basın, cumhuriyet

Kaynakça

• Alemdar, K. (2009a). Cumhuriyet'in devraldığı kitle iletişim yapısı. K. Alemdar (Ed.), Türkiye'de kitle iletişimi dün-bugün-yarın içinde (s. 1-4). Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Alemdar, K. (2009b). Türkiye'de tek parti yıllarının iletişim politikaları: 1920-1950. K. Alemdar (Ed.), Türkiye'de kitle iletişimi dün-bugün-yarın içinde (s. 10-17). Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Altun, A. (2009). Gazete tasarımının gelişim süreci. K. Alemdar (Ed.), Türkiye'de kitle iletişimi dün-bugün-yarın içinde (s. 100-124). Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Altun, A. (2009b). Bilgisayar çağında gazete tasarımı. K. Alemdar (Ed.), Türkiye'de kitle iletişimi dün-bugün-yarın içinde (s. 421-4427). Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Altunbaş, H. (2003). Başlangıcından günümüze radyo ve radyo reklamcılığı, türkiye'de yerel radyo istasyonlarının reklam aracı olarak kullanılışı sorunlarxı ve model önerisi. [doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Atabek, Ü. (2009). Matbaadan bilgisayara: Türkiye'nin iletişim teknolojileri serüveni. K. Alemdar (Ed.), Türkiye'de kitle iletişimi dün-bugün-yarın içinde (s. 87-99). Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Atabek, Ü. (2009b). Türkiye'de iletişim teknolojileri. K. Alemdar (Ed.), Türkiye'de kitle iletişimi dün-bugün-yarın içinde (s. 352-360). Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Çatalbaş, D. (2009). Yeni bir radyo televizyon düzenine doğru (1980-2000). K. Alemdar (Ed.), Türkiye'de kitle iletişimi dün-bugün-yarın içinde (s. 361-392). Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Çelik, R. (2020). Atatürk dönemi’nde Türk kimliğinin yeniden inşası: cumhuriyet ve son posta gazetelerinin 1930-1938 döneminin değerlendirilmesi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 9(4), 53-64.
• Demirel, F. G. (2009). Demokrat parti ve radyo. K. Alemdar (Ed.), Türkiye'de kitle iletişimi dün-bugün-yarın içinde (s. 161-166). Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Digital, D. (2023, 4 Temmuz). Türkiye’de tahmini medya ve reklam yatırımları 2022 raporu. 24 Temmuz 2023 tarihinde https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/tr/Documents/technology-media-telecommunications/medya-ve-reklam-yatirimlari-2022-raporu.pdf adresinden edinilmiştir.
• Eyigün, C. (2020). Medyanın jeopolitiği üzerine bir değerlendirme. Karadeniz İletişim Araştırmaları Dergisi, 10(2), 201-217.
• Gürcan, H. İ., & Kumcuoğlu, i. (2017). Gelenekselden yeniye medya işletmeciliği kavramının tarihsel gelişimi ve yaşanan dönüşümler üzerine bir değerlendirme. Akdeniz İletişim Dergisi(27), 149-164.
• İlaslan, S. (2015). İletişim araştırmaları ve medya tarihi yazımı. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(1), 203-214.
• Innis, H. (2006). İmparatorluk ve iletişim araçları. Ankara: Ütopya Yayınları.
• İnuğur, M. N. (1999). Türk basınında "iz" bırakanlar. İstanbul: Der Yayınları.
• İnuğur, M. N. (2002). Basın ve yayın tarihi. İstanbul: Der Yayınları.
• Kabacalı, A. (2000). Başlangıcından günümüze türkiye'de matbaa basın ve yayın. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Kars, N. (2015). Radyo televizyon haberciliği (4 b.). İstanbul: Derin Yayınları.
• Kaya, R. (2009). Türkiye siyasal yaşamında 1980'ler sonrası gelişmeler ve Medya. K. Alemdar (Ed.), Türkiye'de kitle iletişimi dün-bugün-yarın içinde (s. 233-242). Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Koloğlu, O. (1993). Türk basını kuvayı milliye'den günümüze (70. yılında cumhuriyet basını). İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Lüleci, Y. (2018). Erken cumhuriyet döneminde atatürk ve chp’nin sinema politikası. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi(31), 222-248. https://doi.org/10.17829/turcom.499673
• Şahin, Z. B. (2021). Çok partili hayata geçiş deneyiminde basın ve terakkiperver cumhuriyet fırkası. Atatürk Dergisi, 10(2), 171-204.
• Temel, F. (2020). Türkiye'de Cumhuriyet vatandaşının inşasında basın. Selçuk İletişim Dergisi, 13(2), 409-437.
• Topuz, H. (2003). II. Mahmut'tan holdinglere Türk basın tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tosun Durmuş, B. (2017). Matbaa teknolojisinin Osmanlı devletine giriş koşulları ve tartışmalar. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 5(2), 950-968. https://doi.org/10.47107/inifedergi.864460
• Törenli, N. (1995). Yeni iletişim teknolojileri boyutunda, türkiye'de yazılı basın ve gazetecilik mesleği. [yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Yeni Şafak. (2023, 25 Temmuz). Bloomberg’den Türk dizi sektörüne ilişkin çarpıcı analiz: Türkiye’nin yumuşak gücü sahnede. 22 Ağustos 2023 tarihinde https://www.yenisafak.com/gundem/bloombergden-turk-dizi-sektorune-iliskin-carpici-analiz-turkiyenin-yumusak-gucu-sahnede-4547699 adresinden edinilmiştir.
• Yücel, M. (2020). Küreselleşme sürecinde medya sektörünün değişen yapısı ve Türk medya sektörüne yansıması. Aksaray İletişim Dergisi, 2(1), 25-39.