ÖRGÜTSEL GÜVEN VE İHBARCILIK EĞİLİMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: SAĞLIK PROFESYONELLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 23, 269 - 286, 31.12.2023

Tekin Sancar

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1387882

Öz

Sağlık sektöründe yapılan hatalar hayati önemde olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir. Bu hataları azaltmak ve kaynaklarını tespit edebilmek için ihbarcılık önemli bir araç olarak kullanılmaktadır. Bu çalışma ile sağlık profesyonellerinin örgütsel güven algıları ile ihbarcılık eğilimleri arasındaki ilişkilerin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nicel araştırma yöntemi ve nicel araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini İstanbul’da ikinci basamak sağlık hizmeti sunan bir eğitim ve araştırma hastanesinde çalışan tüm sağlık profesyonelleri oluşturmuştur. Araştırmada kolayda örnekleme yöntemi tercih edilmiştir. Veriler internet üzerinden anket tekniği ile (goole formlar altyapısı kullanılarak) toplanmıştır. Değerlendirmeye alınan ve verilerin analizinde kullanılan toplam anket sayısı 400’dür. Verilerin analizinde SPSS ve AMOS paket programları kullanılmıştır. Araştırmada betimleyici analizler, korelasyon analizi ve yapısal eşitlik modellemesi uygulanmıştır. Bulgular: Araştırmaya katılan sağlık profesyonellerinin ihbarcılık eğilimi puan ortalaması 3,84±0,51 olarak bulunmuştur. Alt boyutlar açısından incelendiğinde; en yüksek ortalamaya (4,29±0,73) ile resmi ihbarcılık eğilimi boyutu, en düşük ortalamaya ise (2,47±0,92) ile gizli ihbarcılık eğilimi boyutu sahip olmuştur. Doğrulayıcı faktör analizi sonuçlarına göre sağlık profesyonellerinin örgütsel güven algıları ile ihbarcılık eğilimleri arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu ve sağlık profesyonellerinin örgütsel güven algılarının, ihbarcılık eğilimlerine yönelik tutumlarını istatistiksel olarak anlamlı düzeyde ve pozitif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Bu çalışma, sağlık profesyonellerinin olumsuz durumları ihbar edebileceği ve sonrasında ihbarcı olma nedeniyle başına gelebilecek olumsuz durumları azaltacağı ve kurum kültürüne dönüşecek bir örgütsel güven ortamı oluşturacağı hususunda önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Güven, İhbarcılık Eğilimi, Sağlık Profesyonelleri

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurum desteklememektedir.

THE RELATIONSHIP BETWEEN ORGANIZATIONAL TRUST AND WHISTLEBLOWING TENDENCY: A STUDY ON HEALTH PROFESSIONALS

Öz

Mistakes made in the health sector can have life-threatening negative consequences. In order to reduce these errors and to identify their sources, whistleblowing is used as an important tool. In this study, it is aimed to determine the relationships between the organizational trust perceptions of health professionals and their whistleblowing tendencies. Quantitative research method and quantitative research design were used in the research. The universe of the research consisted of all health professionals working in a training and research hospital providing secondary health care services in Istanbul. Convenience sampling method was preferred in the study. The data were collected via the internet survey technique (using google forms infrastructure). The total number of questionnaires that were evaluated and used in the analysis of the data is 400. SPSS and AMOS package programs were used in the analysis of the data. Descriptive analysis, correlation analysis and structural equation modeling were applied in the research. The mean whistleblowing tendency of the health professionals participating in the study was found to be 3.84±0.51. When examined in terms of sub-dimensions; the official whistleblowing tendency dimension had the highest mean (4.29±0.73) and the lowest mean (2.47±0.92) was the confidential whistleblowing tendency dimension. According to the results of confirmatory factor analysis, it has been determined that there is a positive relationship between the organizational trust perceptions of health professionals and their whistleblowing tendencies, and the organizational trust perceptions of health professionals affect their attitudes towards whistleblowing tendencies in a statistically significant and positive way. This study is important in that health professionals can report negative situations and then reduce the negative situations that may happen due to being a whistleblower and create an organizational trust environment that will turn into a corporate culture.

Anahtar Kelimeler

Organizational Trust, Whistleblowing Tendency, Health Professionals

Kaynakça

• Aaker, D.A., Kumar, V. & Day, G.S., (2007). Marketing research (Ed. 9.). Danvers: John Wiley & Sons.
• Aktan, C.C. (2015). Organizasyonlarda yanlış̧ uygulamalara karşı bir sivil erdem, ahlaki tepki ve vicdani red davranışı: whistleblowing. Mercek Dergisi, 7(2), 19-36.
• Altuntaş, S. (2008). Hemşirelerin örgütsel güven düzeyleri ile kişisel mesleki özellikleri ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki [doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi
• Aydan, S. & Kaya, S. (2018). Sağlık sektöründe ihbarcılık: bir üniversite hastanesinde çalışan hemşire ve sekreterler üzerine bir uygulama. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21(1), 41-63.
• Aykan, E. (2007, Mayıs). Algılanan örgütsel destek ile örgütsel güven ve tükenme davranışı arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma, 5. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Sakarya Üniversitesi İİBF Fakültesi, Sakarya.
• Berry, B. (2004). Organizational culture: A framework and strategies for facilitating employee whistleblowing. Empl. Responsib. Rights J., 16(1), 1-11.
• Binikos, E. (2008). Sounds of silence: Organisational trust and decisions to blow the whistle. SA J. Ind. Psychol, 34(3), 48-59. https://doi.org/10.4102/sajip.v34i3.728
• Ciasullo, M. V., Cosimato, S. & Palumbo, R. (2017). Improving health care quality: The implementation of whistleblowing. Total Qual. Manag., 29(1), 167-183. https://doi.org/10.1108/TQM-06-2016-0051
• Courtemanche, G. (1988). The ethics of whistleblowing. The Internal Auditor, 45(1), 36-41.
• Dursun, E. (2015). The relation between organizational trust, organizational support, and organizational commitment. African Journal of Business Management, 9(4), 134-156.
• Erdem, F. (2003). Örgütsel yaşamda güven, sosyal bilimlerde güven. Ankara: Vadi Yayınları.
• Eren, V. & Orhan, U. (2013). Kurumsal sosyal sorumluluğun çalışanların kötü yönetimi ifşa düzeylerine etkisi üzerine bir araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies. International Journal of Social Science, 6(2), 455-468.
• Filiz, M. (2022). Sağlık çalışanların ihbarcılık eğilimlerini belirlemeye yönelik yapılan çalışmaların sistematik derleme yöntemi ile analizi. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 74-86.
• Halis, M., Gökgöz, G. & Yaşar, Ö. (2007). Örgütsel güvenin belirleyici faktörleri ve bankacılık sektöründe bir uygulama. Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 187-205.
• Holt, K. (2015). Whistleblowing in the NHS. British Medical Journal, 1, 350. https://doi.org/10.1136/bmj.h2300.
• Hwang, D., Staley, B., Ying, T. C. & Jyh-Shan, L. (2008). Confucian culture and whistle-blowing by professional accountants: An exploratory study. Manag. Audit. J., 23(5), 504–526.
• Kelekçioğlu, L. & Alper Ay, F. (2022). Örgütsel adalet algılamasının ifşa niyetine ve örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi: hastane çalışanlarına yönelik alan araştırması. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 5(1), 44-65.
• King, G. (1999). The implications of an organization's structure on whistleblowing. Journal of Business Ethics, 20(4), 316-326.
• Lavena, C. F. (2016). Whistle-blowing: Individual and organizational determinants of the decision to report wrongdoing in the federal government. Am. Rev. Public Adm, 46(1), 113–136.
• Malhotra, N. K. (2004). Marketing research an applied orientation (Ed. 4.), New Jersey: Pearson Prentice Hall.
• Mansbach, A. & Bachner, G. Y. (2010). Internal or external whistleblowing: Nurses’ willingness to report wrongdoing. Nurs. Ethics, 17(4), 483-490.
• Mesmer-Magnus, R. & Viswesvaran, C. (2005). Whistleblowing in organizations: An examination of correlates of whistleblowing I-intentions, actions, and retaliation. Journal of Business Ethics, 62(3), 277-297.
• Miceli, M. P. & Janet, P. N. (1984). The relationships among beliefs, organizational position, and whistleblowing status: A discriminant analysis. Academy of Management Journal, 27, 687-705.
• Near, J. P. & Miceli, M. P. (1985). Organizational dissidence: The case of whistle-blowing. J. Bus.Ethics, 4(1), 1-16.
• Özdemir, N. E. & Erçelik, M. A. (2022). Whistleblowing (bilgi ifşası) ve örgütsel güven. İstanbul: Eğitim Yayınevi.
• Özdemir, N. E. (2015). Whistleblowing (bilgi ı̇fşasının) örgütsel güvene etkileri üzerine bir alan araştırması [yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi.
• Özdevecioğlu, M. (2003). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile üniversite öğrencilerinin bazı demografik özellikleri ve akademik başarıları arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20, 117-135.
• Park, H., Blenkinsopp, J., Oktem, M. K. & Omurgonulsen, U. (2008). Cultural orientation and attitudes toward different forms of whistleblowing: A comparison of South Korea, Turkey, and the U.K. J. Bus.Ethics, 82(4), 929–939.
• Perks, S. & Smith, E. E. (2008). Employee perceptions regarding whistle-blowingin the workplace: A south african perspective. South African Journal of Human Resorce Management, 6(2), 15-24.
• Saygan, S. & Bedük, A. (2013). Ahlaki olmayan davranışların duyurulması (whistleblowing) ve etik iklimi ilişkisi üzerine bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(1), 1-23.
• Shahinpoor, N. & Matt, B. F. (2007). The power of one: Dissent and organizational life. J. Bus.Ethics, 74, 37–48.
• Sims Randi, L. & Keenan, John P. (1998). Predictors of external whistleblowing: organizational and ıntrapersonal variables. Journal of Business Ethics, 17(4), 411-421.
• Taş, F. (2015). Özel ve kamu hastanelerinde çalışan hemsi̧relerin ıżharcılık (whistleblowing) tutumları üzerine bir çalışma [yüksek lisans tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Toker, G. A. (2014). Okullarda bilgi uçurma: ı̇ş doyumu ve örgütsel bağlılık ı̇lişkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 261-282.
• Vandekerckhove, W. & David, L. (2012). The Content of Whistleblowing Procedures: A Critical Rewiev of Recent Official Guidelines. Journal of Business Ethics, 108, 253-264.
• Yılmaz, E. Z. & Bayram, A. (2019). Sağlık çalışanlarında örgütsel vatandaşlık davranışı ile etiksel ifşa arasındaki ilişkinin incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 246-267.
• Zakaria, M. (2015). Antecedent factors of whistle-blowing in organizations. Procedia Economics and Finance, 28, 230–234.