BANKA ÇALIŞANLARININ ÖZ YETERLİK, İŞ VE YAŞAM DOYUMU İLE TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 24, 752 - 777, 27.04.2024

Saffet Karayaman

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1333700

Öz

Bu araştırma banka çalışanlarının iş ve yaşam doyumları, tükenmişlik düzeyleri ve öz yeterlikleri arasındaki etkileşimi ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Çalışma kapsamında öz yeterlik, yaşam doyumu, iş doyumu ve tükenmişlik düzeyleri, farklı demografik değişkenlere göre değişim düzeyine odaklanılmıştır. Araştırmanın örneklemi 2023 yılı Ocak-Mart döneminde İstanbul Avrupa yakasında yer alan 25 ilçesindeki görev yapan 589 banka çalışanından oluşmaktadır. Katılımcıların 332’si (%56) Kadın, 257’si (%44) erkektir. Araştırma verilerini elde etmek için Öz Yeterlik Ölçeği, İş Doyumu Ölçeği, Yaşam Doyumu Ölçeği, Tükenmişlik Ölçeği ve Demografik Özellikler Bilgi Formundan yararlanılmıştır. Çalışma için toplanan verileri analiz etmek için Pearson Korelasyon Katsayısı Tekniği, Tek Yönlü Varyans Analizi ile t-Testi yöntemlerine başvurulmuştur. Araştırma sonunda banka çalışanlarının öz yeterlik düzeylerinin; yaşam doyumları ve iş doyumları ile pozitif ilişki olduğu bulunmuştur. Yine banka çalışanlarının öz yeterlikleri ile tükenmişlik düzeyleri arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Ayrıca katılımcıların öz yeterlikleri, yaşam doyumları, iş doyumları ve tükenmişlik düzeylerinde bazı kişisel değişkenlere göre birtakım değişimler görülmüştür. Çalışmanı sonunda bu konularda çalışma yapacak araştırmacılara öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Banka Çalışanları, İş Doyumu, Öz Yeterlik, Yaşam Doyumu, Tükenmişlik

INVESTİGATİON OF SELF-EFFİCACY, JOB AND LİFE SATİSFACTİON AND BURNOUT LEVELS OF BANK EMPLOYEES

Öz

This research aims to reveal the interaction between bank employees' job and life satisfaction, burnout scala and self-efficacy. Within the scope of the article, self-efficacy, job satisfaction, life satisfaction and burnout levels were focused on the scala of change according to different demographic variables. The research consists of 589 bank employees working in the 25 districts of Istanbul in the January-March period of 2023. 332 (56%) of the participants were female and 257 (44%) were male. Self-Efficacy Scale, Job Satisfaction Scale, Life Satisfaction Scale, Burnout Scale and Demographic Characteristics Information Form were used to obtain research data. Pearson Moment Correlation Coefficient Technique, One-Way Analysis of Variance and t-Test methods were used to analyze the data collected for the study. At the end of the research, the self-efficacy levels of the bank employees; It was found that there is a positive relationship with job satisfaction and life satisfaction. It was also found that there is a negative relationship between the self-efficacy of bank employees and their burnout levels. In addition, some changes were observed in the self-efficacy, job satisfaction, life satisfaction and burnout levels of the participants according to some personal variables. At the end of the article, suggestions were presented to the researchers who will work on these issues.

Anahtar Kelimeler

Bank Employees, Self-efficacy, job satisfaction, life satisfaction, burnout

Kaynakça

• Altay, H. (2009). Antakya ve İskenderun otel çalışanlarının tükenmişliği ve iş tatmini üzerine bir araştırma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(12), 1-17.
• Ardıç, K. & Polatcı, S. (2009). Tükenmişlik sendromu ve madalyonun öbür yüzü: İşle bütünleşme. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (32), 21-46.
• Aslan, M., & Doğan, S. (2020). Dışsal motivasyon, içsel motivasyon ve performans etkileşimine kuramsal bir bakış. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(26), 291-301.
• Ateş B. Sagar M. E. (2022). The predictive role of psychological flexibility, self-efficacy and communication skills on life satisfaction in teacher candidates. Cumhuriyet International Journal of Education, 11(1), 219-227
• Avşaroğlu, S., Deniz, M. E. & Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu, iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115–129.
• Ayan, S., Kocacık, F. & Karakuş, H. (2009). Lise öğretmenlerinin iş doyumu düzeyi ile bunu etkileyen bireysel ve kurumsal etkenler: Sivas merkez ilçe örneği. Anatolian Journal of Psychiatry, 10, 18–25.
• Aysan, F. & Bozkurt, N. (2004, Temmuz). Okul psikolojik danışmanlarının yaşam doyumu, stresle başa çıkma stratejileri ile olumsuz otomatik düşünceleri: İzmir ili örneklemi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Azar, I. A. S., Vasudeva, P. & Abdollahi, A. (2006). Relationship between quality of life, hardiness, self-efficacy and self-esteem amongst employed and unemployed married women in Zabol. Iran J Psychiatry, 1, 104–111.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. BEÜ SBE Derg., 7(1), 231-274.
• Baltacı, A. (2020). Yönetici öz yeterlik algısı ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Karamanoğlu Mehmetbey Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 8-16.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: a social cognitive theory. Englewood cliffs. N. J: Prentice-Hall.
• Barutçugil, İ. (2004). Stratejik insan kaynakları yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayınları.
• Başaran, İ. E. (1991). Örgütsel davranış: İnsanın üretim gücü. Ankara: Gül Yayınevi.
• Budak, G. & Sürgevil, O. (2016). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 95-108.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç E., Akgün Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, E. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Canbay, S. (2007). İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu ve denetim odağı ilişkisi [yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Caprara, G. V., Barbaranelli, C., Steca, P. & Malone, P. S. (2006). Teachers' self-efficacy beliefs as determinants of job satisfaction and students' academic achievement: A study at the school level. Journal of School Psychology, 44, 473–490.
• Cesur, O., Ünal, T., Büker, H., Çağlayan, D. & Okyay, İ. (2023). Tükenmişlik sendromu belirtileri, nedenleri ve çözüm önerileri. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 9(30), 1-16.
• Çam, Z. & Öğülmüş, S. (2019). Çalışma yaşamından okula: okul tükenmişliğine yönelik kuramsal yaklaşımlar. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11(1).
• Çimen, S. (2007). İlköğretim öğretmenlerinin tükenmişlik yaşantıları ve yeterlik algıları [yüksek lisans tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Dağlı, A. & Baysal, N. (2016). Yaşam doyumu ölçeğinin türkçe’ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59). https://doi.org/10.17755/esosder.263229
• Demir, R. & Türk, F. (2020). Pozitif psikoloji: tarihçe, temel kavramlar, terapötik süreç, eleştiriler ve katkılar. Humanistic Perspective, 2(2), 108-125.
• Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J. & Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49, 71–75.
• Doğaner, S., Görmüş, M. & Kılıç, M. Ö. (2020). Sporcu kimliği ile öz yeterlik arasındaki ilişkinin farklı değişkenler açısından İncelenmesi. Journal of International Social Research, 13(69).
• Dolgun, U. (2010). Tükenmişlik sendromu. D. Özler (Ed.), Örgütsel davranışta güncel konular içinde (s. 287-310). Bursa: Ekin Kitabevi.
• Duffy, R. D. & Lent, R. W. (2009). Test of a social cognitive model of work satisfaction in teachers. Journal of Vocational Behavior, 75, 212–223.
• Dursun, S., Kaya, U. & İştar, E. (2016). Kişilik-iş uyumunun duygusal tükenmişlik ile iş ve yaşam doyumu üzerindeki etkisi: Muhasebe meslek mensupları üzerinde bir uygulama. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 55-69.
• Eren, E. (2000). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğin uyarlanması, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları El Kitabı, 143-154.
• Field, A. (2005). Discovering statistics using SPSS for windows. London: Sage Paplications.
• Freudenberger HJ. (1974). Staff burn-out. J Soc Issues, 30, 159-165.
• Gencay, Ö. A. (2007). Beden eğitimi öğretmenlerinin iş doyumu ve mesleki tükenmişliklerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 765–780.
• Gençtürk, A. (2008). İlköğretim okulu öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları ve iş doyumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi [yüksek lisans tezi]. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi.
• Günbayı, İ. (2000). Örgütlerde iş doyumu ve güdüleme. Ankara: Özen Yayımcılık.
• Gür, G. (2008). A study on the predictors of teachers’ sense of efficacy beliefs [yüksek lisans tezi]. Ortadoğu Teknik Üniversitesi.
• Hobfoll SE & Shirom A (2001). Conservation of resources: applications to stress and management in the workplace. R. Golembiewski (Ed.), Organizational behavıor içinde. (s. 57-80). New York: Marcel Dekker.
• Hodges, C. B. (2005). Self-efficacy, motivational email, and achievement in an asynchronous mathematics course. [doktora tezi]. Virginia Polytechnic Institute and State University.
• Işıkhan, V. (2016). Çalışanlarda tükenmişlik sendromu, M. Gülhan & Ü. Yılmaz (Ed.), Akciğer kanserinde destek tedavisi içinde (s. 366-391). Ankara: TÜSAD Eğitim Kitapları Serisi.
• Jennett, H. K., Harris, S. L. & Mesibov, G. B. (2003). Commitment to philosophy, teacher efficacy, and burnout among teachers of children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 6(33), 583–593.
• Judge, T. A., Erez, A., Bono, J. E. & Thoresen, C. J. (2002). Are measures of self-esteem, neuroticism, locus of control, and generalized self-efficacy indicators of a common core construct? Journal of Personality and Social Psychology, 83, 693–710.
• Kaleli, S. & Yenekeskin, R. S. (2022). Hizmet sektörü içinde bankalar ve bankacıların pazarlama motivasyonları üzerine bir araştırma. Ekonomi BilimleriDergisi,14(2),102-131. https://doi.org/10.55827/ebd.1088195
• Kaplan, A. & Ergül, H. F. (2023). Bağımsız anaokulu müdürlerinin kültürel liderlik davranışları ile okul öncesi öğretmenlerinin iş doyumu arasındaki ilişki. Ekev Akademi Dergisi, (93), 12-30.
• Kambur, E. (2020). Banka çalışanlarının öz yetkinlik algıları ile örgütsel sessizlikleri arasındaki ilişki: bandırma ilçesinde bir alan araştırması. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 102-114.
• Karahan, Ş. (2008). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin öz-yeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi [yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Kartopu, S. (2016). Üniversite öğrencilerinin öz yeterlilik ve kimlik duygusu kazanım düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi: Gümüşhane Üniversitesi örneği. Journal Of International Social Research, 9(45).
• Kaya, K. (2021). Banka çalışanlarında işe yabancılaşma, iş doyumu ve tükenmişlik arasındaki ilişki. OPUS International Journal of Society Researches, 17(37), 4510-4534.
• Keser, A. (2005). İş doyumu ve yaşam doyumu ilişkisi: Otomotiv sektöründe bir uygulama. Çalışma ve Toplum, 4, 77–96.
• Kılıç, T., & Saygılı, İ. (2021). İş tatmini ile alt boyutları arasındaki ilişkiler ve demografik faktörlerin bu değişkenler üzerindeki etkisi: Görgül bir araştırma. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 1-17.
• Kırılmaz, Y., Çelen, Ü. & Sarp, N. (2003). İlköğretim öğretmenlerinde tükenmişliğin araştırılması. İlköğretim Online, 2(1), 2–9.
• Köker, S. (1991). Normal ve sorunlu ergenlerin yaşam doyumu düzeylerinin karşılaştırılması [yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Kuru, G.C. & Can, S. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının akademik öz-yeterliklerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(31), 445-461. https://doi.org/10.29329/mjer.2020.234.21
• Ladikli, M. F. & Arslan, H. (2023). Kavramsal ve kuramsal olarak iş doyumu. İbn Haldun Çalışmaları Dergisi, 8(2), 139-174. ,
• https://doi.org/10.36657/ihcd.2023.112
• Leech, N. L., Barrett, K. C. & Morgan, G. A. (2005). SPSS for intermediate statistics: Use and interpretation. London: Erlbaum.
• Maslach, C. & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99–113.
• Mede, E. (2009). An analysis of relations among personal variables, perceived self-efficacy and social support on burnout among turkish efl teachers. Inonu Unıversıty Journal of The Faculty of Educatıon, 10(2), 39–52.
• Metin, H. & Altunok, M. (2002). Karşılaştırmalı bir yaklaşımla kamu yönetimi ve özel sektörde halkla ilişkiler. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (3),79-99.
• Öngel, V. (2020). Akademisyenlerin yaşam doyumları ve iş doyumlarını etkileyen iş kaynaklı faktörlerin incelenmesi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 10 (3) , 461-473.
• Özgün, M. S. (2007). Okul psikolojik danışmanlarının kişilik özellikleri ile mesleki yetkinlik beklentileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Özpehlivan, M. (2019). İş Tatmini: kavramsal gelişimi, bireysel ve örgütsel etkileri, yararları ve sonuçları. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 43-70.
• Paksoy, M. (2002). Çalışma ortamında insan ve toplam kalite yönetimi. İstanbul: Santay yayınevi.
• Pallant, J. (2001). SPSS survival manuel. Maidenhead: Open university Press
• Peker, R. (2002). Anaokulu, ilköğretim ve lise öğretmenlerinde mesleki tükenmişliğin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 319–331.
• Perie, M. & Baker, D. (1997). Job satisfaction among america’s teachers: effects of workplace conditions, background characteristics, and teacher compensation. Statistical Analysis Report, National Center for Education Statistics, U.S. Dept. of Education, NCES 97–471.
• Sahranç, Ü. (2007). Stres kontrolü, genel öz-yeterlik, durumluluk kaygı ve yaşam doyumu ile ilişkili bir akış modeli [doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Sakız, G. (2013). Başarıda anahtar kelime: Öz-yeterlik. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 185-210.
• Sayıl, I., Haran, S., Ölmez, S. & Özgüven, H. D. (1997). Ankara Üniversitesi hastanelerinde çalışan doktor ve hemşirelerin tükenmişlik düzeyleri. Kriz Dergisi, 5(2), 71–77.
• Skaalvik, E. M. & Skaalvik, S. (2009). Teacher self-efficacy and teacher burnout: A study of relations. Teaching and Teacher Education, 1–11.
• Staples, D. S., Hulland, J. S. & Higgins, C. A. (1999). A self-efficacy theory explanation for the management of remote workers in virtual organizations. Organization Science, 10(6), 758 -776.
• Sümer, G. (2016). Türk bankacılık sektörünün tarihsel gelişimi ve AB bankacılık sektörü ile karşılaştırılması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 485-508.
• Şahin, Z. (2018). Ölüm algısının “yaşam doyumu” üzerindeki etkisi: üniversite örneği. Akademik İzdüşüm Dergisi, 3(3), 1-18.
• Tabachnick, B.G. & Fidell, L.S. (1996). Using multivariate statistics. New York: Harper Collins College.
• Tarsuslu, S. (2023). Sağlık çalışanlarının Covid-19 sürecinde karşılaştıkları VUCA ortamının iş stresi ve tükenmişlikleri üzerindeki etkisi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(3), 399-419.
• Telef, B. B. (2011). Öğretmenlerin öz-yeterlikleri, iş doyumları, yaşam doyumları ve tükenmişliklerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 10 (1) , 91-108.
• Tezer, E. (2001). İş doyumu ölçeğinin güvenilirlik ve geçerliği. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 2(16), 33-39. https://doi.org/10.17066/pdrd.81167
• Toker, B. (2007). Demografik değişkenlerin iş tatminine etkileri: İzmir’deki beş ve dört yıldızlı otellere yönelik bir uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8(1), 92-107.
• Topaloğlu, M., Koç, H. & Yavuz, E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Kamu-İş; C: 9, S: 3.
• Tozkoparan, G. (2021). Örgütsel stresin çalışanların yaşam doyumu ve bireysel performans algısına etkileri üzerine bir araştırma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(2), 1881-1910.
• Tunacan, S. (2005). Beykoz ilçesindeki lise öğretmenlerinin iş doyumunu etkileyen faktörler [yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Türkiye Bankalar Birliği. (2023, 15 Ağustos). Bankacılık sisteminde banka, çalışan ve şube sayıları. rapor kodu: DT13. Mayıs 2023. 15 Ağustos 2023 tarihinde,
• https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/istatistikiraporlar/ekler/4040/Banka_Calisan_ve_Sube_Sayilari-Mart_2023.pdf adresinden edinilmiştir.
• Türkoğlu, M. (2008). Genel Liselerde Örgütsel Kültürün İş Doyumuna Etkisi [yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Uludağ, G. (2019). Yaşam doyumu ile işgören performansı ilişkisini incelemeye yönelik bir alan araştırması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(6), 291-300.
• Üstüner, M., Demirtas, H., Cömert, M. & Özer, N. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(17), 1–16.
• Vardar, K. (2021, Haziran). KPMG perspektifinden bankacılık sektörüne bakış raporu, 20 Eylül 2023 tarihinde https://kpmg.com/tr/tr/home/gorusler/2021/06/2021-kpmg-perspektifinden-bankacilik-sektorune-bakis.html
• adresinden edinilmiştir.
• Yasa Ozelturkay, E. & Boymul, E. (2017). İş tatmini ve örgütsel bağlılığın tükenmişlik sendromu üzerindeki etkisi: Bir sanayii kuruluşunda uygulama. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 12(46), 93-102.
• Yılmaz, K. & Bökeoğlu, Ç. B. (2008). İlköğretim okulu öğretmenlerinin yeterlik inançları. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, 41(2), 143–167.
• Yiğit, A. (2007). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu tükenmişlik ve ruh sağlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi [yüksek lisans tezi]. Niğde Üniversitesi.
• Yüksel, H. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri, öz yeterlik inançları ve kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [doktora tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Resmî Gazete (2023, 12 Kasım). İşkolları Yönetmeliği. 19.12.2012 tarih ve 28502 sayılı Resmi Gazete. 12 Kasım 2023 tarihinde, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16855&MevzuatTur=7&MevzuatTertip =5 adresinden edinilmiştir.