UNMEDIATED RELATIONSHIP BETWEEN FILM LANGUAGE AND ICONOGRAPHY IN GENRE CINEMA: VISUAL CONVENTIONS AND STYLISTIC VARIANCES IN THE ALIEN SERIES

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 25, 56 - 80, 24.08.2024

Nuray Hilal Tuğan

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1420451

Öz

Different terms such as cinematography, mise-en-scène and iconography are used to describe the visual elements of a film. While there are commonalities among these terms, each encompasses different aspects of the visual language of cinema and is also used in the classification of categories such as art cinema and popular cinema. In this context, mise-en-scène, despite containing the same elements as iconography, is identified with art cinema and the director's unique style, while iconography expresses recurring visual conventions in specific elements of genre cinema. However, in a historical context, some directors positioned as creative auteurs are observed to creatively and innovatively approach these visual conventions in films considered within genre cinema, rather than treating them as clichéd visual traditions. In the study, the six-film series beginning with the 1979 film Alien, directed by Ridley Scott, is analyzed in terms of the iconographic conventions of science fiction cinema and the unique film languages of different directors. The films that make up the series are dissected through the basic visual categories that constitute mise-en-scène and iconography, including lighting, costume-makeup, setting, and acting- genre-specific characters. While the characterization of genre cinema with conventions is widely accepted, it is observed that in the different films of the Alien series directed by various directors, rather than a repetition of visual conventions in science fiction cinema, each film has its own unique visual language. While the term cinematographic style emphasizes the director's or cinematographer's personal style, the concept of conventions refers to recurring elements in genre cinema. The tension between these two phenomena in the Alien series is creatively reflected in the visual identity of the films that make up the series.

Anahtar Kelimeler

Film Language, Iconography, Science Fiction Cinema, Generic Conventions, Genre Cinema

TÜR SİNEMASINDA FİLM DİLİ VE İKONOGRAFİ ARASINDAKİ DOLAYSIZ İLİŞKİ: ALİEN SERİSİNDE GÖRSEL UYLAŞIMLAR VE BİÇEMSEL FARKLILIKLAR

Öz

Bir sinema filminin görsel malzemesini tanımlamak için sinematografi, mizansen, ikonografi gibi farklı terimler kullanılmaktadır. Bu terimlerin arasında ortaklıklar bulunmakla birlikte her biri sinema sanatının görsel dilinin farklı yönlerini içermekte, sanat sineması-popüler sinema gibi kategorilerin sınıflandırılmasında da kullanılmaktadır. Bu bağlamda mizansen, ikonografi ile aynı öğeleri içermesine rağmen sanat sineması ve yönetmenin kendine has biçemiyle özdeşleştirilmekte, ikonografi ise tür sinemasının belirli türlerin her bir öğesinde tekrar eden görsel uylaşımları ifade etmektedir. Ancak tarihsel bağlamda yaratıcı yönetmen olarak konumlandırılan bazı yönetmenlerin tür sineması içerisinde değerlendirilen filmlerinde söz konusu bu görsel uylaşımları klişeye dönüşmüş birer görsel gelenekten ziyade yaratıcı ve yenilikçi biçimde ele aldığı görülmektedir. Çalışmada 1979 yapımı, Ridley Scott tarafından yönetilen Alien filmiyle beraber başlayan altı filmlik film serisi, bilim kurgu sinemasının ikonografik uylaşımları ve farklı yönetmenlerin kendilerine özgü film dilleri açısından ele alınmıştır. Seriyi oluşturan filmler mizanseni ve ikonografiyi oluşturan aydınlatma, kostüm-makyaj, mekan ve oyunculuk-türsel karakterler unsurlarını içeren temel görsel kategoriler üzerinden çözümlenmiştir. Bu anlamda tür sinemasının uylaşımlarla karakterize olması genel kabul görmekle birlikte, farklı yönetmenler tarafından yönetilen Alien serisinin farklı filmlerinde bilimkurgu sinemasının görsel uylaşımlarının tekrarından ziyade her filmin kendine özgü bir görsel dile sahip olduğu görülmüştür. Sinematografik biçem yönetmenin ya da görüntü yönetmeninin kişisel biçemine vurgu yaparken, uylaşım kavramı tür sinemasında tekrar eden unsurlara gönderme yapmaktadır. Alien serisinde bu iki olgu arasındaki gerilim yaratıcı bir biçimde seriyi oluşturan filmlerin görsel kimliğine yansımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Film Dili, İkonografi, Bilim Kurgu Sineması, Tür Uylaşımları, Tür Sineması

Kaynakça

• Abreu, R. (2022). Genre conventions the building blocks of genre storytelling. 6 Nisan 2024 tarihinde https://www.studiobinder.com/blog/genre-conventions/ adresinden edinilmiştir.
• Barnwell, J. (2011). Film yapımının temelleri (Çev. G. Altıntaş). Literatür Yayıncılık.
• Balázs, B. (2013). Görünen insan (Çev. O. Kasap). Say Yayınları.
• Bordwell, D. (2016). Hollywood’un film dili. (Çev. Z. Atam, Y. C. Ekinci, B. Tanyeri). Doruk Yayınları.
• Bordwell, D. ve Thompson, K. (2009). Film sanatı (Çev. E. Yılmaz ve E. S. Onat). De Ki Yayınları.
• Chandler, D. (2018) Tür kuramına giriş. Edebiyatta, sinemada, televizyonda tür kuramı temel metinler içinde, (s. 15-50). J. Ö. Dirlikyapan, (Ed.), Doğu Batı Yayınları.
• Edgar-Hunt, R., Marland J.& Rawle, S. (2012). Film dili (Çev. S. Aytaç). Literatür Yayınları.
• Grant, B. K. (2007). Film genre: From iconography to ideology. Wallflower.
• Gibbs, J. (2002). Mise en scene: Film style and interpretation. Columbia University Press.
• Güçhan, G. (1999). Tür sineması, görüntü ve ideoloji. Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Kolker, R. (2011). Film, biçim ve kültür (Çev. F. Ertınaz, A. Güney, Z. Özen, O. Şakır, B. Tokem, D. Tunalı, E. Yılmaz). De Ki Yayınları.
• Kuhn, A. ve Westwell, G. (2012). A dictionary in film studies. Oxford University Press.
• Onaran, A. Ş. (1999). Sinemaya giriş. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• Özden, Z. (2004). Film eleştirisi. İmge Kitabevi.
• Panofsky, E. (1974). Style and medium in the motion picture. G. Mast ve M. Cohen (Ed.), Film theory and criticism içinde (s. 15-32). Oxford University Press.
• Parkinson, D. (2015). Sinemayı değiştiren 100 fikir (Çev. Y. Burul). Literatür Yayıncılık.
• Pramaggiore, M. ve Wallis, T. (2005). Film: A critical introduction. Laurence King Publishing.
• Ryan, M. ve Kellner, D. (1997). Politik kamera (Çev. E. Özsayar). Ayrıntı Yayınları.
• Sikov, E. (2010). Film studies: An introduction. Columbia University Press.
• Spediel, S. (2012). Film, form and narrative. J. Nelmes (Ed.), An introduction to film studies fifth edition içinde (s. 80-112). Routledge.
• Villarejo, A. (2013). Film studies the basics, Routledge.
• Weiner, D. (2019). Ridley Scott on the hard road to ‘Alien’. 7 Mart 2024 tarihinde https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/alien-ridley-scott-reveals-how-iconic-scene-went-wrong-1213109/ adresinden edinilmiştir.
• Wollen, P. (2004). Sinemada göstergeler ve anlam (Çev. Z. Aracagök, B. Doğan). Metis Yayınları.