BAĞLAM-DÜŞÜNCE İLİŞKİSİ AÇISINDAN DAİŞ’İN İDEOLOJİK TEŞEKKÜLÜ

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 25, 551 - 569, 24.08.2024

Nurullah Çakmaktaş

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1471430

Öz

DAİŞ ideolojisi dini radikal düşüncenin yeni bir evresini ifade ediyor olsa da düşüncenin teşekkülünün, DAİŞ öncesi dini radikalizmin oluşum örneğinde olduğu gibi bağlamsal faktörlerle ilişkili olarak gerçekleştiği anlaşılmaktadır. Öyle ki 2003 yılında Irak’ın ABD öncülüğündeki koalisyon güçleri tarafından işgali ve işgalin akabinde bölge siyaseti ve güvenliği üzerine icra edilen birtakım politikalar neticesinde şekillenen konjonktür ve bağlam, kanaatimizce bu yeni dini radikal düşünce üretiminin gerçekleşmesine zemin hazırlamıştır. Bu makale, 2003 sonrası dönemde Irak’taki bağlamsal faktörlerin DAİŞ’in ideolojik teşekkülünde belirleyici olduğu iddiası üzerine inşa edilmiştir. Bu çerçevede DAİŞ’in ideolojik oluşumuna etki ettiği var sayılan dört önemli bağlamsal faktör belirlenmiştir. Bunlar Irak’ın 2003 yılında ABD tarafından işgal edilmesi, işgal sonrası dönemde takip edilen hatalı güvenlik politikaları, Irak’ta iç siyasetin dizayn edilmesinde mezhepçi yaklaşımların baskın çıkması ve Irak’ın aşiret merkezli sosyal yapısının örgütü pragmatizme icbar etmesidir. Bu çalışmada, 2003 sonrası dönemde bölgede DAİŞ’in fikirsel ve örgütsel oluşumuna etki ettiği var sayılan bu bağlamsal faktörler çerçevesinde örgütün ideolojik oluşumunun izini sürmek amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ortadoğu, Dini Radikalizm, DAİŞ İdeolojisi, Bağlam-Düşünce İlişkisi

THE IDEOLOGICAL FORMATION OF ISIS IN TERMS OF THE RELATIONSHIP BETWEEN CONTEXT-THOUGHT PRODUCTION

Öz

It seems possible to try to understand the formation of ISIS ideology, which represents a new phase of religious radical thought, by associating it with contextual factors, just like the formation of religious radicalism before ISIS. In fact, the invasion of Iraq by the US-led coalition forces in 2003 and the developments that followed the invasion paved the way for the realization of this new religious radical thought production. Therefore, in my opinion, certain developments occurring in the region after 2003 have formed the context that facilitated the emergence of this new example of religious radicalism. This article is built on the claim that the contextual factors in Iraq in the post-2003 period were determinant in the ideological formation of ISIS. In this framework, four significant contextual factors are identified as presumed to have influenced the ideological formation of ISIS. These are the invasion of Iraq by the US in 2003, the flawed security policies pursued in the post-invasion period, the predominance of sectarian approaches in shaping internal politics in Iraq, and the pragmatism imposed on ISIS by Iraq's tribal-centered social structure. This study aims to trace the ideological formation of ISIS in the post-2003 period within the framework of these contextual factors that are assumed to have influenced the ideological and organisational formation of ISIS in the region.

Anahtar Kelimeler

Middle East, Religious Extremism, ISIS’ Ideology, Context-Thought Production Relationship

Kaynakça

• Abubaker, S.S. & Ilgıt, A. (2019). İslam devleti örgütünün (IŞİD) Irak’ta çıkış ve yayılmasının sebepleri: 2003-2018. Alternatif Politika, 11(3), 527-555.
• Bamber, M. (2021). Views: Sectarianism, authoritarianism, and the rise of ISIS in Iraq. Rowaq Arabi, 26(2), 35-42. https://doi.org/10.53833/SLTG9475
• Barbara, Z. (2007). Prison talk: The muslim brotherhood’s internal struggle during Gamal Abdel Nasser’s persecution, 1954 to 1971. International Journal of Middle East Studies, 39(3), 411-433. https://doi.org/10.1017/S0020743807070535
• Benraad, M. (2011). Iraq’s tribal Sahwa: Its rise and fall. Middle East Policy, 18(1), 121-131.
• Beyyûmî, Z. S. (1979). El-ihvânü’l-müslimûn ve’l-cemâ’âti’l-islâmiyye fi’l-hayâti’s-siyâsiyyeti’l-mısriyye 1928-1948. Mektebetü Vehbe.
• Bin Ladin, U. (1996). İ’lânu’l-cihâd ‘ala’l-amrîkâni’l-muhtellîn li-bilâdi’l-haremeyn: Ahricû’l-müşrikîne min cezîreti’l-‘arab. 4 Eylül 2023 tarihinde https://archive.org/details/usama_doc_all/7ay-3la-aljihad-ordo/adresinden edinilmiştir.
• Bin Ladin, U. (2007). Interview with John Miller of ABC. Berner, B. K. (Ed.), Jihad: Bin Laden in his own words (Declarations, interviews and speeches) içinde (s. 76-81). Peacock Books.
• Cigar, N. (2015). Al-Qaida, the tribes, and the government: Lessons and prospects for Iraq's unstable triangle (Middle East Studies Occasional Papers). CreateSpace Independent Publishing Platform.
• Çakmaktaş, N. (2021). The ages of jihadi salafism: A dual exchange of ideas and contexts in ideological formation. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 9(2), 471-491.
• Demant, Peter R. (2006). Islam vs. islamism: The dilemma of the muslim world. Praeger Publishers.
• Ez-Zerkavi, E. (2006). Min Ebî Mus’ab ez-Zerkâvî ilâ ummetî’l-ğâliye: Hayru ümmetin uhricet li’n-nâs. Şebeketu’l-Burâk el-İslâmiyye (Ed.), El-Arşîfu’l-câmîʿ li-kelimât ve hitâbât emîr el-istişhâdiyyîn içinde (s. 77-92). 30 Nisan 2023 tarihinde https://archive.org/details/zarqawee_201505/adresinden edinilmiştir.
• Ez-Zerkavi, E. (2006). Yâ ehla’l-İslâm: Eş-şidde, eş-şidde. Şebeketu’l-Burâk el-İslâmiyye (Ed.), El-Arşîfu’l-câmîʿ li-kelimât ve hitâbât emîr el-istişhâdiyyîn içinde (s. 230-239). 30 Nisan 2023 tarihinde https://archive.org/details/zarqawee_201505/adresinden edinilmiştir.
• Gerges, F. A. (2005). The far enemy: Why jihâd went global. Cambridge University Press.
• Gerges, F. A. (2016). ISIS: A history. Princeton University Press.
• Hegghammer, T. (2010). Jihad in Saudi Arabia: Violence and pan-islamism since 1979. Cambridge University Press.
• Kepel, G. (1986). Muslim extremism in Egypt: The prophet and pharaoh (Çev. J. Rothschild). University of California Press.
• Küçük, A. & Aksu, F. (2019). Musul rehineler krizinde Türkiye’nin kriz yönetimi. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi. 6(1), 13-54.
• Long, A.G. (2012). Locals rule: Historical lessons for creating local defense forces for Afghanistan and beyond. RAND Corporation.
• Pargeter, A. (2016). Müslüman Kardeşler: Muhalefetten iktidara (Çev. S. Çelik). Ayrıntı Yay.
• Rubin, A. J. (2008). U.S. remakes jails in Iraq, but gains are at risk. 20 Şubat 2024 tarihinde https://www.nytimes.com/2008/06/02/world/middleeast/02detain.html/adresinden edinilmiştir.
• Sly, L. (2015). The hidden hand behind the Islamic State militants? Saddam Hussein’s. 25 Ocak 2024 tarihinde https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/the-hidden-hand-behind-the-islamic-state-militants-saddam-husseins/2015/04/04/aa97676c-cc32-11e4-8730-4f473416e759_story.html/adresinden edinilmiştir.
• Smyth, P. (2014). Iranian poxies step up their role in Iraq. 12 Şubat 2024 tarihinde https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/iranian-proxies-step-their-role-iraq/adresinden edinilmiştir.
• Stern, J. (2003). How America created a terrorist haven. 10 Aralık 2023 tarihinde http://www.nytimes.com/2003/08/20/opinion/how-america-created-aterrorist- haven.html/adresinden edinilmiştir.
• Stern J. & McBride, M.K. (2013). Terrorism after the 2003 invasion of Iraq. 11 Ocak 2024 tarihinde https://watson.brown.edu/costsofwar/files/cow/imce/papers/2013/Terrorism%20after%20the%202003%20Invasion%20of%20Iraq.pdf/adresinden edinilmiştir.
• Thompson, A. & Suri, J. (2014). How America helped ISIS. 15 Kasım 2023 tarihinde https://www.nytimes.com/2014/10/02/opinion/how-america-helped-isis.html/adresinden edinilmiştir.
• Wexler, S.C., Pischedda, C., & Smith, M.G. (2014). Do foreign occupations cause suicide attacks? The Journal of Conflict Resolution, 58(4), 625-657.
• Whiteside, C. (2017). A pedigree of terror: The myth of the Ba'athist influence in the Islamic State movement. Perspectives on Terrorism, 11(3), 2-18.
• Whiteside, C. & Elallame, A. (2020) Accidental ethnographers: the Islamic State’s tribal engagement experiment. Small Wars & Insurgencies, 31(2), 219-240.