Sözün Ekfrasisi: Danteum

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 3 - 34, 30.04.2023

Elifcan Duygun

Öz

Tarih boyunca mimarlık ve edebiyat birbiri üzerine okumalar yapılan güçlü bir ilişki ortaya koymuştur. Yaygın olarak yapılı bir eserin sözel olarak yeniden tasviri olarak görülen bu ekfrastik ilişki karşılıklı bir hale gelerek günümüzde mimari temsil için yeni bir alan açmakta, sözel bir sanatın mimari biçimde diyagramatik bir anlatımla yeniden üretilmesine olanak sağlamaktadır. Danteum, edebi ve mimari eserler arasındaki ekfrastik ilişkiyi okumak için özgün ve isabetli bir örnektir. Danteum, İlahi Komedya’nın ekfrastik bir yorumudur. Çeşitli araştırmalar bugün bize İlahi Komedya’nın göstergelerarası bir ürün olduğunu göstermektedir. Komedya, kilise mimarisinin ekfrastik bir yeniden üretimidir. Aynı zamanda Gufran Risalesi’ne öykünmüş ve ondan güçlü biçimsel ve anlamsal alıntılar yapmıştır. Bu bağlamda Komedya Dante’nin kaleminde yeni ve özgün bir esere dönüşmüştür. Danteum, pek çok farklı yolculuğu ve göstergeyi barındıran mimari bir diyagram sunmaktadır. Çalışmanın amacı Komedya ve Danteum arasındaki ekfrastik ilişkiyi çözümlemek ve eserler arası üretim tartışmasına Gufran Risalesini de dahil etmektir.

Anahtar Kelimeler

danteum, ilahi komedya, gufran risalesi, terragni, ekfrasis

Ekphrasis of the Word: Danteum

Öz

Throughout history, architecture and literature have demonstrated strong relationship that they are read on each other. The ekphrastic relationship which is widely seen as a verbal redescription of a built work, becomes reciprocal and creates a new field for architectural representation today, and also allowing a verbal art to be reproduced in an architectural diagram. Danteum is an authentic and pertinent case for reading the ekphrastic relationship between literary and architectural works. Danteum is an ekphrastic interpretation of the Divine Comedy. Various studies show us today that Comedy is an intersemiotic product. The Divine Comedy is an ekphrastic reproduction of Church. At the same time, the poem emulated the Gufran Risalesi and made strong formal and semantic quotations from it. In this context, Comedy has turned into a new and original work by Dante. Danteum presents an architectural diagram that contains many different journeys and signs. The aim of the study is to analyze the ekphrastic relationship between Comedy and Danteum and to include the Gufran Treatise in the discussion of production between works.

Anahtar Kelimeler

danteum, divine comedy, gufran risalesi, terragni, ekphrasis

Kaynakça

• Aktulum, K. (2014). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Kanguru Yayınları.
• Aktulum, K. (2020). Metinlerarasılık/Göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru Yayınları.
• Alighieri, D. (2011). İlahi Komedya. R. Teksoy (çev). İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Antonopoulos, S., Gerstel, S. E. J., Kyriakis, C., Raptis, K.T., Donahue, J. (2017). Soundscapes of Byzantium, Speculum, 92(1), 321-335.
• Barthes, R. (1989). “Theorie du texte”, Encyclopedia Universalis France, cilt: 15.
• Çelikçi, A. S., Kalkışım, Can. (2013). İtalyan Faşizmi ve Tarihsel Gelişimi, Anemon Muş Alparaslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 83-99.
• Ebu’l-‘Ala el Ma’arri (2017). Gufran Risalesi. N. H. Yanık (çev), S. Bakırcı (çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ghaseminia, M., Soltanzadeh, H. (2016). Intertextual Relationships in the Contemporary Architecture of Iran During 1961-1977. Space Ontology International Journal, Volume 5 Issue 4 Autumn 2016, 39-50.
• Kanekar, A. (2005). From building to poem and back: the Danteum as a study in the projection of meaning across symbolic forms, The Journal of Architecture, 10:2, 135-159, DOI: 10.1080/13602360500115061
• Kanekar, A. (2013). Detours Through Autonomy Mismappings in Translation The Divine Comedy, Perspecta, 46, 262-283.
• Kristeva, J. (1969). Sèméiotikè - Recherches pour une sémanalyse. Paris: Seuil.
• Lessing, G. E. (1874) Lakoon: An Essay Upon the Limits of Painting and Poetry. Massachusetts: Roberts Brothters. https://archive.org/stream/laocoonanessayu00frotgoog#page/n26/mode/2up
• Mosse, G. L. (1996). Fascist Aesthetics and Society: Some Considerations, Journal of Contemporary History, 31(2), 245-252.
• Ousterhout, R. (2008), Bizans Yapı Ustaları, Koç Üniversitesi Yayınları.
• Pallasmaa, J. (2011). The embodied image: Imagination and imagery in architecture. West Sussex, United Kingdom: A John Wiley and Sons, Ltd, Publications.
• Sayan, M. (2021). Kent İçi Arkeolojik Alanların Sunumu: Roma’nın Öğrettikleri, Mimarlık, 418, Mart-Nisan, 56-60 Schumacher, T. L., (2004). The Danteum, A Study in the Architecture of Literature. New York: Princeton Architectural Press.
• Somer, P.M., Erdem, A. (2015). Mimari Temsilde Ekfrasis: Danteum ve Masumiyet Müzesi Üzerine, Megaron, 10(2), 179-194.
• Şengel, D. (2002). Ut pictura poesis: Kısa Bir Tarih, Parşömen: Kültür Edebiyat Dergisi, 4, 1-69.
• Şengül, Ş. (2012), Metinlerarası Anlam Aktarımında Bir Yöntem olarak Ekfrasis: Şiir-Roman ve Sinemada Kullanımı, Doktora Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul.
• Şenyiğit, Ö. (2021). Ekfrasis ve hermenötik kavramını araçsallaştırarak mimarlık eğitiminde temsili mekân üretimi. Journal of Qualitative Research in Education, 25, 295-310. doi: 10.14689/enad.25.12
• Tanyeli, U. (1992). Faşizm’in Mimarlığı: Siyasal-Mimari Arketiplerin Egemenliği, Dekorasyon, 43, 1116-125.
• Teksoy, R. (2011). Önsöz. İlahi Komedya. R. Teksoy (çev). İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Uçar, A., İshakoğlu, Ö. Dante’nin İlahi Komedya’sında Ebü’l-‘Ala el-Ma’arri’nin İzler, İstanbul Journal of Arabic Studies, 2(1), 77-114.
• Uzundemir, Ö. (2010). İmgeyi Konuşturmak: İngiliz Yazınında Görsel Sanatlar. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Wagner, P. (1996). Introduction: Ekphrasis, Iconotexts, and Intermediality - the State(s) of the Art(s). P. Wagner (Der.). Icons-Texts-Iconotexts. 1-40.
• Yılmaz, N. (2015, Temmuz 20). Sanat Tarihinde Ekfrasis. Hiçlikte Bir An. https://nalanyilmaz.blogspot.com/ Yanık, N. H., Bakırcı, S. (2017). Ön Söz. Gufran Risalesi. N.H. Yanık, S. Bakırcı (çev). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.