Türkiye Selçuklu Devleti’nin Karadeniz’deki Siyasî ve Askerî Faaliyetleri

Yıl 2008, Cilt: 3 Sayı: 2, 13 - 26, 13.08.2014

Tülay Metin

Öz

1071 Malazgirt zaferinden sonra Anadolu içlerine doğru başlayan Türk akınları neticesinde ilk olarak, Karadeniz’deki bazı kıyı şehirleri ile Sinop Türk beyleri tarafından zapt edildi. Anadolu’da Türk birliğini sağlamayı amaç edinen Türkiye Selçukluları Doğu ve Güneydoğu’da bu amaçlarını gerçekleştirdikten sonra, ülkeyi kuzeyden sarılmış olmaktan kurtarmak için yönlerini bu tarafa çevirdiler. Sultan I. İzzeddin Keykâvus döneminde ticarî ehemmiyeti yüksek olan Sinop’un fethiyle bu amaç gerçekleştirilip devlet doğal sınırlarına kavuşturuldu. Karadeniz’e yapılan fetih hareketleri önemli derecede Sultan I. Alaaddin Keykubad devrinde de sürdürüldü. Bu dönemde Suğdak’ın fethedilmesiyle Türk ve Kırım sahili arasındaki bağlantı sağlandı. Böylece ticarî faaliyetlerin yoğun olarak yaşandığı Karadeniz ve çevresinde Selçuklu Türkleri önemli bir güç haline geldi.

Anahtar Kelimeler

Selçuklular, Karadeniz, Sinop, Trabzon, Suğdak

Türkiye Selçuklu Devleti’nin Karadeniz’deki Siyasî ve Askerî Faaliyetleri

Öz

After the Manzikert Victory in 1071, Turk rushing into Anatolia started. As a result of this, some coastal cities of the Black Sea and Sinope were captured. The Turkey Seljuks , aimed to produce the unity of Turks in Anatolia, first achieved keeping the East and the South-east region united, then turned towards the North of Anatolia so as to rescue there from the capture. At the time of Sultan İzz ad-Din Kaykaus I , The Turkey Seljuks reached their aim with the conquest of Sinope where was great importance in commerce, so that the state regained its previous borders. The rushing to conquer towards the Black Sea continued during the time of Sultan Ala ad-Din Kayqubadh I. At this time, within the conquest of Sudak, the connection was formed between the Turk and Crimea coasts. As a result of all these, Seljuk Turks became an important power in the Black Sea and environs where commerce was very active.

Anahtar Kelimeler

Seljuks, Black Sea, Sinope, Trebizond, Sudak

Kaynakça

• ABÛ’L FARAC, Gregory (1999), Abû’l-Farac Tarihi, C. II, Çev. Ömer Riza Doğrul, 3. Baskı, TTK Yayınları, Ankara.
• AKSARAYÎ, Kerîmüddin Mahmud (1999), Müsâmeretü’l- Ahbâr, Nşr. O. Turan, 2. Baskı, TTK Yayınları, Ankara.
• ATÇEKEN, Zeki (2004), Yaşar Bedirhan, Malazgirt’ten Vatana Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi, Konya.
• BAYKARA, Tuncer (1997), I. Gıyaseddin Keyhusrev (1164-1211), TTK Yayınları, Ankara.
• BROSSET, M. F. (2002), Gürcistan Tarihi, Çev. H. Andreasyan, Haz. Erdoğan Merçil, TTK Yayınları, Ankara.
• CAHEN, Claude (1994), Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, Çev. Yıldız Moran, E Yayınları, İstanbul.
• CHALANDON, Ferdinand (1900), Les Comnene Etudes Sur L’Empire Byzantin (1081-1118), C. I-II, New York.
• DEMİR, Necati (2004), “Bir Coğrafî Bölge Olarak Canik ve Tarihi Alt Yapısı”, Silâhlı Kuvvetler Dergisi, S. 380, 66-77.
• DEMİRKENT, Işın(1996), Türkiye Selçuklu Hükümdarı Sultan I. Kılıç Arslan, TTK Yayınları, Ankara
• FİNLAY, George (1854), History of the Byzantine and Grek Empires, London.
• GÜLER, Ali (1995), Yakın Tarihimizde Pontus Meselesi ve Rum Yunan Terör Örgütleri, Ankara.
• HEYD, Wilhelm (1975), Yakındoğu Ticaret Tarihi, Çev. Enver Ziya Karal, TTK Yayınları, Ankara.
• IŞIK, Adem (2001), Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi, TTK Yayınları, Ankara.
• İBN BÎBÎ (1956), el-Evâmirü’l-Alâiyye fî’l-Umuri’l-Alâiyye, Haz. Adnan Sadık Erzi, TTK Yayınları, Ankara.
• _______, (1996), el-Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye, I-II, Haz. Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• İBN el-CEVZÎ, Sıbt (1968), Mir’ât ez-Zaman fî Tarihi’l Âyan, Yay. Ali Sevim, TTK Yayınları, Ankara.
• İBN el-ESİR (1979), el-Kâmil fi’t-Tarih, C. IX, Beyrut.
• _______, (1987), el-Kâmil fi’t-Târih, C. XII, Çev. A. Ağırakça-A. Özaydın, İstanbul.
• İBN SAÎD el-Magribî (1958), Bast el-Arz fi’t-Tûl ve’l-Arz, Yay. Khavon Bournıt Khıncs, Tetvan (Fas).
• KHONİATES, Niketas (2004),Historia (1195-1206), Haz. Işın Demirkent, Dünya Yayıncılık, İstanbul.
• KİNNAMOS, Ioannes (2001), Historia (1118-1176), Haz. Işın Demirkent, C. I, TTK Yayınları, Ankara.
• KOCA, Salim (1997), Sultan I. İzzeddin Keykâvus (1211-1220), TTK Yayınları, Ankara.
• KOMNENA, Anna (1996), Alexiade, Çev. Bilge Umar, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• LAURENT, J. (1913), Byzance et les Turcs Seldjoucides, Paris. MERÇİL, Erdoğan (2000), Müslüman-Türk Devletleri Tarihi, TTK Yayınları, Ankara.
• OSTROGORSKY, George (1999), Bizans Devleti Tarihi, Çev. Fikret Işıltan, 5. Baskı, TTK Yayınları, Ankara.
• RUBRUK, Wilhelm Von (2001), Moğolların Büyük Hanına Seyahat 1253 1255, Çev. Ergin Ayan, İstanbul.
• RUNCİMAN, Steven (1992), Haçlı Seferleri Tarihi, C. II, Çev. Fikret Işıltan, 2. Baskı, TTK Yayınları, Ankara.
• SAFRAN, Mustafa (1988), “XIII. ve XIV. yy’da Karadeniz Limanlarının Ticari ve Tarihi Önemi”, Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri, Samsun , s. 459-462.
• SCHILTBERGER, Joannes (1997), Türkler ve Tatarlar Arasında (1394-1427), Çev. Turgut Akpınar, 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• SÜMER, Faruk (1999), Oğuzlar (Tükmenler), 5. Baskı, İstanbul.
• SÜRYANİ MİHAİL (1944), Vekainâme, II. Kısım, Çev. Hrant D. Andreasyan, TTK Basılmamış Tercüme Nüsha.
• TANERİ, Aydın (1993), Harezmşahlar, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• TOKSOY, Ahmet (2001), “Selçuklu-Trabzon Münasebetleri ve Trabzon Kommenosları’nın Tabiiyete Alınması”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu, 3-5 Mayıs, Trabzon, s. 53-59.
• TURAN, Osman (1998), Selçuklular Zamanında Türkiye, 6. Baskı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• _______, (1988)Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar, 2. Baskı, TTK Yayınları, Ankara.
• UMAR, Bilge (2000), Karadeniz Kappadokia’sı (Pontos), İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• UYUMAZ, Emine (2003), Sultan I. Alâeddin Keykubad Devri Türkiye Selçuklu Devleti Siyasî Tarihi (1220-1237), TTK Yayınları, Ankara.
• WİTTEK, Paul (1969), “Bizanslılardan Türklere Geçen Yer Adları”, Çev. Mihin Eren, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, Cilt I, s. 193-240.
• YAKUBOVSKİ, A. (1954),“İbn-i Bibi’nin, XIII. Asır Başında Anadolu Türklerinin Sudak, Polovets (Kıpçak) ve Ruslara Karşı Yaptıkları Seferin Hikâyesi”, Çev. İsmail Kaynak, A. Ü. D. T. C. F. D., Cilt XII, s. 207-226.
• YINANÇ, Mükrimin Halil (1997), “Dânişmendliler”, İslâm Ansiklopedisi, C. III, MEB Yayınları, Eskişehir, s. 468-479.
• YÜCEL, Yaşar (1991), Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar I, 2. Baskı, TTK Yayınları, Ankara.