Rodosçuk Halkının Beslenme Kültürü Üzerine Bazı Gözlemler (1638-1730)

Yıl 2017, Cilt: 12 Sayı: 1, 37 - 58, 15.04.2017

Ümit Ekin

https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.285772

Öz

Bu makalede
Marmara Denizi’nin Kuzeybatısında yer alan Rodosçuk/Tekirdağ kazasında yaşayan
halkın beslenme kültürü ele alınmıştır. Hangi ürünlerin yaygın olarak
tüketildiğini belirlemek için başvurulan temel kaynak narh defterleridir. Bilindiği
üzere narh, mal ve hizmet fiyatlarının esnaf örgütlerinin görüşü alınarak devlet
tarafından belirlenen üst sınırını ifade etmektedir. Piyasada bulunan malların
listelerini barındırdığı için ayrı bir önem taşıyan narh defterleri ilgili
kazaya ait şer’iyye sicillerinde yer almaktadır.

1638-1730
yıllarına ait narh listelerinde bulunan ürünler türlerine göre
sınıflandırılarak başlıklar halinde değerlendirilmiştir. Bu araştırmada ayrıca
narh defterlerine yansıdığı kadarıyla Rodosçuk piyasasında bulunan yiyecek
maddelerinin çeşitliliği, yakınlığı nedeniyle özellikle İstanbul’da ve Saray’da
tüketilen ürünlerle karşılaştırılarak zaman içinde meydan gelen değişimler
belirlenmiş ve incelenen dönemin başından sonuna kadar önemli bir dönüşümün
yaşanmadığı ortaya çıkmıştır. Varılan sonuçlardan bir diğeri de Amerikan
menşeli yiyeceklerin henüz Rodosçuk’ta sahneye çıkmamış olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Rodosçuk, Narh, Beslenme, Yiyecek Maddeleri

Some Observations on the Nutrition Culture of Rodoscuk People (1638-1730)

Öz

In this article, the nutrition culture of people living in Rodoscuk/Tekirdag located in the north-western part of the Sea of Marmara was discussed. The basic source to determine which products were widely consumed is narh registers. As it is known, narh means the upper limit of the prices of goods and services determined by the state by taking the opinion of the trade orga- nizations. Narh registers, as they contain the lists of the goods in the market, are included in Şeriyye (Court) Registers of the relevant kaza. The products in the narh lists of 1638-1730 were classified according to their types and evaluated in titles. In this research, the variety of foodstuffs in Rodoscuk market, as reflected in the narth registers, were compared to the products consumed especially in Istanbul and the palace because of its closeness and thus revealed that there has not been any significant change from the beginning to the end of the period handled. Another result is that American foods have not yet entered in the markets of Rodoscuk.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Rodoscuk, Narh, Nutrition, Foodstuff

Kaynakça

• Rodosçuk Şer’iyye Sicili No: 1586
• Rodosçuk Şer’iyye Sicili No: 1587
• Rodosçuk Şer’iyye Sicili No: 1589
• Rodosçuk Şer’iyye Sicili No: 1590
• Ateş, Hacer, Kuzey Marmara Sahilleri ve Ard Alanında Şehirleşmenin Tarihi Süreci: XVI.-XVII. Yüzyıllarda Tekirdağ ve Yöresi, İstanbul Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2009.
• Barkan, Ömer Lütfi, “Edirne ve Civarındaki Bazı İmaret Tesislerinin Yıllık Muhasebe Bilançoları”, Belgeler, I/2, Ankara 1964, ss. 235-377.
• Barkan, Ömer Lütfi, “İstanbul Saraylarına Ait Muhasebe Defterleri”, Belgeler, IX/13, Ankara 1979.
• Barkan, Ömer Lütfi, “Saray Mutfağının 894-895 (1489-1490) Yılına Ait Muhasebe Bilançosu”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, XXIII/1-2, (1962-1963), ss. 380-398.
• Barkan, Ömer Lütfi, “Süleymaniye Cami ve İmareti Tesislerine Ait Yıllık Bir Muhasebe Bilançosu 993/994 (1585/1586)”, Vakıflar Dergisi, 9, Ankara 1971, ss. 109-161.
• Bilgin, Arif, “Narh Listeleri ve Üsküdar Mal Piyasası (1642-1708)”, Üsküdar Sempozyumu Bildirileri, C. IV, İstanbul 2007, ss. 155-191.
• Bilgin, Arif, “Osmanlı İstanbul’unda Yemek Kültürü”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, C. IV, Ed. Coşkun Yılmaz, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür AŞ., İstanbul 2015, ss. 174-180.
• Bilgin, Arif, Osmanlı Saray Mutfağı, Kitabevi, İstanbul 2004.
• Delby, Andrew, Tehlikeli Tatlar, Tarih Boyunca Baharat, Çev. Nazlı Pişkin, Kitap Yayınevi, İstanbul 2004.
• Demirtaş, Mehmet, Osmanlıda Fırıncılık, 17. Yüzyıl, Kitap Yayınevi, İstanbul 2008.
• Deveciyan, Karekin, Türkiye’de Balık ve Balıkçılık, Çev. Erol Üyepazarcı, Aras Yayıncılık, İstanbul 2006.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C. I, IV, VI ve VIII, Haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman-Robert Dankoff, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001-2006.
• Faroqhi, Suraiya, “İstanbul’un İaşesi ve Tekirdağ-Rodoscuk Limanı (16.-17. Yüzyıllar)”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 1979-1980 Özel Sayısı, Ankara 1981, ss. 139-154.
• Grelot, Josephus, İstanbul Seyahatnamesi, Çev. Maide Selen, Pera Turizm ve Ticaret AŞ, İstanbul 1998.
• Güçer, Lütfi, “XVIII. Yüzyıl Ortalarında İstanbul'un İaşesi İçin Lüzumlu Hububatın Temini Meselesi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, XI/1-4, İstanbul 1950, ss. 397-416.
• Güçer, Lütfi, XV-XVII. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Hububat Meselesi ve Hububattan Alınan Vergiler, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yay. İstanbul 1964.
• Işın, Priscilla Mary, “Kavata’nın Peşinde”, Yemekte Tarih Var Yemek Kültürü ve Tarihçiliği, Der. Ayşegül Avcı- Seda Erkoç, Elvin Otman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2012, ss. 197-214.
• Işın, Priscilla Mary, Gülbeşeker, Türk Tatlıları Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2009.
• Işın, Priscilla Mary, Osmanlı Mutfak Sözlüğü, Kitap Yayınevi, İstanbul 2010.
• Kelemen Mikes, Osmanlı’da Bir Macar Konuk Prens Rakoczi ve Mikes’in Türkiye Mektupları, Çev. Edit Tasnadi, Günümüz Türkçesine Uyarlayan: Figen Turna, Aksoy Yayıncılık, İstanbul 1999.
• Kütükoğlu, Mübahat S, “XVIII. Yüzyıl Sonlarında İstanbul Piyasası”, Tarih Boyunca İstanbul Semineri, İstanbul 1989, ss. 231-238.
• Kütükoğlu, Mübahat S., “1009 (1600) Tarihli Narh Defteri”, Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı: 9, İstanbul 1979, ss. 1-85.
• Kütükoğlu, Mübahat S., “1624 Sikke Tashihinin Ardından Hazırlanan Narh Defterleri”, Tarih Dergisi, Sayı: 34, İstanbul 1984, ss. 123-182.
• Kütükoğlu, Mübahat S., Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1640 Tarihli Narh Defteri, Enderun Kitabevi, İstanbul 1983.
• Pamuk, Şevket, İstanbul ve Diğer Kentlerde 500 Yıllık Fiyatlar ve Ücretler 1469-1998, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara 2000.
• Sahillioğlu, Halil, “Bolu’da Eşya Narh Fiyatları”, Çele, 12, Ankara 1964, ss. 9-17;
• Sahillioğlu, Halil, “Bolu’nun Kasapları ve Et Narh Fiyatları”, Çele, 13, Ankara 1964, ss. 21-27.
• Sahillioğlu, Halil, “Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1525 Yılı Sonunda İstanbul’da Fiatlar”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, I (1967), ss. 36-40; II (1967), ss. 54-56; III (1967), ss. 50-53.
• Samancı, Özge, “Avrupa’da ve Türkiye’de Yemek Tarihçiliğine Kısa Bir Bakış”, Yemekte Tarih Var Yemek Kültürü ve Tarihçiliği, Der. Ayşegül Avcı- Seda Erkoç, Elvin Otman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2012, ss. 27-40.
• Samancı, Özge, “Yenileşme ve Cumhuriyet Dönemlerinde İstanbul Mutfak Kültürü”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, C. IV, Ed. Coşkun Yılmaz, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür AŞ., İstanbul 2015, ss. 200-204.
• Serez, Mehmet, Tekirdağ ve Çevresi Mutfağı, Tekirdağ 1997.
• Şafak, Nurdan, “Bir Vakıf Şartı Olarak Atina Balı Meselesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı: 60 (2014/2), İstanbul 2014, ss. 1-16.
• Yerasimos, Marianna, 500 Yıllık Osmanlı Mutfağı, Boyut Yayıncılık, 13. Baskı, İstanbul 2014.
• Yerasimos, Marianna, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nde Yemek Kültürü, Yorumlar ve Sistematik Dizin, Kitap Yayınevi, 2. Baskı, İstanbul 2014.
• Yılmaz, Fikret, “16. Yüzyılda Tarımsal Yapılarda Değişim, Akdeniz Mutfağı ve Yağ Kullanımı”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, Sayı: 10 Bahar 2010, İstanbul, ss. 23-42.
• Zengin, Mustafa, “Unutulan Bir Avcılık Kültürü, Kaybolan Bir Balık Türü: Antik Çağların Son Temsilcileri Morinalar”, Balık Kitabı, Ed. Emine Gürsoy Naskali, Kitabevi, İstanbul 2015, ss. 237-295.