Etik Kültürünün Geliştirilmesinde Sivil Toplumun Rolü

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 1, 212 - 228, 15.04.2021

Fatih Altun , Hürü Akalın

https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.860683

Öz

Etik, bireylerin toplumsal hayatta gerçekleştirdiği davranışları doğru-yanlış, iyi-kötü çerçevesinde sınırlandırmaktadır. Bu bağlamda toplumsal hayatta bireylerce etik ilkelere uygun davranışların geliştirilmesi tüm toplumun huzuru için gereklidir. Kamu ve özel sektör kurum ve kuruluşları nezdinde etiğe aykırı davranışların denetlenmesini sağlayan mekanizmalar bulunmaktadır. Tüm bu mekanizmaların yanına da özel sektörden ve devletten bağımsız olarak var olan sivil bir alan bulunmaktadır. Bu sivil alanın ögesi olan sivil toplum örgütleri, üçüncü bir sektör olarak, toplumun her kesiminden bireyleri gönüllülük esası ile bünyesinde barındıran bir yapıya sahiptir. Yaptıkları çalışmalarla toplumda insanların yaşam kalitelerinin artmasına katkı sağlamayı, etik faktörlere ve değerlere saygıyı geliştirmeyi hedeflemektedirler. Kamu ve özel sektöre yönelik denetim rolü de olan sivil toplum örgütleri toplumsal hayatta etik ihlallere karşı bir ses konumdadır. Etik ihlallere karşı bilincin oluşması ve etik davranışların toplum geneline yayılmasıyla kültürel olarak bireylerin etik davranışları içselleştirmesi sivil toplum örgütleri aracılığıyla gerçekleşmektedir. Bu bağlamda çalışmanın amacı etik kültürünün oluşmasında sivil toplumun rolünü incelemektir. Çalışmada öncelikle etik ve etik kültür kavramı, daha sonra sivil toplum ve sivil toplum kuruluşları ve son olarak da etik kültürün geliştirilmesinde sivil toplumun rolü literatür üzerinden ele alınmıştır. Yapılan değerlendirmelerde; kamu ve özel sektörden bağımsız üçüncü bir sektör olarak nitelendirilen sivil toplum alanı, toplumun genelinde bireyler özelinde ortaya çıkan etik ihlallere karşı bir bariyer görevi gördüğü ve etik kültürünün oluşturulmasında aktif bir rol oynadığı görülmüştür. Sonuç olarak; sivil toplum örgütlerinin toplum üzerindeki dönüştürücü rolü, etik olan davranışlarını toplumsal hayatta bireylere kazandırmasında önemli bir rol oynadığı söylenebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Etik Kültür, Sivil Toplum, Sivil Toplum Örgütleri

The Role of Civil Society in Improving Ethical Culture

Öz

Ethics limits the behavior of individuals in social life within the framework of right-wrong, good-bad. In this context, the peace of the whole society must develop behaviors by ethical principles by individuals in social life. There are mechanisms for auditing unethical behaviors before the public and private sector institutions and organizations. In addition to all these mechanisms, there is a civilian area that exists independently of the private sector and the state. As a third sector, non-governmental organizations, which are an element of this civil field, have a structure that includes individuals from all segments of society voluntarily. They aim to contribute to the increase in the quality of life of people in society with their work and to develop respect for ethical factors and Values. Non-governmental organizations, which also have an audit role for the public and private sectors, are in a voice against ethical violations in social life. With the formation of awareness against ethical violations and the dissemination of ethical behaviors throughout the society, individuals culturally internalize ethical behaviors are realized through non-governmental organizations. In this context, the aim of this study is to examine the role of civil society in the formation of ethical culture. In the study, firstly the concept of ethical and ethical culture, then civil society and non-governmental organizations, and finally the role of civil society in the development of ethical culture were discussed through the literature. In the evaluations made, it was seen that the civil society area, which is defined as a third sector independent from the public and private sectors, acts as a barrier against ethical violations that occur in the general society and plays an active role in the creation of an ethical culture. As a result, it can be said that the transformative role of non-governmental organizations on society plays an important role in bringing their ethical behaviors to individuals in social life.

Anahtar Kelimeler

Ethical Culture, Civil Society,, Non-Governmental Organizations

Kaynakça

• Akdoğan, Habib. Muhasebe Meslek Etiğinin Kamunun Aydınlatılmasındaki Önemine Meslek Mensuplarının Yaklaşımları, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, 2003.
• Ay, Canan. İşletmelerde Etiksel Karar Almada Kültürün Rolü, Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi 12/2 (2005), 31-52.
• Akpınar, Ayşenur. Sivil Toplum: Düşünsel Temelleri ve Türkiye Perspektifi. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Ankara, 1997.
• Akmeşe, Fatih. Sivil Toplum ve Türkiye Cumhuriyeti’ndeki Yeri, Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 2/4 (2013), 202-225
• Ak, Bihter Güngör. Türkiye’ nin Avrupa Birliği’ne Katılım Sürecinin Sivil Kuruluşlarına Etkileri ve Katkısı, II. Ulusal Sivil Toplum Kongresi Bildiriler Kitabı. Çanakkkale, 2005.
• Alp, Ahmet & Adıgüzel, Vefa. Bir Barış Konsepti Olarak: Sivil Toplum ve Devlet İlişkisi, Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, Özel Sayı (2019), 37-48.
• Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği. Sivil Toplum İşbaşında, Ankara: Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği Yayını, 2001.
• Arslan, Osman. Kurumsal ve Tarihsel Aşamalarıyla Sivil Toplum ve Türkiye Gerçeği, İstanbul: Bayrak Yayınları, 2001.
• Aydın, Semra & Demirtaş, Fatma. Kamu Görevlileri Etik Sözleşmesi Maddelerinin Değerlendirilmesi (Odak Grup Çalışması), Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi (ULED), I-1 (2020), 1-10.
• Alper Ay, Ferda & Oktay, Semanur. Etik Çöküşe Yol Açan Nepotizm ve Uygulamalarının Örgütsel Güvene Etkisi: Bir Üniversite Hastanesinde Hekimler ve Hemşireler Üzerine Araştırma, İş Ahlakı Dergisi, 13/1 (2020), 135-168.
• Bulut, Yakup vd., Kamu Politikalarının Oluşturulmasında Sivil Toplum Kuruluşlarının Etkisi, Strategic Public Management Journal, 3/6 (2017), 23-38.
• Bozkurt, Cevdet. Yolsuzlukla Mücadele Boyutuyla Etik ve Etik Kültürü, Denetişim,5 (2016), 44-53.
• Cevizci, Ahmet. Etiğe Giriş, İstanbul: Paradigma Yayıncılık, (2002).
• Çaha, Ömer. Türkiye’ de Sivil Toplumun Oluşumu ve Gelişimi, Liberalizmin İncelenmesi, Ankara: Friedrich Naumann Vakfı Yayınları, (2001).
• Çevikbaş, Refat. Yönetimde Etik ve Yozlaşma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,20/1 (2010), 265-289.
• Elçi, Meral & Alpkan, Lütfihak. Etik İklimin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarına Etkileri, Hacettepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 24/1 (2006), 141-170.
• Eryılmaz, Bilal & Biricikoğlu, Hale. Kamu Yönetiminde Hesap Verebilirlik ve Etik, İş Ahlakı Dergisi, 4/7 (2011), 19-45.
• Eryılmaz, Bilal. Etik Kültürü Geliştirmek, Türk İdare Dergisi,80/459 (2008), 1-13.
• Fukuyama, Francis. Güven, Sosyal Erdemler ve Refahın Yaratılması (Çev: Ahmet Buğdaycı), İstanbul: Şefik Matbaası, (2005).
• Gökçe, Orhan & Örseli, Erhan. Kamu Yönetiminde Etik ve Etik Dışı Davranış Algısı. İş Ahlakı Dergisi, 4/7 (2011), 47-63.
• Gökçelik, Özlem. Etik Kavramının Kamu Yönetimi ve İç Denetim Bağlamında Değerlendirilmesi, Denetişim,5 (2016), 54-63.
• Görmez, Kemal. ve diğerleri. Etik, Kültür ve Toplum, (Ed. Ş. Korkusuz ve G. Keylan), Yolsuzluğun Önlenmesi İçin Etik Projesi Kamu Etiği Akademik Araştırmaları, Cilt 2,294-365. Ankara: KGEK, 2009.
• Gözübüyük Tamer, Mine. Tarihsel Süreçte Sivil Toplum. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2/1 (2010), 89-105.
• Gül, Hasan & Gökçe, Hakan. Örgütsel Etik ve Bileşenleri, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13/1 (2008), 377-389.
• Güvenç, Bozkurt. İnsan ve Kültür. (9.Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi, 2002.
• Haviland, A. William vd., (çev. İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu). Kültürel Antropoloji. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2008.
• Hofstede, Geert. Culture’s Consequences: International Differences in Work Related Values, California: Sage Publication, 1980.
• Kaplan, Çetin. Kamu Yönetiminde Etik ve Kamu Çalışanlarının Etik Kavramını Algılayışları, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14/3 (2009), 343-355.
• Kayacı, Müslüm. Kamu Yönetiminde Etik Bağlamında Güvenlik Hizmetleri Etiğine Bir Bakış, Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 2/1 (2019), 50-69.
• Keser, Hayri & Hışım, Selin. Demokrasilerde Sivil Toplumun Rolü, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7/2 (2016), 201-224.
• Keyman, E. Fuat., İçduygu, Ahmet. Citizenship İn A Global World European Questions and Turkish Experiences, London: Routledge, 2005.
• Kınay, Sibel. İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Yönetsel Etik İlkelere Bağlılık Düzeylerinin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi.(Yüksek Lisans Tezi.), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetim Bilim Dalı, Ankara, 2006.
• Kıranlı, Semra & İlğan, Abdurrahman. Eğitim Örgütlerinde Karar Verme Süreçlerinde Etik, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (2007), 150–162.
• Kırel, Çiğdem. Örgütlerde Etik Davranışlar, Yönetimi ve Bir Uygulama Çalışması, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, (2000).
• Koçak, Süleyman & Yüksel, Gülçin. Türk Kamu Yönetiminde Etik ve Kamu Görevlileri Etik Kurulu Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2010), 73-96.
• Kurt, Süleyman & Taş, H. Yunus. Sivil Toplum Örgütlerinde Profesyonel ve Gönüllü Çalışma İlişkileri: Tehditler ve Fırsatlar, Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 4/8 (2015), 199-214.
• Kuçuradi, İoanna. Açılış Konuşması. 1. Uluslararası Etik Kongresi Kitabı, Ankara: ODTÜ Felsefe Bölümü, 2001.
• Küçükoğlu, Mübeyyen. Etik Değerler ve Etiğin Kurumsallaşması, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4/1 (2012), 177-185.
• İbrahimoğlu, Nurettin vd., Relationship Between Culture & Ethic: A Research in terms of Cultural Diversity, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 143 (2014).,1117-1119.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü (Çev.: Osman Akınhay ve Derya Kömürcü), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
• Onbaşı, Funda. Sivil Toplum, İstanbul: L&M Yayınları, 2005.
• Önen, S. Mustafa & Yıldırım, Ali. Kamu Yönetiminde Etik Denetimi: OECD Ülkeleri Örneği, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 5/1 (2014),103-126.
• Öner, Şerif. Sivil Toplum Kuruluşlarının Yerel Demokrasi ve Katılım Algılamaları, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 10/2 (2001), 51-67.
• Özdemir, Erkan. Pazarlama Araştırmasında Etik Karar Alma, Ankara Üniversitesi SPF Dergisi, 64 (2009), 119–144.
• Özdemir, Murat. Kamu Yönetiminde Etik, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 4/7 (2008), 179-195.
• Özden, Kemal. Sivil Toplum ve Sivil Toplum Kuruluşları, (Ed. Ali Coşkun) Sivil Toplum Kuruluşlarında Yönetim, Ankara: Seçkin, 2008.
• Özer, M. Halis. Günümüz İtibariyle Sivil Toplum Kuruluşlarının İktisadi ve Sosyal Fonksiyonları, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7/26 (2008), 86-97.
• Özgür, Bünyamin. Kamu Yönetimi Denetçilerinde Etik Kültürün Geliştirilmesi, Denetişim, 5 (2016), 17-32.
• Özkal Sayan, İpek. Etik ve Kamu Etiği: Eleştirel Bir Bakış, Sosyal ve Beşeri Bilimleri Dergisi, 12/2 (2020),147-174.
• Özlem, Doğan. Günümüzde Felsefe Disiplinleri, İstanbul: İnkılap Kitapevi Yayınları, 1997.
• Özler, Derya vd., Teorik Çerçevede Whistleblowing-Etik İlişkisi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11/2 (2010), 169-194.
• Özsalmanlı Yıldız, Ayşe & Pank, Çiğdem. Kamu Yönetiminde Etik Açısından Algılama Yönetimi ve Önemi, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 5/2 (2013), 47-61.
• Pehlivan, İnayet. Yönetsel, Mesleki ve Örgütsel Etik, Ankara: Önder Matbaacılık, 1998.
• Pieper, Annemarie. Etiğe Giriş. (Çev. Veysel Atayman ve Gönül Sezer), İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2009.
• Sabuncuoğlu, Zeyyat & Tüz, Melek. Örgütsel Psikoloji, 3.Basım, Bursa: Alfa Basım
• Sarıbay, Ali Yaşar. Siyaset, Demokrasi ve Kimlik. Bursa: Asa Kitabevi, 1998.
• Svara, James H. The Ethics Primer for Public Administrators in Government and Nonprofit Organization, Arizona: Jones and Bartlett Publishers, 2007.
• Şan, Mustafa Kemal. ve Bilen, Mahmut. "Yoksulluk Sorunuyla Mücadelede Bir Strateji Olarak Sivil Toplum Kuruluşları: Deniz Feneri Örneği. I. Ulusal Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi, Küresel Demokrasinin Gelişmesi ve Katılım Sağlanması Açısından Sivil Toplum Kuruluştan Bildiriler Kitabı, 197-212, 2004.
• Taner, Bahar & Elgün, Rıza Feridun. Çalışanların Etik İklim Algılarının Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkileri: İlaç Sektöründe Bir Uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24/1 (2015), 99-114.
• Talas, Mutafa. Sivil Toplum Kuruluşları ve Türkiye Perspektif, TÜBAR-XXIX Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bölümü, (2011), 388-401
• Tekeli, İlhan. Kuramsal Yaklaşımlar, Sivil Toplum Kuruluşları ve Yasalar Etik-Deprem, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını, 2000.
• Teegen, Hildy vd., The Importance of Nongovernmental Organizations (Ngos) in Global Governance and Value Creation: An International Business Research Agenda, Journal of International Business Studies, 35 (2004), 463-483.
• Töre, Esra. The Effect Of Organizational Climate And Organizational Commitment On Unethical Behavior At Work (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2006.
• Tuncay, Tarık. Sivil Toplum Örgütlerinin İşlevleri, Tarık Tuncay (Ed.). Sivil Toplum Örgütleri içinde (42-59), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını, 2019.
• Türegün, Nida. Etik Algısının Kültürel Boyutlar Açısından Değerlendirilmesi: MINT Ülkelerindeki Öğrenciler Üzerine Bir Çalışma, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 8/3 (2019), 102-119.
• Uluç, A. Vahap. Birey ve Sivil Toplum İlişkisi Çerçevesinde Türkiye’de Demokrasi Sorunu. Mukaddime, 0/6 (2012), 1-19.
• Uluğ, Feyzi. Yönetim ve Etik. (Ed. F. Uluğ ve diğerleri), Kamu Etiği Sempozyum Bildirileri 1, 1/3-15, Ankara: TODAİE, 2009.
• Usta, Aydın. Kuramdan Uygulamaya Kamu Yönetiminde Etik ve Ahlâk. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1/2 (2011), 39-50.
• Uzun, Ruhdan. İletişim Etiği: Sorunlar ve Sorumluluklar. Ankara: Dipnot Yayınları, 2009.
• Uzun, Yaşar. İç Denetim ve Dış Denetim Faaliyeti Olarak Etiği Denetlemede İzlenebilecek Yaklaşımlar, Ombudsman Akademik , 6/11 (2019), 73-111.
• Uzun, Yaşar. Kamu Sektörü Denetiminde Yeni Bir Bakış: Etik Denetimi, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20/1 (2018), 144-161.
• Uzun, Yaşar. Kamu İdarelerinde Etik Yönetim Altyapısı ve Değerlendirilmesi, Ombudsman Akademik, 3/6 (2017), 107-141.
• Velioğlu, Mehmet. Sivil Toplum Kuruluşlarının Demokrasi Üzerindeki Etkileri, (Yüksek Lisans Tezi) Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı, Kırıkkale, 2009.
• Yaman, Adem. İç Denetçinin Yeni Rolü; Etik Liderlik, Denetişim, 5 (2016), 9-16.
• Yavuz, Cavit. Ve Kaynar, İbrahim. Kamuoyu Oluşumunda Stratejik Bir Araç Olarak Sivil Toplum Kuruluşları, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 42 (2015), 183-196.
• Yıldırım, Gülay. ve Kadıoğlu, Selim. Etik ve Tıp Etiği Temel Kavramları, C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 29/2 (2007), 75-84.
• Yıldırım, Murat. Sivil Toplum ve Devlet, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 27/2 (2003), 226-242.