Şahsiyet ve Siyaset: İslam Siyaset Düşüncesinde Lider Merkezlilik Örneği Olarak Nehcü’s-Sülûk fî Siyaseti’l-Mülûk

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 2, 237 - 259, 15.10.2022

Selin Şahin Enes Şahin

https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.1135245

Öz

Siyaset Bilimi çalışmalarında kullanılan analiz düzeylerinden biri bireydir. Birey düzeyinde analizler, siyasal karar vericilerin şahsiyetini temel alarak gerçekleştirilmekte ve bu doğrultuda siyasetin icracılarının bireysel özellikleri siyasetin mahiyetinin anlamlandırılması hususunda dikkate alınan başlıca unsur olmaktadır. Bu durum İslam siyaset düşüncesinin temel kaynağını teşkil eden siyasetnamelerde de geçerlilik arz etmektedir. Devlet yöneticilerine hitaben kaleme alınan siyasetnamelerde lider merkezli bir siyaset anlatısı ortaya koyulmaktadır. Bu eserlerde bir liderin hangi kişisel özelliklere sahip olması ve hangilerinden kaçınması gerektiğine dair bahisler özellikle ele alınmaktadır. Bu hususiyetler etrafında ideal liderden ideal siyasete uzanan bir tasavvur inşa edilmektedir. Bu anlamda siyasetin baş icracısı konumunda olan hükümdar, yalnızca kendisine öğüt ve tavsiyelerde bulunulan bir aktör değil aynı zamanda siyasetin kâmil bir hale getirilmesinde en temel unsur olmaktadır. Dolayısıyla İslam siyaset düşüncesinde hükümdarın şahsi özelliklerine yönelik yapılan vurguları incelemek, lider merkezli siyaset anlatısının anlamlandırılmasında önemli hale gelmektedir. Bu doğrultuda çalışmada İslam siyaset düşüncesindeki lider merkezli siyaset tasavvurunun Ebü’n-Necîb Şeyzerî’nin Nehcü’s-Sülûk fî Siyaseti’l-Mülûk serlevhalı eseri çerçevesinde tetkik edilmesi amaçlanmaktadır. Söylem analizi yönteminin kullanıldığı çalışmanın neticesinde varılan sonuç, İslam siyaset düşüncesinde devlet ve siyasetin kurucu unsuru olarak kabul liderin şahsiyetinin siyasete yön verdiği ve ideal siyasete ulaşmanın yolunun ideal lideri inşa etmekten geçtiği fikrinin hakim olduğudur.

Anahtar Kelimeler

İslam Siyaset Düşüncesi, Liderlik, Ebü’n-Necîb Şeyzerî, Nehcü’s-Sülûk fî Siyaseti’l-Mülûk.

Personality and Politics: Nehcü’s-Sülûk fî Siyaseti’l-Mülûk as an Example of Leader Centrality in Islamic Political Thought

Öz

One of the levels of analysis used in Political Science studies is the individual. Analyzes at the individual level are carried out based on the personality of the political decision-makers, and in this direction, the individual characteristics of the decision-makers are the main factor taken into account in interpreting the quality of politics. This is also valid in the political books that constitute the main source of Islamic political thought. There is a leader-centered political narrative in the policy books written for state administrators. In these works, the issues of which personal characteristics a leader should have and which behaviors should be avoided are especially discussed. A vision is built around these personal characteristics, from the ideal leader to the ideal politics. In this context, the ruler who is the chief executive of politics is not only an actor to whom advice is given but also the main element in politics. Therefore, examining the emphasis on the personal characteristics of the ruler in Islamic political thought becomes important in interpreting the leader-centered political narrative. In this context, in this study, it is aimed to examine the leader-centered political conception in Islamic political thought within the framework of Ebü’n-Necîb Şeyzerî’s Nehcü’s-Sülûk fî Siyaseti’l-Mülûk. The method of discourse analysis was used in the study and it was concluded that the personality of the leader, who is accepted as the founding element of the state and politics in Islamic political thought, directs politics and that the way to reach the ideal politics is to build the ideal leader.

Anahtar Kelimeler

Islamic Political Thought, Leadership, Ebü’n-Necîb Şeyzerî, Nehcü’s-Sülûk fî Siyaseti’l-Mülûk.

Kaynakça

• Abdüsselâm El-Amasî. Tuhfetü’l-Ümerâ ve Minhatü’l-Vüzerâ Siyaset Ahlâkı. Haz. A. Mevhibe Coşar. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2012.
• Acar, Hayrullah. (Haz.) “Giriş”. İbrahîm bin Muhammed. Devlet ve İnsan Siyasetin İlkeleri, Yöneticilerin Vasıfları Âdâbu’l-Hilâfe ve Esbâbu’l-Hisâfe. 15-30. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2016.
• Adalıoğlu, Hasan Hüseyin. (Haz.) “Giriş”. Zencânî. Kitâbu’l-letâifi’l-‘Alâiyye fi’l-fedâili’s-seniyye Alâeddin Keykûbat’a Sunulan Siyâsetnâme. 13-89. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2019.
• Ali b. Muhammed El-Gazzâlî. İslam Hükümdarları İçin Siyaset Rehberi Tahrîrü’s-sülûk fî tedbîri’l-mülûk. Çev. Özgür Kavak. İstanbul: Klasik Yayınları, 2016.
• Atmaca, Veli. “Hadîsleri Bakımından Siyâsetnâmeler (II) (Ebû’n – Necîb ve en-Nehcu’l- Meslûk fî Siyâseti’l- Mülûk)”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (5), 557-564, 2000.
• Bağdatlı, Özlem. İslâm Siyaset Düşüncesinin Kavramsal Temelleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
• Canatan, Kadir. (Haz.) “Giriş”. İslâm Siyaset Düşüncesi ve Siyasetnâme Geleneği. 5-13. İstanbul: Doğu Kitabevi, 2014.
• Coşar, A. Mevhibe. (Haz.) “Giriş”. Abdüsselâm El-Amasî. Tuhfetü’l-Ümerâ ve Minhatü’l-Vüzerâ Siyaset Ahlâkı. 17-41. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2012.
• Çakır, Sema. “İslam Hukuku ve Siyasî Adalet İlişkisine Betimsel Bir Bakış”. Marifetname, (8) 1, 205-224, 2021.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 2006.
• Dikbaş, Halil. “Ebü’n-Necîb Şeyzerî’de Siyaset”. Türk İslam Siyasi Düşüncesi Teşekkül Devrinden 18. Yüzyıla. Ed. Mehmet Akıncı – Gökçe Nur Şafak. Ankara: Kadim Yayınları, 269-278, 2020.
• Dinçer, Ömer. Siyasetnâmeleri Yeniden Okumak. İstanbul: Klasik Yayınları, 2018.
• Ebü’n-Necîb Şeyzerî. Nehcü’s-Sülûk fî Siyaseti’l-Mülûk Siyaset Stratejileri. Haz. Ensar Köse. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013.
• Gaffney, John. Political Leadership in France From Charles de Gaulle to Nicolas Sarkozy. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2010.
• Itoh, Mayumi. The Hatoyama Dynasty Japanese Political Leadership Through The Generations. New York: Palgrave Macmillan, 2003.
• İbrahîm bin Muhammed. Devlet ve İnsan Siyasetin İlkeleri, Yöneticilerin Vasıfları Âdâbu’l-Hilâfe ve Esbâbu’l-Hisâfe. Haz. Hayrullah Acar. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2016.
• İmam-ı Gazâlî. Mülkün Sultanlarına… Nasihatü’l-Mülûk. Çev. Osman Şekerci. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2016.
• Johansson, Jon. U.S. Leadership in Political Time and Space Pathfinders, Patriots, and Existential Heroes. New York: Palgrave Macmillan, 2014.
• Kallek, Cengiz. “Şeyzerî, Celâleddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 39/107-109. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Kallek, Cengiz. “Ahlaklı Pazar Kültürü: Şeyzerî’nin Nihâyetü’r-Rütbe’si”. Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, (23) 44, 1-33, 2018.
• Kanar, Yüksel. İktidar ve Adalet İslam Siyaset Düşüncesinde Siyasetnameler. İstanbul: Mahya Yayıncılık, 2019.
• Keskintaş, Orhan. Adalet, Ahlâk ve Nizam Osmanlı Siyasetnameleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Kınalızâde Ali Çelebi. Ahlâk-ı Alâ’i. Haz. Mustafa Koç. İstanbul: Klasik Yayınları, 2007.
• Kınalızâde Ali Çelebi. Ahlâk-ı Alâî (Günümüz Türkçesiyle). Sad. Murat Demirkol. Ankara: Fecr Yayınları, 2016.
• Kömbe, İlker. “İslam Siyaset Düşüncesinin Bir Kaynağı Olarak Siyasetnâme-Nasihatnâme Türünde Siyaset Tasavvuru”. İslam Siyaset Düşüncesi Adil Devlet, Erdemli Şehir, Mükellef İnsan. Ed. Lütfi Sunar – Özgür Kavak. 203-237. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2018.
• Köse, Ensar. (Haz.) “Giriş”. Ebü’n-Necîb Şeyzerî, Nehcü’s-Sülûk fî Siyaseti’l-Mülûk Siyaset Stratejileri. 17-60. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013.
• Köse, Hızır Murat. “İslam Siyaset Düşüncesinin Temelleri -Bir Giriş Denemesi-”. İslam Siyaset Düşüncesi Adil Devlet, Erdemli Şehir, Mükellef İnsan. Ed. Lütfi Sunar – Özgür Kavak. 27-50. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2018.
• Morgenthau, Hans J.. Uluslararası Politika. Çev. Baskın Oran – Ünal Oskay. Ankara: Türk Siyasi İlimler Derneği Yayınları, 1. Cilt, 1970.
• Mücahid, Huriye Tevfik. Fârâbî’den Abduh’a Siyasî Düşünce. İstanbul: İz Yayıncılık, 2005.
• Na‘îmâ Mustafa Efendi. Târih-i Na‘îmâ (Ravzatü’l-Hüseyn Fî Hulâsati Ahbâri’l-Hâfikayn). Haz. Mehmet İpşirli. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• Nahîfî Mehmed Emin Efendi. “Mütercimin Önsözü”. Ebü’n-Necîb Şeyzerî, Nehcü’s-Sülûk fî Siyaseti’l-Mülûk Siyaset Stratejileri. Haz. Ensar Köse. 63-65. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013.
• Necmeddîn Dâye. Hüküm Sahiplerinin İzleyecekleri Yol. Haz. Şefaettin Severcan. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2017.
• Nizamülmülk. Siyasetnâme. Çev. Nurettin Bayburtlugil. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.
• Paige, Glenn D.. The Scientific Study of Political Leadership. New York: The Free Press, 1977.
• Pines, Yuri. The Everlasting Empire The Political Culture of Ancient China and Its Imperial Legacy. Princeton: Princeton University Press, 2012.
• Rigby, T. H.. “The Soviet Political Executive, 1917-1986”. Political Leadership in The Soviet Union. Ed. Arghie Brown. 4-53. Basingstoke: The Macmillan Press, 1989.
• Rugh, Andrea B.. The Political Culture of Leadership in The United Arab Emirates. New York: Palgrave Macmillan, 2007.
• Sa’dî-yi Şirâzî. Hükümdarlara Öğütler Nasihatü’l-Mülûk. Çev. Turgay Şafak. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2016.
• Severcan, Şefaettin. “Siyasetnâmeler”. Necmeddîn Dâye. Hüküm Sahiplerinin İzleyecekleri Yol. 29-82. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2017.
• Şahin, Enes. Türk Siyaset Düşüncesinin Dini Teorisi İslamlaşmadan Modernleşmeye Türk Düşüncesinde Din – Siyaset İlişkileri. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2022.
• Şahin, Selin. Zihniyet Mücadelesi Diyanet Gazetesi ve İslamcı Dergilerde Din, Devlet ve Siyaset. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2022.
• Şeker, Fatih M.. “Türk Siyaset Düşüncesinin Teşekkül Devri”. Türk İslam Siyasi Düşüncesi Teşekkül Devrinden 18. Yüzyıla. Ed. Mehmet Akıncı – Gökçe Nur Şafak. 33-40. Ankara: Kadim Yayınları, 2020.
• Şemseddin Sami. Kâmûs-ı Türkî (Latin Harfleriyle). Haz. Raşit Gündoğdu vd.. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2014.
• Şeyhoğlu Mustafa. Kenzü’l-Küberâ ve Mehekkü’l-Ulemâ Büyüklerin Hazinesi Âlimlerin Mihenk Taşı. Haz. Kemal Yavuz. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013.
• Türk Dil Kurumu. “Şahsiyet”. https://sozluk.gov.tr/. E. T. 27.08.2022.
• Weber, Max. The Theory of Social and Economic Organization. Ed. Talcott Parsons. New York: Oxford University Press, 1947.
• Yılmaz, Coşkun. “Siyâsetnâme (Osmanlı Dönemi)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/306-308. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
• Zencânî. Kitâbu’l-letâifi’l-‘Alâiyye fi’l-fedâili’s-seniyye Alâeddin Keykûbat’a Sunulan Siyâsetnâme. Haz. Hasan Hüseyin Adalıoğlu. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2019.