1845 Tarihli Temettuat Defterine Göre Ağsaklar/Aksaklar Köyü

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 1, 141 - 156, 15.04.2023

Erdinç Pehlivan

https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.1240107

Öz

On dokuzuncu yüzyıldaki Osmanlı Devleti’nin sosyal ve ekonomik tarihini daha iyi anlamamızı sağlayan önemli kaynaklardan birisi de temettuat defterleridir. Bu defterler, kişilerin mal varlığını, gelir ve vergi miktarlarının sayısını ayrıntılı olarak gösteren sayım kayıtlarıdır. Bu çalışmada günümüzde Kütahya’nın Gediz ilçesine bağlı köylerinden biri olan Ağsaklar/Aksaklar köyünün 1845 yılındaki tarımsal arazi kullanımı ve verimliliği ele alınmıştır. Çalışma, Ağsaklar köyüne ait Hicri 29 Zi’l-hicce 1261 (Miladî 29 Aralık 1845) tarihli 07922 numaralı temettuat defteri esas alınarak yapılmıştır. Defterdeki tüm veriler öncelikle transkribe edilmiştir ve akabinde veriler daha iyi anlaşılabilmesi için tablolaştırılmıştır. Defterdeki kayıtların tablolaştırılarak değerlendirilmesine yönelik olan bu çalışma, giriş bölümü de dahil olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde temettuat defterleri, bunların kullanımı ve önemi hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca bu bölümde Ağsaklar köyünün temettuat defterinden bahseden bir yüksek lisans tezindeki yanlışlar da tespit edilerek düzeltilmiştir. Birinci bölümde köyün coğrafyası, demografik yapısı ve günümüzdeki durumundan bahsedilmiştir. İkinci bölümde, 1845 yılındaki Ağsaklar köyünün zirai üretimi ve hayvancılığı hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde ise söz konusu yıldaki Ağsaklar köyünün vergi ve gelir durumu ele alınmıştır. Bunun haricinde Ağsaklar köyünde yaşayan nüfusun meslek grupları, tarımsal faaliyetleri ve gelirleri incelenerek buradaki nüfusun ekonomik farklılıkları vurgulanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Temettuat, Ağsaklar, Aksaklar, Gediz, Kütahya

Teşekkür

Defterde yer alan kişi lakaplarının tespitinde büyük yardımlar sağlayan rahmetli anneannem Fatma Yavuz'a saygı ve minnetlerimle...

According to the Temettuat (Profit Tax) Register Dated 1845 of Ağsaklar/Aksaklar Village

Öz

The temettuat (profit tax) registers have important resources that enable us to better understand the social and economic history of the Ottoman Empire in the 19th century. These registers are census records detailing the users' assets, income, and tax amounts. The agricultural land use and productivity of Ağsaklar/Aksaklar village in 1845, one of the villages of the Gediz district of Kütahya, are discussed in this study. The research was based on the temettuat book 07922 from Ağsaklar village, dated Hijri 29 Zi'l-hijce 1261 (Gregorian 29 December 1845). All the data in the temettuat register of Ağsaklar was first transcribed, and then the data was tabulated for better understanding. This study, which aims to tabulate and evaluate the records in the temettuat register of Ağsaklar village, consists of four parts, including the introduction. In the introduction, information is given about the temettuat registers, their use, and their importance. In addition, in this section, mistakes in a master's thesis about the temettuat register of Ağsaklar village were identified and corrected. In the first part, the geography, demographic structure, and current situation of the village are mentioned. In the second part, information is given about the agricultural production and animal husbandry of Ağsaklar village in 1845. The tax and income situation of Ağsaklar village in the mentioned year is discussed in the third chapter. Aside from that, the occupational groups, agricultural activities, and incomes of the Ağsaklar village population were investigated, and the economic differences among the residents were attempted to be highlighted.

Anahtar Kelimeler

Temettuat (Profit tax), Ağsaklar, Aksaklar, Gediz, Kütahya

Kaynakça

• BOA, ML. VRD. TMT. d. [Maliye Nezâreti Temettuat Defterleri]. nr. 07922.
• Adıyeke, Nuri. “Temettuat Sayımları ve Bu Sayımları Düzenleyen Nizamname Örnekleri”. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 11 (2000): 769-823. https://dergipark.org.tr/tr/pub/otam/issue/11092/132501
• Bal, Hüseyin vd. “Muhtarların Sosyal-Ekonomik Özellikleri ve Mahalle-Kentsel Sorunlara Yaklaşımları (Isparta Örneği)”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 17/2 (2012): 17-40. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/20821/222844
• Baykara Taşkaya, Arzu. “1844 Tarihli Temettüat Kayıtlarına Göre Kütahya Sancağına Bağlı Şaphane Köyünün Sosyal Ekonomik Yapısı”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 35 (2013): 235-252. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4777/65829
• Bilgi, Nejdet. “XIX. Yüzyılın Ortalarında Yaka Köy”, Prof. Dr. Necmi Ülker Armağanı (2008): 223-244. https://www.academia.edu/13438312/XIX_Y%C3%BCzy%C4%B1l%C4%B1n_Ortalar%C4%B1nda_Yaka_K%C3%B6y
• Çadırcı, Musa. “Türkiye’de Muhtarlık Teşkilâtının Kurulması Üzerine Bir İnceleme”. Belleten 34/135 (1970): 409-420. https://belleten.gov.tr/tam-metin/3369/tur
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Doğuş Matbaası, i. Basım: 1962.
• Efe, Ayla. “Osmanlı Devleti’nde Yeniden Yapılanmanın Şafağında Üç Vergi Sayımı”. Akademik İncelemeler Dergisi 11/2 (2016): 23-46. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akademikincelemeler/issue/25775/271811
• Faroqhi, Suraiya. Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir? . çev. Zeynep Altok. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, i. Basım, 2001.
• FIG, Fall In Grain. “Fall In Grain World Aksaklar”. 19 Ocak 2023: http://www.fallingrain.com/world/TU/43/Aksaklar.html
• Güran, Tevfik. “19. Yüzyıl Temettuat Tahrirleri”. ed. Halil İnalcık, Şevket Pamuk. Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik. 73-94. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, i. Basım, 2000.
• Işık, Şevket. “Tarihsel Coğrafya Açısından Temettuat Defterlerinin Değerlendirilmesi ve Aşağı Akçay Havzası Örneği”. Ege Coğrafya Dergisi 10 (1999): 239-280. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ecd/issue/4884/66967
• İnal, Selahattin, “Meşe (Quercus) Hakkında Etimolojik ve Tarihi Etüdler”. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 5/1 (1955): 100-111. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jffiu/issue/18662/196919
• İnalcık, Halil. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi-I. çev. Halil Berktay. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. i. Basım, 2017.
• Kallek, Cengiz. “Kile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/567-570. Ankara: TDV Yayınları, 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/kile
• Kaplan, Aloda. 19. Yüzyılda Gediz Nahiyesi’nin Sosyo-Ekonomik Yapısı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Kızılkan, Ayşe Özdemir. “Osmanlı Vergi Düzeninde Temettuat Uygulamaları Üzerine Bir Değerlendirme”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20 (2008): 57-66. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4762/65421
• Kütükoğlu, Mübahat S. . “İzmir Temettü Sayımları ve Yabancı Tebaa”. Belleten 63/238 (1999): 755-773. https://belleten.gov.tr/tam-metin/2524/tur
• Kütükoğlu, Mübahat S. . “Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri”. Belleten 59/225 (1995): 395-412. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ttkbelleten/issue/61148/909603
• Ortaylı, İlber. Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, iii. Basım, 2018.
• Öztürk, Said. “Türkiye’de Temettuat Çalışmaları”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 1/1 (2003): 287-304. https://dergipark.org.tr/tr/pub/talid/issue/43380/528510
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, i. Basım, 1993.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü III. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, i. Basım, 1993.
• Redhouse, Sir James William. Redhouse Yeni Türkçe-İngilizce Sözlük. ed. Andreas Tietze vd. İstanbul: Çeltüt Matbaası, iv. Basım, 1981.
• TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu. “Biruni Merkezi Dağıtım Sistemi”. 18 Ocak 2023: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr
• VP, Vikipedi. “Vikipedi Gediz Nehri”. 19 Ocak 2023: https://tr.wikipedia.org/wiki/Gediz_Nehri
• Yaşa, Memduh. ‘‘Temettü’’. Meydan Larousse Büyük Lûgat ve Ansiklopedi. ed. Nezihe Araz vd. 12/46. İstanbul: Meydan Yayınevi, i. Basım, 1973.