Bamyan Budha Statues As A Religios Symbol: Past and Present

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 1, 68 - 84

Muhammed Naim Naimi , Mustafa Göregen

https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.1574387

Öz

Buddhism emerged in India in the 6th century BC. After the death of Gautama Sakyamuni, who developed and taught this religious and ethical philosophy, he came to be known as the Buddha, meaning "the enlightened one." It was during the reign of the Mauryan Emperor Ashoka that the Buddha's teachings spread as a religion throughout India and beyond its borders. The construction of the Buddha statues, which are the main subject of this study, took place during the period of the Kushan Empire. These statues, one standing 53 meters and the other 35 meters high, were carved in the city of Bamyan, which is now part of Afghanistan. The spread of Buddhism in Afghanistan, the establishment of Bamyan as one of its key centers, and the construction and destruction of the statues—which are regarded as religious symbols and cultural heritage—are among the secondary topics of this study. Accordingly, the study aims to investigate the creation of the two Buddha statues in Bamyan as the most important objective and religious symbol of Buddhism, their role as religious elements, their preservation as cultural and historical heritage, and the attempts to destroy them, culminating in their destruction process. The questions this study seeks to answer are: When and by whom were the two Buddha statues carved out of the mountain at the foot of the Hindu Kush in Bamyan as religious symbols? What is their religious, historical, and cultural value? What is the current state of these important religious symbols, why were they vandalized, and how much of them has been destroyed? This study is limited to the history of Buddhism in Bamyan, the construction of the Buddha statues as religious symbols, their preservation, the attempts to destroy them, and the story of their destruction in 2001. For methodology, the literature-based survey method, a qualitative research design, was used. The collected secondary data were evaluated and interpreted using descriptive analysis techniques.

Anahtar Kelimeler

History of Religions, Psychology of Religion, Afghanistan, Bamyan, Buddhism

Dinî Bir Sembol Olarak Bamyan Buda heykelleri: Dünü ve Bugünü

Öz

Budizm, MÖ. 6. asırlarda Hindistan’da ortaya çıkmıştır. Bu dinî ve ahlakî öğretiyi benimseyip çevresine öğretmeye çalışan Gautama Sakiamuni’nin ölümünden sonra kendisine “aydınlanan” anlamında Buddha denilmeye başlanmıştır. Buddha’nın izlediği yol ve öğretilerinin din olarak Hindistan’ın muhtelif bölgelerine ve Hint hudutlarının dışına çıkması ise Maurya İmparatoru Aşoka döneminde olmuştur. Çalışmamızın ana konusunu oluşturan Buda Heykellerinin yapımı ise MS. Kuşan İmparatorluğu döneminde tıraş edilmiştir. Biri 53 bir diğeri ise 35 metre yükseklikte olan Buda Heykelleri, bugün Afganistan sınırlarında kalan Bamyan şehrinde yapılmıştır. Afganistan’da Budizm’in yayılması, Bamyan şehrinin Budizm’in merkezlerinden biri olarak kabul görmesi, dinî bir sembol ve kültürel miras olarak kabul edilen heykellerin yapılışı ve tahrip edilişi, çalışmamızın tali konuları arasında değerlendirilmiştir. Buna bağlı olarak çalışmamızda, Afganistan’ın Bamyan şehrinde bulunan iki adet Buda Heykeli’nin, Budizm’in en önemli objektif unsuru ve dinî sembolü olarak tıraş edilmesi, dinî bir unsur olarak kullanılması, kültürel ve tarihi miras olarak muhafaza edilmesi ile tahrip girişimleri ve tahrip edilmesi sürecinin araştırılması amaçlanmıştır. Çalışmamızda cevap aranan sorular ise dinî bir sembol olarak Afganistan’ın Bamyan şehri Hindukuş dağının eteğinde dağdan oyularak yapılan iki adet Buda Heykeli’nin ne zaman, kimler tarafından yapılmış? Dinî, tarihi ve kültürel değeri nedir? Bu önemli dinî sembol, günümüzde ne durumdadır, neden tahrip edilmiştir ve ne kadarı tahrip edilmiştir? Çalışma, Budizm’in Afganistan’ın Bamyan şehrindeki geçmişi, dinî bir sembol olarak Bamyan’daki Buda Heykellerinin yapılışı, muhafaza edilmesi, tahrip girişimleri ve 2001’deki tahrip edilmesi serüveni ile sınırlandırılmıştır. Yöntem olarak nitel araştırma desenlerinden literatüre dayalı tarama yöntemi tercih edilmiştir. Toplanan ikincil verilerin betimsel analiz teknikle değerlendirilip yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Din Psikolojisi, Afganistan, Bamyan, Budizm

Kaynakça

• Afghanpaper. (2023, Kasım 20). But-hây-ı büzürg-i Bamiyân. Afghanpaper Gazetesi. http://www.afghanpaper.com/info/amaken/bot%20haie%20bamian.htm
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS Uygulamalı (5. Baskı). Sakarya Yayıncılık.
• Aryen, F. (2023, Kasım 25). İslam der Afganistan. Ariaye Sitesi. https://www.ariaye.com/dari4/ejtemai/arian.html
• Azadiradio. (2011, Şubat 26). Âyâ baz-sâzi-i but-hâ-yı Bamyan ki tevessıt-ı Taliban veyrân şodend, mümkün est? Azadi Radio Sitesi. https://da.azadiradio.com/a/2321383.html
• Azadiradio. (2021, Şubat 19). Tahrib-i Buda, terâjedi-i ferâmûş-nâ-şodeni. Azadi Radio Sitesi. https://da.azadiradio.com/a/31146852.html
• Azadiradio. (2021, Mart 1). But-hâ-yı Bamyan; Azamet ve trajedi. Azadi Radio Sitesi. https://da.azadiradio.com/a/afghanistan-bamiyan-buddhas-destruction-20-anniversary/31127161.html.
• Buda, A. (2021, Mart 16). Katliam-i ferhengi Bamyan ve tahrib-i tarih: Güftügûy-i Esed Buda bâ Ali Kerimi. Etilaat-i Roz. https://www.etilaatroz.com/120230/cultural-massacre-in-bamyan-and-destruction-of-history/
• Cevâdi, Ş. (2007). Nakş-ı berceste-hâ ve mücasseme-hâ-yı Hind-i bâstân der hüner-i Budâî. Bâğ-ı Nazar Dergisi. (7), 5-18.
• Elhady, A. (2018). Religion and religious language a teligious symbolism for nonreligious purposes. Ri’ayah Jurnal Sosial Dan Keagamaan. 3(1), 1-13. https://e-journal.metrouniv.ac.id/index.php/riayah/article/view/1184
• İbrahimi, M. İ. (1984). Merâkiz-i muhim-i âyin-i Budâyi der Afganistan. Kabil Devlet Matbaası.
• Gubar, M. G. M. (2007). Afganistan der mesîr-i tarih (1-2. Cilt). Afganistan İntişârât-ı Ahter.
• Hâveri, ‘Â. (2024, Ocak 27). Tendîs-hâ-yı Buda der Afganistan. Art Nevis. https://www.artnevis.com/تندیس-های-بودا-در-افغانستان/
• İrfâni, K. (1989). Mürûri ber tahavvülât-ı siyasi-ictimâi-i Bamyân. Afganistan Ittıla’ât ve Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İRNA (2022, Temmuz 23). Âsâr-ı bâstâni-i bakâyâ-yı Buda-yı Bamyan, der âşûb-hâ-yı Afganistan be sırkat refte est. İRNA: Haber-güzâri-i Cumhuri-i İslami İran. https://www.irna.ir/news/84837112/آثار-ّاستانی-بقایای-بودای-بامیان-در-آشوب-های-افغانستان-به-سرقت
• Kara, M. E. (2023). Tarih öncesi dönemden Afgan krallığının kuruluşuna Afganistan tarihi (MÖ…-1747). Karakaya, İ. & Uzun, Y. U. (Ed.), Afganistan: Tarih, Sosyokültürel Yapı, Ekonomi ve Dış Politika içinde (ss. 1-16). Nobel Yayınları.
• Karataş, H. (2013). Sakyamuni Buda’nın tarihsel kişiliği ve öğretisinin yeni bir din haline geliş süreci. Dini Araştırmalar Dergisi. 16(42), 129-142.
• Kerim, M. (Ocak 1960). Yaddaşt-hây-ı Hüang Tsang râci’ be-sefer o der Afganistan. Aryana Dergisi. 216/44-52. http://ensani.ir/file/download/article/20120614190728-6011-448.pdf
• Kızıl, H. (2018a). İşlevleri açısından dini sembol. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 21, 30-42.
• Kızıl, H. (2018b). Dinî Sembolizm üzerine. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9(20), 327-351.
• Kurt, H. (2023). Dinsel bir sembol olarak hilal. Milel ve Nihal. 20(2), 279-304.
• Kühzâd, A. A. (1946). Tarih-i Afganistan. Kabil Matbaa-ı Devleti.
• Kühzâd, A. A. (1955). Rehnümâ-yı Bamiyân. Encümen-i Tarih-i Afganistan Yayınları.
• Kühzâd, A. A. (1967). Afganistan der pertev-i tarih. Afganistan Ittıla’ât ve Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Mohammadi, A. (2017). Afganistan’da İslam. Yeni Türkiye Dergisi. 95, 512-531. https://isamveri.org/pdfdrg/D01266/2017_95/2017_95_MOHAMMADIA.pdf
• Moujde, V. (2023). Afganistan’ın Taliban gölgesindeki beş yılı: tarihî-siyasî-içtimaî-dinî hayat (1996-2001) (Çev: M. N. Naimi). Duvar Yayınları. (Orijinal çalışma 2002’de yayımlandı).
• Mutmain, A. (2017). Molla Muhammed Ömer, Taliban av Afganistan. Kabil.
• Naimi, M. N. (2023). Horasan’dan Afganistan’a şahlık rejimi: 1747-1973. Afganistan: Tarih, sosyokültürel yapı, ekonomi ve dış politika içinde (17-44). Karakaya, İ. & Uzun, Y. U (Ed.). Nobel Yayınları.
• Rowland, B. (1967). Hüner-i kadîm-i Afganistan (çev. A. A. Kühzâd). Afganistan Ittılaat ve Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şifayi, A. (11.03.2021). Taliban çi-tevr tasmim be tahrib-i mücesseme-ha-yi Buda giriftend?. BBC News Farsi. (27.01.2024-Erişim Tarihi). https://www.bbc.com/persian/afghanistan-56356853.
• Tarikhema (21.04.2019). Salsal ve Semmâme. Tarih-i Mâ. (20.12.2024-Erişim Tarihi). https://tarikhema.org/ancient/other/afgan/22639/صلصال-و-شمامه/.
• Tokat, L. (2009). Dinin sembolik dili. Milel ve Nihal. 6(1), 74-98.