An Analysis of the Functionality of the Natural Gas Pipelines in the Caspian Region within the Framework of Neo Classical Realism

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 2, 386 - 411, 27.10.2025

Duygu Eceryıldız , Mevlüt Akçapa

https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.1679763

Öz

Global economic changes, population growth, and technological advancements have increased energy demand, prompting countries to seek new energy sources. Natural gas has become increasingly significant in global energy markets, accounting for 25% of the world’s energy demand and ranking as the second most exported energy source. Eurasia, possessing 72% of the world’s natural gas reserves, is one of the largest natural gas-producing regions, accounting for 58% of global production. Consequently, Eurasia has emerged as a key natural gas export hub.
This study analyzes Eurasia’s natural gas projects through the lens of neo-classical realism. Neo-classical realism considers both the international balance of power and domestic factors in shaping state behavior. In this context, Russia’s efforts to maintain dominance in energy markets, as well as Azerbaijan and Turkmenistan’s use of natural gas projects as foreign policy tools, are examined. The study investigates why certain projects have been successfully implemented while others have remained incomplete. Unlike previous literature, which primarily focuses on individual projects, this paper adopts a comparative analysis approach to examine both operational and non-operational projects in the Caspian region. Ultimately, the study argues that Eurasian natural gas transmission projects should be assessed not only from an economic perspective but also within a geopolitical and strategic framework.

Anahtar Kelimeler

Natural Gas , Eurasia , Neo-Classical Realism , Energy Policies , Caspian Region

Neo Klasik Realizm Çerçevesinde Hazar Bölgesi Doğal Gaz Boru Hatlarının İşlevselliği Yönünden Bir İnceleme

Öz

Dünya ekonomisindeki değişimler, nüfus artışı ve teknolojik gelişmeler enerjiye olan talebi artırmaktadır. Bu durum, ülkeleri yeni enerji kaynakları arayışına yöneltirken, doğal gaz küresel enerji piyasalarında giderek daha önemli bir konuma gelmiştir. Küresel enerji talebinin %25’ini karşılayan doğal gaz, dünya çapında en çok ihraç edilen ikinci enerji kaynağıdır. Avrasya, dünyanın en büyük doğal gaz rezervlerine sahip bölgelerinden biri olup, dünya doğal gaz rezervlerinin %72’sini barındırmaktadır. Bölge, aynı zamanda küresel doğal gaz üretiminin %58’ini gerçekleştirerek önemli bir ihracat merkezi haline gelmiştir.
Bu çalışmada, Avrasya’daki doğal gaz projeleri neo-klasik realizm teorisi çerçevesinde analiz edilmektedir. Neo-klasik realizm, devletlerin uluslararası güç dengelerini değerlendirirken içsel dinamiklerini de dikkate alır. Bu bağlamda, Rusya’nın enerji piyasalarındaki hakimiyetini sürdürme çabaları, Azerbaycan ve Türkmenistan gibi ülkelerin doğal gaz projelerini dış politika aracı olarak kullanmaları incelenmektedir. Çalışmada, Hazar Bölgesi’nde faaliyette olan ve olmayan doğal gaz projeleri ele alınarak, neden bazı projelerin tamamlanıp bazılarının başarısız olduğu araştırılmaktadır. Literatürdeki mevcut çalışmalar genellikle tekil projeler üzerine odaklanırken, bu makale tüm projeleri karşılaştırmalı bir analizle ele almaktadır. Sonuç olarak, Avrasya’daki doğal gaz iletim projelerinin yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda jeopolitik ve stratejik unsurlar çerçevesinde değerlendirildiği ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Doğal Gaz , Avrasya , Neo-Klasik Realizm , Enerji Politikaları , Hazar Bölgesi

Kaynakça

• Anderson, R. J. (2024, 10 Ocak). Europe's dependence on Russian natural gas: Perspectives and recommendations for a long-term strategy. https://www.marshallcenter.org/en/publications/occasional-papers/europes-dependence-russian-natural-gas-pers pectives-and-recommendations-long-term-strategy-0
• Aydın, M. (2020). Türkiye ve Rusya Federasyonu arasındaki doğal gaz ilişkilerinin bağımlılık ve karşılıklı bağımlılık teorileri çerçevesinde incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi].
• Aydin, U., & Azhgaliyeva, D., (2025, 15 Şubat). Assessing energy security in the Caspian region: The geopolitical implications for european energy strategy. https://www.adb.org/sites/default/files/ publication/532701/adbi-wp1011.pdf
• BP (2023, 9 Ocak). BP energy outlook 2023 edition https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/energy-outlook/bp-energy-outlook-2023. pdf
• BOTAŞ, (2025a, 1 Temmuz). Iğdır-Nahçıvan doğal gaz boru hattı açıldı https://www.botas.gov.tr/Icerik/igdirnahcivan-dogal-gaz-boru/1086
• BOTAŞ, (2025b, 1 Temmuz). Iğdır-Nahçıvan doğal gaz boru hattının temeli atıldı https://www.botas.gov.tr/Icerik/igdirnahcivan-dogal-gaz-boru/838
• Britannica (nd, 2024, 10 Ocak). Eurasia https://www.britannica.com/place/Eurasia
• Britannica (nd.b., 2024, 11 Ocak). Turkmenistan https://www.britannica.com/place/Turkmenistan
• Britannica (nd.c., 2024, 11 Ocak). Resources and power https://www.britannica.com/place/Iran/Resources-and-power
• Brzezinski, Z. (2005). Büyük satranç tahtası (Çev. Y. Türedi), İstanbul, İnkilap Yayınları.
• Davran, N. R. (2019). Türkiye`de elektrik enerjisi üretiminde kullanılan doğal gaz iletiminin mevcut durumu ve geleceğine bakış [Doktora tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi].
• Erkan, Ç. (2013). Enerji arzı güvenliği bakımından Avrupa’nın Rusya Federasyonu’na bağımlılığı [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi].
• Eurasian Research Institute (nd, 2024, 11 Ocak). Place and importance of Kazakhstan in central asian geopolitics https://www.eurasian-research.org/publication/place-and-importance-of-kazakhstan-in-cent ral-asian-geopolitics/
• IEA (2023a, 2024, 9 Ocak). Medium-term gas report 2023 including the gas market report, Q4-2023 https://iea.blob.core.windows.net/assets/f2cf36a9-fd9b-44e6-8659-c342027ff9ac/Medium-Te r mGasReport2023-IncludingtheGasMarketReportQ4-2023.pdf
• IEA (2023b, 2024, 9 Ocak). World energy outlook 2023 https://iea.blob.core.windows.net/assets/42b23c45-78bc-4482-b0f9-eb826ae2da3d/WorldEnergyOutlook2023.pdf
• İzgi, M. B. (2010). Hazar havzası enerji kaynaklarının ulaştırılmasında Türkiye’nin rolü [Yüksek lisans tezi, Ufuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Kafkassam (2018, 10 Ocak). Rusya’nın Hazar Denizi politikası https://kafkassam.com/rusyanin-hazar-denizi-politikasi.html
• Kahraman, A. (2008). Hazar ekseninde boru hatları diplomasisi. Stratejik Araştırmalar Dergisi, 12(1),133-144.
• Kartoğlu, C. (2010). Hazar Denizi bölgesi petrol-doğal gaz ihraç boru hatlarının hazar denizi kıyısı ülkeleri ve Türkiye açısından önemi [Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi].
• Kocaman, M. E. (2018). Hazar Havzası’nda enerji güvenliği ve enerji jeopolitiği. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(3), 152-171. https://doi.org/10.30803/adusobed.430100
• Korkmazgöz, İ. (2010). Türkiye’den geçen ve geçmesi planlanan enerji yolları ve bu enerji yollarının Türk dış politikasına etkileri. [Yüksek lisans tezi, Atılım Üniversitesi].
• Lobell, S. E., Ripsman, N. M., & Taliaferro, J. W. (Eds.). (2009). Neoclassical realism, the state, and foreign policy. Cambridge University Press.
• Mitrova, T., (2025, 15 Şubat). The geopolitics of caspian gas. The center on global energy policy (cgep) at Columbia University’s school of international and public affairs. https://www.energypolicy.columbia.edu/qa-the-geopolitics-of-caspian-gas/
• Novikau, A., & Muhasilović, J. (2023). Turkey's quest to become a regional energy hub: Challenges and opportunities. Heliyon. 9(11), 215-235. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e21535
• Oğan, S. (2024, 10 Ocak). Yeni global oyun ve Hazar’ın statüsü https://www.turksam.org/detay-yeni-global-oyun-ve-hazar-in-statusu
• Olcott, M. B. (2000). Politics of economic distribution in the caspian sea states. https://carnegieendowment.org/posts/2000/04/politics-of-economic-distribution-in-the-cas pian-sea-states?lang=en (15.02.2005).
• Özer, Ç. (2021). Hazar Bölgesi’nde enerji mücadelesi ve Türkiye [Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi].
• Paşayev, P. (2020). Hazar bölgesinin Türkiye’nin enerji politikaları açısından önemi: Ampirik bir uygulama. [Doktora tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Ripsman, N. M. (2011). Neoclassical realism. In Oxford research encyclopedia of international studies. 8(15), 216-257. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190846626.013.36
• Roberts, J., & Bowden, J., (2025, 15 Şubat). Caspian contributions to energy security in Europe. https://www.atlanticcouncil.org/wp-content/uploads/2024/07/Caspian-contributions-to-ene rgy-security-in-Europe.pdf
• Rose, G. (1998). Neoclassical realism and theories of foreign policy. World politics, 51(1), 144-172. https://doi:10.1017/S0043887100007814
• Schweller, R. L. (2010). Unanswered threats: Political constraints on the balance of power. Princeton University Press.
• Sezer, A. (2024, 10 Ocak). Mesut Yılmaz’la ‘Mavi Akım’ üzerine https://medyagunlugu.com/mesut-yilmazla-mavi-akim-uzerine/
• Shell (nd, 2024, 10 Ocak). Sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) https://www.shell.com.tr/kurumsal-musteriler/shell-lng/liquefied-natural-gas-lng.html
• Siccardi, F. (2026, 15 Şubat). Understanding the energy drivers of Turkey’s foreign policy. https://carnegie-production-assets.s3.amazonaws.com/static/files/Siccardi_TurkeyEnergy_draft-1.pdf
• Taghiyev, A. (2025). Azerbaycan ve Türkiye’nin çok boyutlu stratejik ittifakı. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 8(2), 324-334. https://doi.org/10.33712/mana.1706075
• Tahminciler, E. (2009). Türkiye’nin doğal gaz ve petrole bağımlılığının Türk dış politikasına hazar havzası bağlamında etkileri [Yüksek lisans tezi, Genel Kurmay Başkanlığı Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Müdürlüğü].
• TEB (2025). Boru hatları ve projeleri. https://enerji.gov.tr/neupgm-boru-hatlari-ve-projeleri (01.07.2025).
• TRT Haber (2022). “Rusya: Yamal-Avrupa boru hattından Avrupa’ya gaz sağlamaya hazırız” https://www.trthaber.com/haber/dunya/rusya-yamal-avrupa-boru-hattindan-avrupaya-gaz-s aglamaya-haziriz-733376.html (10.01.2024).
• Tüfekci, S. (2012). Avrasya bölgesinde sürdürülen enerji odaklı güç mücadelesinin ekonomi politiği: Türkiye’nin yeri ve önemi [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi].
• Varol, S. (2019). Avrasya güç mücadelesinde enerji: Türkiye’nin enerji merkezi olma hedefi ve TANAP [Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi].