Antik Çağ'ın Grotesk Figürinleri

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 6, 28 - 49, 31.12.2018

Esra Sayın

Öz

Genellikle
pişmiş topraktan yapılan ve grotesk olarak
değerlendirilen figürinler arkeoloji biliminde önemli buluntu gruplarından
birini oluştururlar. Antik çağ insanının sosyal yaşantısı ile doğrudan
bağlantılı olan grotesk figürinler çoğunlukla, kusurlu anatomik hatlara sahip
ya da komik/absürt bir şekilde tasvir edilmişlerdir. Özellikle Anadolu (Smyrna,
Tarsus, Ephesos, Myrina, Priene) ve Mısır’da (Alexandria) sıklıkla karşılaşılan
ve herhangi bir külte bağlı olmayan bu figürinler hakkındaki ilk
değerlendirmeler patolojik anlamlarının olduğu yönündedir. Ancak, ilerleyen
dönemlerdeki çalışmalar neticesinde araştırmacılar tarafından farklı tiplerinin
ve kullanım amaçlarının olduğu, sadece patolojik bir anlam taşımadığı kanısına
varılmıştır. Bu hususta bahsi geçen figürinler yapılan bu çalışma kapsamında;
aktör figürleri, karikatürize edilmiş figürler ve patolojik figürler olmak
üzere üç kategoride değerlendirilmiştir. Arkeolojik kontekst içinde
bulunmadıkları sürece tarihlendirilmesi de problemli olan grotesk figürinler
Mısır'da Alexandria ve Anadolu'da Smyrna örnekleri esas alınarak MÖ 3 yy. ile MS
3. yy gibi çok geniş bir tarih aralığına yerleştirilmiştir. Yapılan bu çalışma kapsamında
grotesk figürlerin tüm kategorileri ve çağdaş örnekleri bir arada
değerlendirilerek tipolojileri ve hangi amaç için kullanıldıkları
belirlenmiş olup bu figürinlerin toplum yaşamındaki konumu ve önemi de
saptanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Pişmiş Toprak, Grotesk, patolojik

Kaynakça

• Aegineta, P. (1921). Epitomae Medicae Libri Septem, Corpus Medicorum Graecorum, IX.1 & IX.2. (J. L. Heiberg, Dü.) Leipzig: Teubner.
• Atalay, E. (1991). Efes (Selçuk) Müzesinde Bulunan Karikatür Terracottalar. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Arkeoloji Dergisi Özel Sayı (I), ss. 5-20.
• Besques, S. M. (1972). Catalogue Raisonne des Figurines et Reliefs en Terre-Cuite Grecs et Romains III, Epoques Hellenistique et Romaine Grece et Asie Mineure.Paris: Réunion Des Musées Nationaux.
• Bieber, M. (1920). Die Denkmäler zum Theaterwesen im Altertum. Wisconsin: Vereinigung Wissenschaftlicher Verleger.
• Bieber, M. (1961). The Sculpture of the Hellenistic Age. New York: Columbia University Press.
• Boutantin, C. (2014). Terres cuites et culte domestique: bestiaire de l’Égypte gréco-romaine. Leiden: Brill.
• Brown, P. G. (1987). Masks, Names and Characters in New Comedy. Hermes, 155(2), 181-202.
• Burn, L. (2004). Hellenistic art: From Alexander the Great to Augustus. London: Getty Trust Publications: J. Paul Getty Museum Series.
• Burn, L., & Higgins, R. (2001). Catalogue of Greek Terracottas in the British Museum III. London: British Museum.
• Cadoux, J. (2004). İlkçağ'da İzmir. (B. Umar, Çev.) İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Capasso, S. (1997). Gli Osci nella Campania antica. Napoli: Istituto di Studi Atellani.
• Cicero. (1942). De oratore. (E. W. Sutton, & H. Rackham, Dü) Toronto: Cambridge Harvard University Press.
• Dalven, R. (1969). Greece. J. Gassner, & E. Quinn (Dü) içinde, The Reader's Encyclopedia of World Drama (s. 372-391). New York: Thomas Y. Crowell Company.
• Dasen, V. (1988). Dwarfism in Egypt and classical antiquity: Iconography and medical history. Medical History, 32, 253-276.
• Dasen, V. (2003). Amulettes d’enfants dans le monde grec et romain. Latomus, 62(2), 275-289.
• Duckworth, G. (1952). The Nature of Roman Comedy . New Jersey : Prineeton University Press.
• Ferruzza, M. L. (2016). Ancient Terracottas from South Italy and Sicily in the J. Paul Getty Museum. Los Angeles: J. Paul Getty Museum.
• Fucs, W. (1963). Der Schiffs fund von Mahdia . Tübingen: Verlag Ernst Wasmuth.
• Garland, R. (1995). The Eye of the Beholder: Deformity and Disability in the Graeco-Roman World. London: Bristol Classical Press.
• Giuliani, L. L. (1987). Die seligen Krüppel. Zur Deutung von Missgestalten in der hellenistischen Kleinkunst. Archäologischer Anzeiger, 701-721.
• Gonzenbach, V. v. (1995). Die römischen Terracotten in der Schweiz. Untersuchungen zur Zeitstellung, Typologie und Ursprung der mittelgallischen Tonstatuetten. Bern: Francke.
• Gutch, C. (1898, Kasım). Excavations at Naukratis. D: The Terracottas. Annual of the British School at Athens, 5, s. 67-97.
• Higgins, R. A. (1967). Greek Terracottas. London: Cambridge University Press.
• Himmelmann, N. (1983). Alexandria und der Realismus in der griechischen Kunst. Tübingen: E. Wasmuth .
• Iannotti, J., & Parker, R. D. (2013). The Netter Collection of Medical Illustrations, Congenital and Developmental Disorders. Netter Green Book Collection (Book 6), 6, 117-169.
• Işın, G. (2007). Patara V1: Patara Terrakottaları Hellenistik ve Erken Roma Dönemleri. İstanbul: Ege Yayınları.
• Karoglou, K. (2016). The Collection of Greek Terracotta Figurines at The Metropolitan Museum of Art. Les Carnets de l’ACoSt (Association for Coroplastic Studies), 14, s. 1-9.
• Laios, K. (2009). Diseases and Their Iconography During Antiquity. Athens: National and Kapodistrian University of Athens.
• Laios, K., Karamanou, M., Tsoucalas, G., Sgantzos, M., & Androutsos, G. (2015). Ophthalmic malignancies in antiquity as depicted in two terracotta figurines. Journal of B.U.ON. : Official Journal of the Balkan Union of Oncology(20(2)), 650-652.
• Laios, K., Zozolou, M., Markatos, K., Karamanou, M., & Androutsos, G. (2016). The Depiction of Acromegaly in Ancient Greek and Hellenistic Art. Hormones (Athens), 570-571.
• Mitchell, A. G. (2013). Disparate Bodies in Ancient Artefacts The Function of Caricature and Pathological Grotesques among Roman Terracotta Figurines. C. Laes, C. Goodey, & M. L. Rose içinde, Disabilities in Roman Antiquity Disparate Bodies A Capite ad Calcem (s. 275-297). Leiden Boston: BRILL.
• Mitchell, A. G., & Lorusso, L. (2014). La Caricatura Nell’antichità. Il Sorriso Della Mente. La Caricatura Nella Storia Delle Neuroscienze , 13-31. Pavia: Fondazione Collegio Universitario S. Caterina.
• Muratov, M. (2012). “The world’s a stage…”: Some Observations on Four Hellenistic Terracotta Figurines of Popular Entertainers. International Journal of Humanities and Social Science, 2(9), 55-65.
• Nachtergael, G. (1985). Les terres cuites ‘du Fayoum’ dans les maisons de l’Égypte romaine. Chronique d'Egypte(60), 223-239.
• Nicolaou, I. (1989). Acteurs et grotesques de Chypre. Architecture et poésie dans le monde grec. Hommage à Georges Roux, 19, 269-284.
• Nonnos, T. (1568). Noni, medici clarissimi, De omnium particularium morborum curatione: sic ut febres quoque & tumores praeter naturam complectatur, liber. (J. Martius, Dü.) Strasbourg: Excudebat Iosias Rihelius.
• Oppé, A. P. (1878). The New Comedy. Toronto: University of Toronto.
• Pausanias. (1824). The Description of Greece (Cilt II). (T. Taylor, Çev.) London: Harvard College Library.
• Plaisier, P. G. (1979). Les Terres Cuites Grecques et Romaines, Catalogue de la Collection du Musee National des Antiquites a Leiden. Leiden: Rijksmuseum van Oudheden.
• Pollitt, J. J. (1986). Art in the Hellenistic Age. Cambridge : Cambridge University Press.
• Pollux, J. (1967). Onomasticon. (E. Bethe, Dü.) Stutgardiae: Teubner.
• Régnault, F. (1990). Les terres cuites grecques de Smyrne. Bulletins et Mémoires de la Société d'Anthropologie de Paris(1), 467-477.
• Richter, G. M. (1913). Grotesques and the Mime. American Journal of Archaeology, 17(2), 149-156.
• Rumscheid, F. (2006). Die figürlichen Terrakotten von Priene. Fundkontexte, Ikonographie und Funktion in Wohnhäusern und Heiligtümern im Licht antiker Parallelbefunde. Wiesbaden: L. Reichert.
• Schmidt, E. (1994). Katalog der antiken Terrakotten Teil 1: Die figürlichen Terrakotten. Mainz: Mainz von Zabern.
• Stevenson, W. E. (1975). The Pathological Grotesque Representation in Greek and Roman Art. Pennsylvania: University of Pennsylvania.
• Süvegh, E. (2014). Hellenistic grotesque terracotta figurines: Problems of iconographical interpretation. Dissertationes Archaeologicae ex Instituto Archaeologico Universitatis de Rolando Eötvös nominatae , 3(2), 143-157.
• Uhlenbrock, J. P., & Ammerman, R. M. (1990). East Greek Coroplastic Centers in the Hellenistic Period . J. P. Uhlenbrock içinde, The Coroplast's Art: Greek Terracottas of the Hellenistic World (s. 72-80). New Paltz NY: College Art Gallery / Aristide D Caratzas Publisher.
• Varro, M. T. (1938). De Lingua Latina. (R. Grubb, Dü.) London: W. Heinemann.
• Voegtle, S. (2016). A Grotesque Terracotta Figurine of the First Century C.E. from Muralto, Ticino, Switzerland: Function, Use, and Meaning. Les Carnets de l’ACoSt Association for Coroplastic Studies(15), 1-19.
• Yüksel, A. (1990). Antik Yunan Tiyatrosu’nda Komedya’nın Evreleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 33(1-2), 557-569.