TAB'Î MUSTAFA EFENDİ'NİN YÜRÜK SEMÂÎ'LERİNİN FORM ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 9, 85 - 109, 28.04.2020

Serda Türkel Oter , Eray Benli

Öz

Klâsik
Türk Mûsikîsi’nin çağlardan beri devam eden gelişimi doğrultusundaki sürece ve
bugün bizlere bıraktığı mirasa bakılacak olursa gerek makam, gerek usûl, gerek
form, gerekse eser çeşitliliği açısından kültür hazinemizi oluşturan en önemli
yapı taşlarından biri olduğu kanısına varmak güç olmayacaktır. Bu hazine,
geçmişten yadigâr kalması münasebetiyle korumak yükümlülüğü taşıdığımız adeta
asırlık bir ağaç durumundadır. Kökleri asırlar öncesinde oluşmaya başlamış;
ezgi, usûl ve güfte unsurlarının birbirleriyle olan münasebetleri doğrultusunda
her türlü sosyal olgunun tesiri ile gövdesi bir forma kavuşmuş; nihayetinde
ortaya çıkan eserler de ağacın taç kısmını oluşturmuştur. Bir başka deyişle bu
değişken etkenlerin belirlediği rota; mûsikîmizin sözlü-sözsüz, dinî-din dışı
mûsikî olarak iki şekilde tanımlayabileceğimiz ana formlarının alt bölümlere
ayrılmasında etken olmuştur.

Bu
araştırmada; bestekârlarımız tarafından rağbet görmüş olması ve örneklerinin
üzerinde araştırma yapmaya değer nicelikte olması bakımından önem arz eden
Yürük Semâî formu, bestekârlarımızdan Tab’î Mustafa Efendi’ye ait örnekleri
üzerinden analiz edilmiştir. Bu analiz gerekliliği de eldeki kaynaklarda
formlar hakkında yapılmış çalışmaların hep ezgi unsurunun dikkate alınarak
yapılmış olması, sözlü gelenek üzerine kurulmuş olan mûsikîmizin temelindeki
söz unsurunun göz ardı edilmiş olmasından doğmuştur.

Yapılan
analizde Doç Dr. Serda Türkel OTER’in önerdiği, mevcut kaynaklarda var olan
analiz yöntemlerinin geliştirilmesi ve güfte unsurunun ön planda tutulması
esasına dayalı bir yöntem kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klâsik Türk Mûsikîsi, Yürük Semâî, form, analiz, güfte, ezgi

Kaynakça

• Budak, O. A. (2006). Türk Müziğinin Kökeni – Gelişimi, 1. Baskı. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Cançelik, A. (2013). Divan Şiiri-Osmanlı Klasik Musikisi İlişkisi ve 18. Yüzyıl Divan Şiirinden Örnekler, Türkiyat Mecmuası, 23(Güz), 22.
• Oter, S. T. (2018). Klâsik Türk Mûsikîsi’nde Sözlü Eserlere Yönelik Olarak Yeni Bir Form Analizi Yöntem Önerisi, Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi Uluslararası Bilimsel Hakemli Mevsimlik Dergi, 39(10), 294-295.
• Özalp, N. (1986). Türk Musikisi Beste Formları, Ankara: T.R.T Yayınları.
• Özalp, N. (1986). Türk Mûsikîsi Tarihi, 1. Cilt. Ankara: T.R.T. Yayınları.
• Özkan, İ. H. (2006). Türk Mûsıkîsi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri, (Sekizinci Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Tanrıkorur, C. (1998). Türk Müzik Kimliği, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanrıkorur, C. (2011). Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi, (Üçüncü Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tohumcu, A. (2009). Türk Müziği Terminolojisinde Yozlaşma/Örnek Olay Analizi: Şarkı Formu., Zeki D., Mustafa A., Ali U., Zeynep Bağlan Ö., Reşide G. ve Banu Karababa T. (Editörler). 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi: Müzik Kültürü ve Eğitimi II. Cilt içinde. Ankara. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, s. 711.