Investigation of the Qur’an in Terms of Illumination at the Central Library of the Presidency of Religious Affairs

Yıl 2021, Sayı: 14, 176 - 197, 28.12.2021

Ummuhan Kaçar

Öz

Anahtar Kelimeler

Gilding, Manuscript, Qur’an, Classical Style, Safavid.

DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI MERKEZ KÜTÜPHANESİ’NDE YER ALAN MUSHAF’IN TEZYİNAT AÇISINDAN İNCELENMESİ

Öz

Farklı kültür ve coğrafyalarda gelişen tezhip sanatının en güzel örnekleri yazma eserlerde görülmektedir. Özellikle Kur’an-ı Kerîm nüshaları; üslup, tezyinat alanları, malzeme, işçilik, geliştiği ortam ve destekleyen hamiler gibi unsurlarla, tezhip sanatının tarihi seyrini ortaya koyan önemli kaynaklardır. Tarihi süreç içerisinde 16. yüzyılda üretilen eserler, tezhip sanatında klasik olmuş üslubun nadide örnekleridirler. İslam coğrafyasında hüküm süren siyasi, ekonomik ve kültürel alanda sürekli iletişim halinde olan dönem devletleri, sanat anlayışının gelişmesine katkı sağlamış ve döneme damga vuran sanat faaliyetlerini, bölgede hüküm süren diğer devletlere miras bırakmışlardır. Bu sanatsal faaliyetler içerisinde üretilen yazmalar; diplomatik hediyeleşmede, savaş ganimeti veya ticari meta olarak talep edilen değerli ürünlerdir. Padişah, yakınları ve varlıklı kimseler sahip oldukları yazma eserleri yaptırdıkları medrese, külliye, camii veya türbe gibi yapılara vakfetmişlerdir. Vakfedilen bu yazmalar, bugün yazma eser koleksiyonlarını oluşturmaktadır. Bu koleksiyonlarda yer alan tezyin edilmiş yazmaların çoğunun Safeviler döneminde (1501-1736) ve özellikle Şiraz’da hazırlandıkları bilinmektedir. Bu koleksiyonlardan biri de Diyanet İşleri Başkanlığı Merkez Kütüphanesi’nde Yazma Eserler bölümünde korunmaktadır. Burada korunan istinsah bilgilerine ulaşılamayan 000059 numaralı Kur’an-ı Kerîm’in tezyinatı, çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Tezhip sanatının geçmişteki örneklerinin araştırılarak bilim ve sanat camiasına kazandırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla; Kur’an-ı Kerîm’in cilt süslemeleri ve tezhiplerinin dönem, desen, renk, motif ve üslupsal özellikleri incelenerek değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgulara dayanılarak eserin Safevî üslubunun özelliklerini taşıdığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tezhip, Yazma Eser, Kur’an-ı Kerîm, Klasik Üslup, Safevî.

Kaynakça

• Referans1. Ak, R. (2018). Süleymaniye Kütüphanesinde Bulunan Bir Safevi Mushafı Hakkında (Sultan Ahmed-I 22), Konya Sanat 1: 104-127. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/615797.
• Referans2. Aka, İ. (1991). Timur ve Devleti, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Referans3. Aracı, N. (2014). Karahisari Mushafı’nın Tezhip Tasarımı Açısından İncelenmesi (Bakara Sûresinin Sonuna Kadar). Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Referans4. Arıtan, A. S. (1993 ). Ciltçilik. İslam Ansiklopedisi, 7: 551-557, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Referans5. Arseven, C. E. (1947). Sanat Ansiklopedisi, 2, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Referans6. Altıkulaç, T. (2015). Günümüze Ulaşan Mesâhif-İ Kadime: İlk Mushaflar Üzerine Bir İnceleme, İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi.
• Referans7. Bağcı, S. (1993). Takdim Minyatürlerinde Farklı Bir Konu: Süleyman Peygamber’in Divanı, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar Güner İnal’a Armağan, 35-59, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Referans8. Balkanal, Z. (2002). Bilgi ve Sanatı Kaplayan Sanat: Ciltçilik. Türkler Ansiklopedisi, 12: 545-562, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Referans9. Baysal, A. (2010). Mushaf Tezyinatının Tarih İçindeki Gelişimi, Marife, 10/3: 365-386.
• Referans10. Birışık, A. (2002). Kur’an. İslam Ansiklopedisi. 26: 383-388, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Referans11. Çağman, F. ve Tanındı, Z. (1979). Topkapı Müzesi İslam Minyatürleri, İstanbul: Tercüman Sanat ve Kültür Yayınları.
• Referans12. Derman, Ç. (2015). Türk tezhip sanatının muhteşem çağı, Hat ve Tezhip Sanatı. Ed.Ali Rıza Özcan. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 343-60.