İKONOGRAFİ VE İKONOLOJİ YÖNTEMİ İLE FİKRET MUALLA SAYGI’NIN “YENİ HARFLERİ ÖĞRENEN KIZLAR” ADLI ESERİNİN ANALİZİ

Yıl 2023, Sayı: 19, 27 - 42, 31.08.2023

Bahar Şirin , Necla Coşkun

Öz

Bu çalışmada; Fikret Mualla Saygı’nın “Yeni Harfleri Öğrenen
Kızlar” isimli eserini, Erwin Panofsky’nin “İkonografik ve
İkonolojik Sanat Eleştirisi” yöntemi bağlamında değerlendirmek
amaçlanmıştır. Giriş bölümünde Fikret Mualla Saygı’nın hayatı,
kişiliği ve sanatsal yaklaşımına ilişkin alanyazın taramalarına yer
verilmiştir. Çalışmanın devamında ise; Fikret Mualla’nın İstanbul
dönemine ait “Yeni Harfleri Öğrenen Kızlar” adlı eseri
Panofsky’nin eser eleştiri yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir.
Eserin analizinde Panofsky’nin doğal anlam, uzlaşımsal anlam ve
içsel anlam analiz basamakları takip edilmiş, yorumu düzeltici
ilkeler kapsamında ise biçem tarihi, tipler tarihi ve simgeler
tarihinden yararlanılmıştır. Bu çalışma sonucunda; Fikret Mualla
Saygı’nın “Yeni Harfleri Öğrenen Kızlar” adlı eserinde, okuma
yazma ana teması altında; Cumhuriyet Dönemi ile birlikte kadının
toplumdaki konumunun değişimine ve kentleşme olgusuna dikkat
çekildiği görülmüştür. Eserdeki okuma yazma teması; yorumu
düzeltici ilkeler çerçevesinde farklı siyasi, toplumsal ve kültürel
koşulları işaret eden eser örnekleri ile karşılaştırıldığında ise; Türk
toplumunda kadınlara atfedilen edilgen konumun, Cumhuriyet
Dönemi ile birlikte olumlu yönde değişmeye başladığı, kentleşme
algısının ve toplumsal dönüşüm olgusunun ön plana çıktığı ancak
tüm bunların toplumun her kesiminde aynı ölçüde ve hızda
yaşanmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda, esere konu
edinilen okuma yazma temasının kültürel ve sosyal bağlama göre
ifade ediliş biçiminin ve anlamlarının değişebildiği ve çeşitlendiği
görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Erwin Panofsky, ikonografi, ikonoloji, Fikret Mualla

Kaynakça

• Akın, M. H. ve Coşkun, B. (2017). Türkiye siyasi kültüründe sağ-sol ayrımı ve milli görüş hareketi. Turkish Studies, 12(8), 1-10.
• Alkan, U. ve Kahraman, M. E. (2017). Abidin Elderoğlu’nun Kurtuluş Savaşı temalı “Ayrılış” isimli tablosunun çözümlemesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 383-395.
• Alparslan, G. U. (2019). Fikret Mualla Saygı’nın resimlerinde anlam, Turkish Studies, 14(6), 2823-2831.
• Aydın, H. (2015). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de kadın. Current Research in Social Sciences, 1(3), 84-96.
• Azamet, A. İ. (2012). Fikret Mualla ve eserlerine kuramsal bakış. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bakacak, G. A. (2009). Cumhuriyet Dönemi kadın imgesi üzerine bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 44, 627-638.
• Bayrak, B. T. (2009). 15-17 yaş grubu öğrencilerin sanat eğitiminde yerel ve özgün değerlerin kazandırılmasında Fikret Mualla’nın yeri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Berksoy, S. (2006). İki aykırının mektupları. İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
• Bozdemir, Ö. (2012). Fikret Mualla Saygı örneğinde sanatçı yaşantısının sanat yapıtıyla ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Cebrailoğlu, O. (2012). Yaratıcılığın dualistik sınırlarında Fikret Mualla gerçeği. İDİL Sanat ve Dil Dergisi, 1(5), 49-60.
• Çimen, E. (2013). Çağdaş Türk resminden bir örneğin ikonolojik çözümlemesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(30), 55-64.
• Dönmez, C. (2011). Atatürk ve harf inkılabı. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 27(79), 37-70.
• Erden, O. (2012). Türk resim sanatın hakkında bilmeniz gereken her şey. İstanbul: Tempo.
• Erol, C. Ç. (2019). İkonografi ve ikonoloji yöntemine göre Gülsün Karamustafa’nın “Örtülü medeniyet” ve Kapıcı dairesi” adlı eserlerinin analizi. Journal Of Institute Of Economic Development And Social Researches, 5(18), 234-239.
• Gülbudak, Ö. (2017). İkonografik ve ikonolojik eleştiri yöntemine göre “Dinteville Alegorisi” adlı eserinin analizi. Uluslararası Amisos Dergisi, 2(2), 30-48.
• Hacıosmanoğlu, C. (2004). Fikret Mualla ve resmi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Holly, M. A. (2016). Panofsky ve sanat tarihinin kökleri. (Çev: O. Düz). İstanbul: Dedalus.
• Küçüköner, M. (1998). Fikrret Mualla’nın resimlerinde renk-imge ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Okkalı, İ. C. ve Baytar, İ. (2020). Erken Cumhuriyet Döneminde kentlileşme ve Şeref Akdik resimlerindeki yansıması. SDÜ ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 13(25), 138-158.
• Özsezgin, K. (2015). Yaşamla sanatın örtüşümlü estetiği Fikret Mualla. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Panofsky, E. (1972). Studies in iconology-Humanistic themes in the art of Renaissance. America: Westview Press.
• Panofsky, E. (1995). İkonografi ve ikonoloji-Rönesans sanatının incelenmesine giriş. (Çev: E. Akyürek). İstanbul: Afa Yayınları.
• Savacı, H. C. (2010). Cumhuriyet Dönemi ressamlarının (1923-1950) Anadolu kültürünü tanımaya yönelik çalışmaları ve Türk resmine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tokdil, E. (2015). 1940- 1970 dönemi Türk resminde soyut eğilimler, içerik çözümlemesi ve Fikret Mualla. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• URL 1: https://i.pinimg.com/474x/9d/14/82/9d1482b516e6f00334bdfecb6721d79b.jpg Erişim Tarihi: 08.11.2020.
• URL 2: https://i.pinimg.com/originals/22/9d/fb/229dfbd32b5c9bd42f3a5e637495f985.jpg Erişim Tarihi:10.01.2021.
• URL 3: https://pbs.twimg.com/media/ElkRtHwX0AALdF4.jpg Erişim Tarihi: 04.01.2021.
• URL 4: https://pbs.twimg.com/media/DJ8IlMxXkAENCud.jpg:large Erişim Tarihi: 03.01.2021.