Resimde 'Cumhuriyet'in Kurucusu' İmgesi; "Atatürk Telgraf Başında"

Yıl 2024, Sayı: 23, 171 - 183, 31.12.2024

Ali Asker Bal

Öz

Cumhuriyet dönemi resim sanatı, kültür ve sanat politikaları paralelindeki üretimlerle, ulus inşasının önemli bir parçası olmuştur. Yeni kurulan genç cumhuriyet rejimi, henüz taze bir geçmişin izlerini taşıyan milli mücadele ve kurtuluş savaşı konularının sanat alanına taşındığı bir pratik sergilemiştir. Dönemin sanatçıları bir halk aydınlanması ve bilinçlendirilmesine dönüşen bu sanat kültür hareketine büyük bir gönüllülükle dahil olmuşlardır. Dünya sanatındaki örneklerde olduğu gibi, cumhuriyet tarihimizde de ulus inşasının ideolojik anlayışı gereğince halk için değer taşıyan ‘önder’, ‘kahraman’, ‘kurtarıcı’ imgesi bu resim konularının en yaygın türünü oluşturmaktadır. Cumhuriyetin kurucusunun tek başına veya çok figürlü bir kompozisyon içinde gösterildiği resimler arasında Şeref Akdik’in “Atatürk Telgraf Başında” adlı yapıtı önder imgesini propaganda düzeyinde temsiline yer veren özel bir yapıttır. “Atatürk Telgraf Başında” resmi, cumhuriyetin kuruluşunu izleyen 10. yıl onuruna, Atatürk devrimleri ve cumhuriyetin kazanımlarını ele alan sanat yapıtlarının sergilendiği ‘İnkılâp Plastik Sanatlar Sergisi’ kapsamında üretilmiştir. Millî mücadele ile neredeyse özdeşleşmiş bir aygıt olan telgraf etrafında, Atatürk ve çalışma arkadaşlarının ruh halleri dönemin gerilimli atmosferi içerisinde gelecek kuşaklara bir tarihi anlatı olarak bırakılmak istenmiş gibidir. Cumhuriyetin kurucusu, özellikle portresinde belirginleşen ifadeyle, tüm süreci büyük bir dikkat ve titizlikle yöneten kişi olarak anıtsal bir temsile kavuşturulmuştur. Resim, cumhuriyet dönemi resim sanatının baş yapıtlarından biri olarak kültür tarihimizde yerini almıştır.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Şeref Akdik, Resim, Cumhuriyet, Telgraf

Etik Beyan

Araştırma makalesinde etik kurallara uyduğumu beyan ederim.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Asena, Orhan. (1995). Kurtuluş Savaşı Destanı, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Atatürk, M. K. (2012). Nutuk (1919-1927), Yayına Hazırlayan: Zeynep Korkmaz, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1937). “Bir İnkılap Ressamı”, Yeni Adam Dergisi, 161, 28 İkincikânun (Ocak) 1937, 10-11:18.
• Başkan, S. (2005). Bazı Atatürk Resimlerinden Örneklerle Cumhuriyet Resminde Figür, Atatürk Araştırmaları Merkezi Dergisi, Cilt XXI, Sayı 63, s. 1046-1069.
• Berk, N. (1981). Resim Sanatımızda Atatürk, Sanat Dünyamız, Sayı: 22, Kasım-Aralık, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Clark, T. (2023). Sanat ve Propaganda, Kitle Kültürü çağında Politik İmge, Çeviren: Esin Hoşsucu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Dastarlı, E. (2021). Yan Kapıdan Girenler, Modern Türk Resminin Analizi, İstanbul: Hayalperest Yayınları.
• Dürüst, M. K. (2006). Hocam: Şeref Akdik, Art&Life Dergisi, S.18, İstanbul 2006, s. 28-31.
• Gören, A. K. (2003). “Cumhuriyet Ruhunun Temsilcisi: Şeref Akdik”, Antik&Dekor S. 76, İstanbul: Antik A.Ş Yayını, Nisan 2003, 224-129.
• Elibal, G. (1973). Şeref Akdik Hayatı, Sanatı ve Eserleri, İstanbul: Ar Ajans Yayını.
• Erzen, J. (2013). Türk Moderniznizminde Düş ve Bellek, Sergi Katalogu, Anka Sanat, Ankara: Ankara Antikacılık Yayını.
• Giray, K. (1993). Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği, İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Kitapları. No: 64. Karal, Enver Ziya, (1998). “Atatürk ve Devrim” Ankara: Metu Press.
• Öndin, N. (2023). Cumhuriyet’in Kültür Politikası ve Sanat 1923-1950, İstanbul: Hayalperest Yayınları.
• Özden, Ş. (1945). “Ressamlar Konuşuyor I”, Yeni Sanat, 30, 15 Şubat 1945, 8-8.
• Özsezgin, K. (1994). Cumhuriyet’in 75. Yılında Türk Resmi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sağlam, M. (2004). Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Sanat Koleksiyonu 1, Batılı Anlamda Türk Resim Sanatının Gelişme Aşamaları ve Koleksiyondan Örnekler, Ankara: T.C. Merkez Bankası Yayını.
• Tansuğ, S. (1996). Çağdaş Türk Sanatı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tansuğ, S. (1993). Çağdaş Türk Resmi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• URL 1: http://t24.com.tr/haber/mahfi-egilmez-ataturk-telgraf-sistemini-internet-gibikullanmis,442738 (Erişim Tarihi: 04.11.2021).
• URL 2: https://sanattasarimgazetesi.com/2021/03/23/seref-akdik-resminde-izlenimcilik/ (Erişim Tarihi: 05.09.2021).
• Uğurlu, V. (1998). Savaş ve Barış, Kurtuluş Savaşı’ndan Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Türk Resminden Kesitler, İstanbul: Yapı ve Kredi Kültür Sanat Yayınları.
• Görsel Kaynaklar: Resim 1: https://www.friendz10.com/sosyal-hayat/atamizin-ilk-portresi-20639
• Resim 2: https://isteataturk.com/g/icerik/Prof-Arthur-Kampf-Ataturk-Cankaya-Kosku-1927/1570
• Resim 3: https://www.kulturportali.gov.tr/medya/fotograf/fotodokuman/8537/ataturk-ahlatlibel%27de-kazida
• Resim 4: https://ozankeceli.wordpress.com/2020/07/09/telgrafin-telleri-muhtesem-iletisim-agi/
• Resim 5: http://www.artnet.com/artists/necdet-kalay/mustafa-kemal-telgraf-ba%C5%9F%C4%B1nda-w6zYJMP_5afW_KfWeAvQ6w2
• Resim 6: https://www.meftun.art/post/resi-m-sanatinda-mustafa-kemal-atat%C3%BCrk-portreleri