20.YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA EĞLENCE ENDÜSTRİSİNDE KLASİK TÜRK MÜZİĞİ’NİN DÖNÜŞÜMÜ VE SEBEPLERİ

Yıl 2025, Sayı: 25, 13 - 24, 31.08.2025

Süleyman Barış Demirdirek

Öz

Müzik toplum tarafından yönlendirilen bir olgu oluşunun yanı sıra toplumu dönüştüren ve aynı zamanda onunla birlikte dönüşen de bir olgudur. 20. Yüzyılın ikinci yarısındaki dönüşümler Türk toplumunun en yaygın olarak tükettiği Klasik Türk Müziği’nde bir popülerleşme dönemi başlatmıştır. Ancak bu popülerleşme maddi kaygılar ve küreselleşme etkileriyle müziğin başat dinamiklerinde değişimlere sebebiyet vermiştir. Araştırmada Klasik Türk Müziği’nin toplumsal dönüşümler, küreselleşme ve teknolojik gelişmeler ekseninde eğlence endüstrisindeki dönüşümünün ortaya konulması amaçlanmaktadır. Araştırmada, 20. Yüzyılın ikinci yarısında eğlence endüstrisinde Klasik Türk Müziği’nin dönüşümü incelendiğinden tarama modeli kullanılmıştır. Elde edilen veriler üzerinde kategorisel içerik analizi yapılmıştır. Bulgular neticesinde bireysel ve endüstriyel maddi kaygılar, küreselleşme ve toplumsal değişimler sonucunda Klasik Türk Müziği’nin içerisinden doğan bir üslup anlayışının eğlence endüstrisinde hakim olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Müziği , üslup , gazinolar , eğlence endüstrisi

Transformation Of Classical Turkish Music In The Entertainment Industry In The Second Half Of The 20th Century And Its Reasons

Öz

In addition to being a phenomenon guided by society, music is also a phenomenon that transforms society and at the same time transforms with it. In the second half of the 20th century, social transformations ushered in a period of popularization in Classical Turkish Music, the most widespread genre in Turkish society. However, this popularization has also led to changes in the dominant dynamics of music due to commercial concerns and the effects of globalization. The research aims to reveal the performance transformation of Classical Turkish Music in the entertainment industry on the axis of social changes. Since the transformation of Classical Turkish Music in the entertainment industry in the second half of the 20th century was examined, the survey model was used in the study. Categorical content analysis was performed on the data obtained. As a result of the findings, it was concluded that as a result of individual and collective commercial concerns, globalization, social transformations and popularization efforts, a stylistic understanding emerging from Classical Turkish Music has become dominant in the entertainment industry.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Music, style, casinos, entertainment industry, early republican period

Kaynakça

• Akdağoğlu, T. (2024). Günümüz popülizminde Türk müziği dinleyicisinin korunması ve geleneğin aktarılması: yöntemler ve yaklaşımlar. Yegah Müzikoloji Dergisi, 7(1), 35-47.
• Akkol, L. (2018). Müzik sosyolojisinde T. W. Adorno’nun yeri. Alternatif Politika Dergisi, 10 (1), 111-130.
• Aksoy, B. (2003). Avrupalı gezginlerin gözüyle Osmanlılarda musıki. Pan Yayıncılık.
• Aksoy, B. (2009). Cüneyt Orhon anlatıyor: radyo günlerim. Pan Yayıncılık.
• Aksüt, S. (2000). Alkışlarla geçen yıllar: hatırat. Aksoy Yayıncılık.
• Altunelli, A. U. (2025). Bir dönüşüm sürecinin izdüşümü: 1970’lerde gazinolar. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 13-34.
• Artaç, A. (2019). Ziya Gökalp’in milli müziğimizi oluşturmakla ilgili düşüncelerinin Atatürk’ün aynı doğrultudaki fikirlerine ve çağdaş Türk müziğine etkileri. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2), 529-550.
• Beken, M. N. (2003). Aesthetics and artistic criticism at the turkish gazino. Antropology and music online. N8. Journal of Musical Anthropology of the Mediterranean.
• Beken, M. N. (2011). İstanbul müzik piyasası ve gazinolar. İstanbul’da Eğlence içinde (s. 85-95). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bengi, D. (2020a). 50’li yıllarda Türkiye: sazlı cazlı sözlük “şimdiki zaman beledir”. Yapı Kredi Yayınları.
• Bilgin, N. (2006). Sosyal bilimlerde içerik analizi teknikler ve örnek çalışmalar. Siyasal Kitabevi.
• Çetinkaya, Y. (1999). Müzik yazıları. Kaknüs Yayınları.
• Demirdirek, S. B. (2022). Erken Cumhuriyet döneminden günümüze Klasik Türk Müziği icracılığının toplumsal rol bağlamında değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Dikici, R. (2011). Cumhuriyet’in divası Müzeyyen Senar: Türk musikisinin 75 yıllık tarihi. Everest Yayınları. Dikici, R. (2018). Aşkın kavurduğu güneş: Zeki Müren. Remzi Kitabevi.
• Dilmener, N. (2003). Hafif Türk pop tarihi: bak bir varmış bir yokmuş. İletişim Yayınları.
• Ersoy Çak, Ş. & Beşiroğlu, Ş. Ş. (2016). Bir muhabbet kuşu: postmodern gölgeler ışığında Zeki Müren. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Esen Biçer, B. (2020). Kemençeci Vasilâki’ye ait kürdilihicazkâr peşrevi örnekleminde Türk müziğinde yorum. Turkish Studies, 15 (3), 1837-1863.
• Güntekin, M. (2012). Tanıklarıyla Türkiye’de musıki yakın tarihi-1: Nevzat Atlığ’ın tanıklığında. 21. Asır Yayınevi.
• Güray, C. (2016). Cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze hükümet programlarında müzik: eleştirel bir bakış. F. Kutluk (Derleyen). İllüzyon içinde (s. 231-256). H2O Kitap.
• Kamiloğlu, R. (2007). Ahmedoğlu Şükrullah ve Edvâr-ı Mûsikî Adlı Eseri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık.
• Kocabaşoğlu, U. (2010). Şirket telsizinden devlet radyosuna, trt öncesi dönemde radyonun tarihsel gelişimi ve türk siyasal hayatı içindeki yeri. İletişim Yayınları.
• Özgedik, G. (2019). Çok Partili Dönemde Türk Siyasal Hayatında Öne Çıkan Liderler: Adnan Menderes ve Turgut Özal'ın Siyasal Hayattaki Benzerlikleri Üzerine Bir Analiz. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Ritzer, G. (2010). Globalization- A Basic Text. New Jersey: Wiley-Black Well.
• Talas, M., & Kaya, Y. (2007). Küreselleşmenin Kültürel Sonuçları. Türklük Bilimi Araştırmaları, (22), 149-162.
• Tanar, M. (2012). Bir Değişim Döneminin Sembolü Zeki Müren. Evrensel Kültür, (251), 21-24.
• Tuncel, E. (2025). III. Selim ve Abdülbâkî Nâsır Dede’nin Eserleri Bağlamında Sûzidilârâ Makamında Klasik Kemençe Alıştırmalarının Oluşturulması. Eurasian Journal of Music and Dance, (26), 372-386.
• Tura, Y. (1989). Türk Musıkisinin Mes’eleleri. Pan Yayıncılık.
• Ünal, G. (2017). Batı-Dışı Modernlik Kavramı Bağlamında Kanto. Online Journal of Music Sciences, 2 (3), 247-263.
• Ünlü, C., & Zaman, G. Z. G. (2016). Fonograf-gramofon-taş plak. Pan Yayıncılık.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.