Hubeyş et-Tiflîsî ve Kırâat Hatalarına Dair Eseri: Kitâbü’t-Telhîs

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 105 - 124, 05.10.2018

Burhan Sümertaş

Öz

Hubeyş b. İbrahim et-Tiflîsî Anadolu
Selçukluları döneminde yaşamış, üretken bir müelliftir. Çok sayıda eser yazmış
olmasına karşın ana kaynaklarda hakkında yeterince bilgi bulunmamaktadır.
Tespit edilebilen otuz kadar eserinin ikisi Kur’ân hakkındadır. Bu araştırma,
müellifin iki önemli eserinden biri olan Kitâbü’t-telhîs’i ele almaktadır.
Kitâbü’t-telhîs, Kur’ân kırâatine dair yaygın hataları ortaya koyup çözümlerini
öneren bir eserdir. Orijinali üç bölüm olan eserin sadece birinci bölümü
günümüze ulaşabilmiştir. Birinci bölüm iki sayfadan ibaret olup yazma eser
halinde kütüphane raflarında durmaktadır. Araştırmamız, daha çok müellife ve
eserine dikkat çekmeyi, ilgilileri eserin varlığından haberdar etmeyi ve onlara
yol göstermeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Kırâat, Hubeyş, hata, Kur’ân, telhis

Kaynakça

• Bağdâdî, İsmâil Paşa, Hediyyetü’l-‘ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, Beyrut, trs., (İstanbul ofset baskı, 1951). Bilgin, Orhan, “Ferağ Kaydı”, DİA, c. 12, 1995, s. 354-356. Birışık, Abdülhamit, “Kırâat”, DİA, c. 25, 2002, s. 426-433. Buhârî, Muhammed b. İsmâil b. İbrâhim (ö. 256/869), el-Câmi‘u’l müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar min ümûri Rasûlillâhi ve sünenihî ve eyyâmihî, (Thk.: Şuayb el-Arnavut-Adil Mürşid), er-Risâletü’l-Alemiyye, Dımeşk, 2011. Durmuş, İsmail, “Telmih”, DİA, c. 40, Ankara, 2011, s. 407-408. Hacıgökmen, Mehmet Ali, “Hubeyş b. İbrahim et-Tiflisî ve Tıp Alanındaki Çalışmaları”, Büyük Selçuklu Devleti’nden Türkiye Selçuklu Devleti’ne, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları: 5, (Mehmet Altay Köymen Armağanı), Konya, 2011, 239-249. Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî, (ö. 170/786), Kitâbü’l-‘ayn (Müratteben ‘alâ hurûfi’l-mu’cem), (Thk.: Abdülhamîd el-Hindâvî), Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, Beyrût, 2003. İbn Manzûr, Ebülfazl Muhammed b. Mükerrem (ö.711/1311), Lisânü’l-Arab, (Thk.: Abdullah Ali el-Kebîr-Muhammed Ahmed Hasbüllâh-Hâşim Muhammed Şâzelî), Dâru’l-maarif, Kâhire, trs. İbnü’l-Cezerî, Şemsüddîn Ebülhayr, Muhammed b. Ali (ö. 833/1439), Müncidü’l-mukri’în ve mürşidü’t-tâlibîn, Dâru’l-kütübi’l-‘ılmiyye, Beyrut, 1999. ----- Gâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ, Dâru’l-kütübi’l-‘ılmiyye, Beyrut, 1971. İpek, Ali, “İlk Dönem İslami İlimlerde Önemli Bir Merkez: Tiflis”, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 2017, c. 4, sayı: 8, s. 73-93. İzgi, Cevat, “Hubeyş et-Tiflîsî”, DİA, XVIII, 1998, s. 26-270. Kâtip Çelebi, Mustafa b. Abdillâh (ö. 1067/1657), Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütübi’l-fünûn, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, trs. ----- Süllemü’l-vusûl ilâ tabakâti’l-fuhûl, (Hzl.: Ekmeleddin İhsanoğlu) İstanbul, 2010. Kaya, Abdullah, “Selçuklular Dönemi Sivas’ta İlmî Hayat ve İlim Adamları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi/The Journal of International Social Research, Winter 2008, Volume 1/2, s. 212-242. Kehhâle, Ömer Rıza (ö. 1987), Mu‘cemü’l-müellifîn terâcimü musannifi’l-kütübi’l-Arabiyye, Müessesetü’r-Risâle, yrs., 1957. Mertoğlu, Suat, “Vücuh ve Nezâir”, DİA, c. 43, 2013, s. 141-143. Okumuş, Mesut, “Kur’ân İlimleri”, (Tefsir El Kitabı içinde, Editör: Mehmet Akif Koç, II. baskı), Grafiker Yayınları, Ankara, 2014. Öz, Mustafa, “Kurrâ”, DİA, c. 26, 2002, s. 445-446. Sıddık Hasan Han (ö. 1307/1890), Ebcedü’l-‘ulûm, Menşûrât, Dimaşk, 1978. Tiflîsî, Ebülfazl Hubeyş b. İbrâhîm, Vücûh-i Kur’ân, Haz. Mehdi Muhakkık, Tahran: Bünyâd-ı Kur’ân, 1360/1941. ----- Kitâbü’t-telhîs, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Laleli Koleksiyonu, 00069-002, 86-87.