Şiblî Nu’mânî’nin Kelâm Tarihine Bakışı

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 1 - 23, 30.12.2020

Züleyha Birinci

Öz

Şiblî Nu‘mânî yeni kelâm hareketinin Hindistan’daki en önemli temsilcilerinden biridir. Yaşadığı dönemde Hindistan’daki misyonerlik faaliyetleri artmış ve Batı menşeli inkârcı akımlar Müslüman halk üzerindeki olumsuz tesirini göstermeye başlamıştır. Nu‘mânî, bütün bunlarla mücadele etme görevinin kelâm ilmine ait olduğunu, bununla birlikte kelâm ilminin yenilenmesi gerektiğini düşünmüştür. Ona göre kelâm ilmini yenilemek için öncelikle kelâmın geçirdiği tarihi süreci bilmek gerekir. Bu makalenin amacı da onun kelâm tarihi hakkındaki görüşlerini ortaya koymaktır.
Nu‘mânî’nin kelâmda yenilenmeye yönelik fikirleri üzerinde çalışılmıştır. Ancak kelâm ilminin tarihi hakkındaki düşünceleri üzerinde durulmamıştır. Hâlbuki o, bu ikisini birbirinden bağımsız görmemektedir. Ona göre tarih bilincinden bağımsız bir yenilenme başarı kaydedemez. Bu nedenle bu konudaki düşünceleri ehemmiyetlidir. Şiblî aynı zamanda bir tarihçidir ve “kelâm tarihi” literatürünün öncü ismidir. Kelâm tarihini nasıl ele aldığı, bu açıdan da önem taşımaktadır.
Makalede ağırlıklı olarak betimleme yöntemine yer verilerek Şiblî’nin bu konudaki görüşleri istifadeye sunulmuştur. Kelâm ilminin dönemleri, kelâmcı kabul ettiği âlimler, kelâm ilminin gerilemesi gibi konularda kendine özgü fikirlere sahip olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Kelâm Tarihi, Şiblî Nu'mânî, Yeni İlm-i Kelâm, Hindistan

آراء شبلي النعماني في تاريخ علم الكلام

Öz

Anahtar Kelimeler

علم الكلام

Kaynakça

• Ahmad, Anis. “Şiblî Nu‘mânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 126-127. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Baljon, Johannes Marinus Simon. Modernist Düşüncenin Şekillenişi. Trc. İsmail Çalışkan. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• Bayur, Y. Hikmet. Hindistan Tarihi. 3 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1950.
• Birışık, Abdülhamit. “Hint Alt-Kıtasında İslâm Araştırmalarının Dünü Bugünü: Kurumlar, İlmî Faaliyetler, Şahıslar, Eserler”. Dîvân İlmî Araştırmalar 17 (2004/2): 1-62.
• Birışık, Abdülhamit. “Hint Alt Kıtasında Son Üç Asır Sîret Kitaplarında Görülen Muhteva Değişiminin Nedenleri”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 20/2 (2011): 21-52.
• Birışık, Abdülhamit. “Urduca Kur’ân Tercümelerinin Tarihî Gelişiminde Batı’nın Etkisi”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 16/3 (2003): 378-390.
• Bozkurt, Nahide. “Hârûnürreşîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16: 258-261. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Çağrıcı, Mustafa. “Yeis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43: 397-398. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Demirci, Mustafa. Beytü’l-Hikme. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Basım, 2016.
• Dihlevî, Şah Veliyyullah. Hüccetullâhi’l-bâliğa. Trc. Mehmet Erdoğan. 2 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 4. Basım, 2012.
• Düzgün, Şaban Ali. Seyyid Ahmed Han ve Entellektüel Modernizmi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1997.
• Karadaş, Cağfer. “Hint Alt Kıtası İslam Düşüncesinin Tarihî Gelişimine Dair Genel Çerçeve”. Hayatı, Kişiliği ve Düşünceleri İle Muhammed Hamîdullah Sempozyumu: (Bursa, 18-19 Kasım 2005). 17-41. Bursa: Bursa İl Müftülüğü, 2007.
• Konukçu, Enver. “Bâbürlüler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4: 400-404. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Makrîzî, Takıyyüddîn Ebü'l-Abbâs Ahmed b. Alî. el-Mevâiz ve’l-i‘tibâr bi zikri’l-hıtat ve’l-âsâr. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. Trc. S. Kemal Sandıkçı. 7. Cilt. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Numanî, Şiblî. Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdaresi. Trc. Talip Yaşar Alp. 2 Cilt. İstanbul: Hikmet-Dâva-Çağ Yayınları, 1975.
• Nu‘mânî, Şiblî. İlmü’l-kelâmi’l-cedîd. Trc. Celâl es-Saîd el-Hafnâvî. Kahire: el-Merkezü’l-Kavmî li’t-Tercüme, 2012.
• Nûmanî, Şibli. Seyahatnâme Sefernâme-i Rûm u Şâm u Mısır. Trc. Yusuf Karaca. İstanbul: Ravza Yayınları, 2016.
• Nûmânî, Mevlânâ Şiblî. Gazâlî Hayatı-Eserleri-Fikirleri. Trc. Yusuf Karaca. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2012.
• Öz, Mustafa. “Seyyid Ahmed Han”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 73-75. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Özcan, Azmi. “Hindistan’da İngiliz Hâkimiyeti ve Ulemanın Tavrı”. Dîvân İlmî Araştırmalar 17 (2004/2): 103-115.
• Özdemir, Mehmet. “Muvahhidler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 410-412. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Özervarlı, M. Sait. Kelâmda Yenilik Arayışları (XIX. yüzyıl sonu - XX. yüzyıl başı). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları: 1998.
• Özervarlı, M. Sait. Kelâmda Yenilik Arayışları (XIX. yüzyıl sonu - XX. yüzyıl başı). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları, 4. Basım, 2019.
• Özervarlı, M. Sait. “Şiblî Nu‘mânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 127-129. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Özşenel, Mehmet. “Gelenek İle Modernite Arasında Bir Sentez Denemesi: Seyyid Süleyman Nedvi (1884-1953)”. Dîvân İlmî Araştırmalar 21 (2006/2): 115-126.
• Pakdemirli, M. Nur. “Hint Altkıtasında Dini Ekoller Ve Din Eğitimi”. Ekev Akademi Dergisi 62 (2015): 425-454.
• Sıddıkî, Mazharuddin. İslâm Dünyasında Modernist Düşünce. Trc. Murat Fırat – Göksel Korkmaz. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1990.
• Soydan, Celal. “Şibli’de Türkler”. Nüsha: Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 1/3 (2001): 181-190.
• Sümer, Faruk. “Tatarlar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40: 168-170. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Şehristânî, Muhammed. el-Milel ve’n-nihal. Trc. Mustafa Öz. İstanbul: Litera Yayıncılık, 3. Basım 2015.
• Topaloğlu, Bekir – Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 2. Basım, 2010.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Be’s”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5: 526-527. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Esam, Ebû Bekir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11: 353-355. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Yazıcı, Tahsin. “Deylem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9: 263-265. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.