Within the Framework of the Discussion of the Regionality of Ancient Law Schools, Abū Yūsuf's Work Titled Ik̲h̲tilāfu Abī Ḥanīfa wa Ibn Abī Laylā

Yıl 2024, Sayı: 15-16, 107 - 120, 30.11.2024

Ömer Yılmaz

https://doi.org/10.70971/akademikus.1568752

Öz

In the Islamic geography that expanded with the conquests, Kūfa became a center of knowledge thanks to the scholars who settled here and maintained this quality from the early periods. Although many scholars from the companions of the Prophet had a share in this, the influence of Ibn Masʿūd is evident. Ibn Masʿūd was influential in the formation of a tradition of knowledge in Kūfa through his students Alḳama b. Ḳays, Aswad b. Yazīd, and Masrūḳ. Shaʿbī, Ibrāhīm Nak̲h̲aʿī, and Ḥammād represented this tradition in the next generation. Abū Ḥanīfa and Ibn Abī Laylā represent this tradition in the second century of the Hijra. The most distinctive feature of the Kūfa tradition of knowledge is that reason is given an important place along with the Ḳurʾān and the Sunnah in solving legal problems. The activities of fabricating ḥadiths, especially those centered in Iraq, have led scholars from this tradition to meticulously examine a ḥadith before acting on it. The fact that these scholars, who belong to Kūfa, are called people of 'Ahl al-Ray' stems from the importance of reason in this tradition. It also explains the process of a school of jurisprudence that is geographically regional evolving into a school due to following a standard methodology. This process has been discussed extensively in the modern period. However, researchers who discuss the subject with opposing views are Joseph Schacht and Wael B. Hallaq. In short, while Schacht bases the emergence of schools of law on ancient regional schools of law, Hallaq rejects the regionalism thesis. Abū Yūsuf's work titled Ik̲h̲tilāfu Abī Ḥanīfa wa Ibn Abī Laylā, on the one hand, demonstrates the unity of methodology in the process of the Kūfa school of law evolving into the Ḥanafī school, on the other hand, it contains essential information about the regionalism debate in the modern period.

Anahtar Kelimeler

Ibn Abi Layla, Kufa, Abu Hanifa, Abu Yusuf, Controversy

Etik Beyan

It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Destekleyen Kurum

The author(s) acknowledge that they received no external funding in support of this research.

Eski Hukuk Mekteplerinin Bölgeselliği Tartışması Çerçevesinde Ebû Yûsuf'un İk̲h̲tilāfu Ebî Hanîfe ve İbn Ebî Leylā Adlı Eseri

Öz

Fetihlerle genişleyen İslam coğrafyasında Kûfe, buraya yerleşen alimler sayesinde bir ilim
merkezi hüviyeti kazanmış ve bu niteliğini ilk dönemlerden itibaren hep korumuştur. Bunda
sahâbeden pek çok alimin payı olmakla birlikte İbn Mes’ud etkisi çok açıktır. İbn Mes’ud,
öğrencileri Alkame b. Kays, Esved b. Yezid, ve Mesrûk aracılığıyla Kûfe’de bir ilim geleneğinin
oluşmasında etkili olmuştur ve bu gelenek bir sonraki jenerasyonda Şa’bî, Nehaî ve Hammad
ile temsil edilmiştir. Ebû Hanîfe ve İbn Ebî Leylâ bu geleneğin hicrî ikinci asırdaki
temsilcileridir. Kûfe ilim geleneğinin en belirgin özelliği, fıkhî problemlerin çözümünde
Kur’an ve sünnet ile birlikte akla da önemli bir yer verilmesidir. Özellikle Irak merkezli hadis
uydurma faaliyetleri bu geleneğe mensup ulemayı bir hadisle amel etmeden önce o hadisi
titizlikle incelemeye sevk etmiştir. Kûfeye mensup olup, doğrudan ya da dolaylı olarak İbn
Mes’ud’dan etkilenen bu alimlere ehli rey denmesi de bu gelenekte akla verilen önemden
ileri gelmektedir. Bu durum, coğrafi açıdan bölgesel nitelik taşıyan bir fıkıh ekolünün ortak
bir metodoloji takip edilmesi neticesinde mezhebe evrilmesi sürecini de açıklamaktadır. Bu
süreç modern dönemde çok tartışılmıştır. Ancak birbirine taban tabana zıt görüşlerle konuyu
tartışan araştırmacılar, Joseph Schacht ve Wael b. Hallaq’tır. Kısaca ifade etmek gerekirse
Schacht, mezheplerin ortaya çıkışını bölgesel kadim hukuk mekteplerine dayandırırken
Hallaq bölgesellik tezini reddetmektedir. Ebû Yûsuf’un İhtilâfu Ebî Hanîfe ve İbn Ebî Leylâ adlı
eseri, bir yandan Kûfe hukuk ekolünün Hanefî mezhebine evrilme sürecindeki metodoloji
birliğini gösterirken diğer yandan modern dönemdeki bölgesellik tartışmasına dair önemli
bilgiler ihtiva etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kufe, Ebu Hanife, İbn Ebi Leyla, Ebu Yusuf, İhtilaf

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Destekleyen Kurum

Bu araştırmayı desteklemek için dış fon kullanılmamıştır.

Kaynakça

• Referans1 Abū Yūsuf. Ik̲h̲tilāfu Abī Ḥanīfa wa Ibn Abī Laylā. al-Ḳāhira: Wafā, 1357.
• Referans2 al-Ḳuras̲h̲ī. al-Cawāhir al-muḍıyya. Jīze: Hijr. 1993.
• Referans3 al-Bag̲h̲dādī. Taʾrīk̲h̲u Bag̲h̲dād. al-Ḳāhira: al-Maktabatü’l-Hancī, 1931.
• Referans4 Balād̲h̲urī. Fütūḥ al-Büldān. Bayrūt: Hilāl, 1988.
• Referans5 Hallaq, Wael. “From Regional to Personal Schools of Law? A Reevalutaion”, Islamic Law and Society, 8/1 (2001), 1-26.
• Referans6 Ibn Abdulbar. D̲j̲āmiʿü bayāni’l-ʿilm. Bayrūt: Dārü’l-kütübi’l-ʿilmiyya, 1971.
• Referans7 Ibn al-At̲h̲īr. al-Kāmil fi’t-Tārīkh. Bayrūt: Dār al-Maʿrifa, 2011.
• Referans8 Ibn K̲h̲allikān, Wafayāt al-aʿyān. Bayrūt: Dāru Sādir, 1968.
• Referans9 Ibn Kat̲h̲īr. al-Bidāya wa-l-Nihāya. Bayrūt: Dāru Hicr, 1997. Referans10 Ibn Qayyim al-Jawziyya. Iʿlāmü’l-muvaḳḳıʿīn. Bayrūt: Dārü’l-kütübi’l-ʿilmiyya, 1998. Referans11 Ibn al-Nadīm. al-Fihrist. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yayınları, 2019. Referans12 Ibn Saʿd. Kitābüt-Tabakāti’l-kebīr. Leiden: Brill, 1909.