Bir manipülasyon aracı olarak rızanın imalatı

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 5, 75 - 101, 30.04.2018

Meltem Güler

Öz

Totaliter
yönetimlerin varlıklarını baskı ve şiddete dayalı bir anlayışla sürdürebilmeleri
mümkündür. Rızanın imalatı, devlet ya da şirketlerin normal şartlarda insanları
ikna edemeyecekleri davranışlara olumlu bakmalarını veya tepkisiz kalmalarını
sağlayan bir olgudur. Demokratik toplumlarda baskıya karşı gösterilen direnç,
yönetimin otorite kurma tarzını değiştirmektedir.  “Demokrasi sanatındaki yeni devrim” olarak
nitelenen rızanın imalatı kavramı bireysel özgürlüğün ön planda tutulduğu ve
liberal demokrasiyle yönetilen toplumlarda geçerlidir. Bu bağlamda, kamuoyunu
oluşturmaya ve biçimlendirmeye yönelik kitleler üzerinde manipülasyon uygulama
amacıyla kitle iletişim araçları vasıtasıyla sürdürülen halkla ilişkiler ve
propaganda faaliyetleri büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı;
demokrasi, kamuoyu, halkla ilişkiler ve propaganda ekseninde rızanın imalatı
kavramını; bu bağlamda kitle iletişim araçlarının rolünü ve medyanın bağımlı
yapısını Edward L. Bernays, Walter Lippmann, Edward S. Herman ve Noam
Chomsky’nin çalışmaları ve bakış açıları çerçevesinde açıklamaktır. Bu çalışma
rızanın imalatı kavramının ortaya çıkışından günümüze kadar halkla ilişkiler
pratiklerinin nasıl bir iktidar egemenliğini pekiştirdiğini açıklayan
betimleyici bir çalışmadır.

Anahtar Kelimeler

Rızanın İmalatı, demokrasi, kamuoyu, manipülasyon, propaganda, halkla ilişkiler

Kaynakça

• Ashmore, Richard D. ve Del Boca, Frances K. (1981) Conceptual Approaches to Stereotypes and Stereotyping. D. L. Hamilton, (Ed.), Cognitive processes in stereo typing and intergroup behavior (1-35). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Ayhan, Ahmet (2007) Propaganda Nedir? Propaganda ve Halkla İlişkiler Ekseninde ABD Dış Politikası. İstanbul: Literatürk Yayınevi.
• Baban, Ece (2005) İkna Amaçlı Kitle İletişim Kuramları ve Edward Bernays’ın Halkla İlişkiler Uygulamaları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bektaş, Arsev (2007) Kamuoyu, İletişim ve Demokrasi. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Bernays, Edward L. (1947) The Engineering of Consent. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science Table of Contents, 250(1): 113–120.
• Chomsky, Noam (1993) Medya Gerçeği, Çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Tüm Zamanlar Yayıncılık.
• Chomsky, Noam (1997) Ana-akım Medyayı Ana-akım Medya Yapan Nedir? Haziran 1997’de Z Medya Enstitüsü’nde Yapılan Konuşma, Çev. Taylan Doğan. http://www.bgst.org/dusunce-gundem/ana-akim-medyayi-ana-akim-medya-yapan-nedir-z-medya-enstitusunde-yapilan-konusma, erişim tarihi: 15 Aralık 2017.
• Chomsky, Noam (2001) Demokrasi, Gerçek ve Hayal, Çev. Cevdet Cerit. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Chomsky, Noam (2008) Medya Denetimi, Çev. Elif Baki. İstanbul: Everest Yayınları.
• Curtis, Adam (2002) The Century of the Self. London: British Broadcasting Corporation.
• Erdem, Tevfik (2006) Noam Chomsky ve Amerikan Tarzı Demokrasi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2): 201-212.
• Erdoğan, İrfan (2006) Teori ve Pratikte Halkla İlişkiler. Ankara: Erk Yayınları.
• Freud, Sigmund (1975) Kitle Psikolojisi, Çev. Kamuran Şipal. İstanbul: Bozak Yayınları.
• Friedman, Richard B. (1990) On the Concept of Authority in Political Philosophy. Authority, Ed. Raz, Joseph, pp. 56-91. New York: New York University Press.
• Galbraith, John Kenneth (2013) Büyük kriz 1929, Çev. Özkan Özdem - Elif Nihan Akbaş. İstanbul: Pegasus Yayınları.
• Ginneken, Jaap Van (2003) Collective Behavior and Public Opinion: Rapid Shifts in Opinion and Communication. New Jersey: London Lawrance Erlbaum Associates Publishers, Mahwah.
• Gölcü, Abdülkadir (2013) Siyasi Parti Kapatma Davalarının Türk Yazılı Basınında Sunumu: RP ve DTP Örneği. Akademia, 3(1): 110-128.
• Gürel, Nil (2011) Kişilik Psikolojisi, Önyargının Psikolojisi Ve Kamuoyu: Gordon Allport ve Walter Lippmann’ın Görüşleri Çerçevesinde Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2): 101-134.
• Herman, Edward S. ve Chomsky, Noam (2012) Rızanın İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi Politiği, Çev. Ender Abadoğlu. İstanbul: BGST Yayınları.
• Keane, John (1999) Medya ve Demokrasi, Çev. Haluk Şahin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Keloğlu İşler, Esra İlkay (2007) Halkla İlişkiler: Mitler ve Gerçekler. Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi, Kırkıncı Yıl Kitaplığı.
• LeBon, Gustave (1997) Kitlelerin Psikolojisi, Çev. Hasan İlhan. İstanbul: Hayat Yayıncılık.
• Lippmann, Walter (1914) Drift and Mastery. New York: Mitchell Kennerly.
• Lippmann, Walter (1993) The Phantom Public (with a New Introduction by Wilfred M. McClay). New Brunswick (USA) and London (UK): Transaction Publishers.
• Lippmann, Walter (1998) Public Opinion (with a new introduction by Michael Curtis). New Brunswick, New Jersey: Transaction Publishers.
• Mills, Wright (1974) İktidar Seçkinleri, Çev. Ünsal Oskay. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Özer, Nuri Paşa (2011) Gazete Haberlerinde Manipülasyon: 28 Şubat Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Rampton, Sheldon ve Stauber, John (2001) Trust Us, We’re Experts!. New York: Penguin Putnam, Inc.
• Schiller, Herbert (1993) Zihin Yönlendirenler, Çev. Cevdet Cerit. İstanbul: Dokuz Eylül Yayınları.
• Tormey, Simon (1992) Totalitarizm, Çev. A. Yılmaz - O. Akınbay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Wasniewski, Matthew A. (2004) Walter Lippmann, Strategic Internationalism, The Cold War, And Vietnam, 1943-1967, Ph.D. Dissertation, Faculty of the Graduate School of the University of Maryland, College Park.
• Woods, Thomas E. (2001) Book Review: Ronald Steel, Walter Lippmann and The American Century. Journal of Libertian Studies. 15(4): 107-116.
• Yardımcı, Mehmet Emin; İnce, Muhammed Rıdvan ve Ekiz, Ramazan (2017) 1929 Dünya Ekonomik Krizinin Sebepleri ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme, Der. Selçuk Koç vd., Dünden Bugüne Ekonomi Yazıları, Küv Yayınları.
• Yaylagül, Levent (2006) Kitle İletişim Kuramları. Ankara: Dipnot Yayınları.