Türk modernleşmesinde bir görünüm ve değişim temsili olarak kıyafet

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 6, 48 - 70, 31.10.2018

Rıfat Aydın

Öz

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk
modernleşmesi kendi içinde barındırdığı çelişkiler ve zorluklarla beraber bir
süreklilik içinde ilerlemiştir. Batılılaşma II. Mahmut’tan Cumhuriyet’e
semboller ve temsiller üzerinden biçimlenmiş ve şekil, esastan önce gelmiştir. Diğer
bir değişle batılılaşmanın sembolik görünümleri olan mekân, kıyafet, yemek
kültürü gibi yapılar batılılaşmanın görünür yüzleri olarak batılı olmanın
unsurları haline gelmiştir. Çalışmada bu temsillerden biri olan kıyafet Türk
modernleşmesi bağlamında incelenecektir. Ayrıca Türk modernleşmesinde erkek ve
kadın kıyafetlerinde ki değişimin iktidar süreçleriyle olan ilişkisi ortaya
çıkarılacaktır. Kıyafetin salt bir insani gereksinimden öte iktidar ve moda ile
olan ilişkisi kadın bedeninin sembolik rolü bağlamında ele alınacaktır. Şapka
Devrimi gibi sosyal hayata dönük siyasal değişimlerin beden politikalarıyla
(özellikle kadın bedeni ile) ilişkisi Agamben, Foucault ve Simmel gibi
düşünürlerin görüşleri çerçevesinde değerlendirilecektir. Son tahlilde
Türkiye’de bugüne uzanan kıyafet tartışmalarında modanın kurucu rolü ile
tüketim toplumunun etkileri üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, Kıyafet, moda, iktidar

Kaynakça

• Adamson, Walter (1983) Hegemony and Revolution: A Study of Antonio Gramsci's Political and Cultural Theory. Berkeley: University of California Press.
• Agamben, Giorgio (2017) Kutsal İnsan Egemen İktidar ve Çıplak Hayat, Çev. İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Aktaş, Cihan (2018) Kılık-Kıyafet ve İktidar. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Anık, Mehmet (2006) Bir Modernleş(tir)me Projesi Olarak Köy Enstitüleri. Divan İlmi Araştırmaları Dergisi, 11(20): 279-309.
• Arığ, Ayten Sezer (2007) Atatürk Türkiye’sinde Kılık Kıyafette Çağdaşlaşma. Ankara: Siyasal Yayınevi.
• Atatürk, Mustafa Kemal (1999) Nutuk: 1919-1927. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı (2018) http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-64-65-66/turklerdeki-kiyafetin-kisa-tarihi. Erişim tarihi: 11.04.2018.
• Aysal, Necdet (2011) Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Giyim ve Kuşamda Çağdaşlaşma Hareketleri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, (22): 3-32.
• Barbarosoğlu, Fatma (2017) Moda ve Zihniyet. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (2015) Osmanlı’da Kadın. İstanbul: Bion Basımevi.
• Bayraktar, Süheyla (2018) Moda Sektöründe Transmedya Hikâye Anlatımı: Barbie Bebek Transmedya Uygulamaları Örneği. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4): 325- 350.
• Berkes, Niyazi (2014) Türkiye’de Çağdaşlaşma Olgusu. Türk Siyasal Hayatı, Ed. E. Kalaycıoğlu-A. Y. Sarıbay. Ankara: Sentez Yayıncılık.
• Berkes, Niyazi (2015) Türk Düşününde Batı Sorunu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Berkes, Niyazi (2017) Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Berman, Marshall (2002) Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, Çev. Ümit Altuğ ve Bülent Peker. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çakır, Serpil (1996) Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çetin, Ensar (2017) Gündelik Hayata Sosyolojik Bakmak. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çiçek, Atıl Cem; Aydın, Selçuk; Yağci, Bülent (2015) Modernleşme Sürecinde Kadın: Osmanlı Dönemi Üzerine Bir İnceleme. KAÜ İİBF Dergisi, (6)9: 269-284.
• Çiydem, Erol (2017) Toplumsal Modernleşme Projesi Olarak Tanzimat Dönemi (Eğitim Islahatı Bağlamında)(1839-1876). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Eisenstadt, Shmuel (2014) Modernleşme, Çev. U. Coşkun. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Foucault, Michel (2004) Toplumu Savunmak Gerekir, Çev. Şeyhsuvar Aktaş. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Giddens, Anthony (2004) Modernliğin Sonuçları, Çev. Ersin Kuşdil, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Göle, Nilüfer (2012) Seküler ve Dinsel: Aşınan Sınırlar. İstanbul: Metis Yayınları.
• Hakko, Vitali (2004) Hayatım Vakko. İstanbul: Orkide Matbaası.
• Halis, Çetin (2003) Gelenek ve Değişim Arasında Kriz: Türk Modernleşmesi. Gelenek. Doğu Batı Dergisi, 7(25): 11-40.
• Kadıoğlu, Ayşe (1999) Cumhuriyet İradesi-Demokrasi Muhakemesi. İstanbul: Metis Yayınevi.
• Kaplan, Leyla (1998) Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi. Karpat, Kemal H. (2010) Türk Demokrasi Tarihi, Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Karpat, Kemal H. (2011) Türk Siyasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Killi, Suna (2008) Atatürk Devrimi. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Koloğlu, Orhan (1978) İslam’da Başlık. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kongar, Emre (2004) Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Köker, Levent (2000) Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kurnaz, Şefika (2013) Osmanlı Kadınının Yükselişi (1908-1918). İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Lewis, Bernard (1994) Islam and the West. New York: Oxford University Press.
• Lewis, Bernard (2002) What Went Wrong? Western Impact and Middle Eastern Response. London: The Orion Publishing Group’s.
• Mahçupyan, Etyen (2007) Osmanlı’dan Günümüze Parçalı Kamusal Alan ve Siyaset. Doğu Batı Dergisi, (5): 25-54.
• Meriç, Nevin (2000) Osmanlı’da Gündelik Hayatın Değişimi. Ankara: Kaknüs Yayınevi.
• Meriç, Cemil (2012) Bu Ülke. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Onbaşı, Funda Gençoğlu (2003) Geleneksel ve Modern: Sınırlar ve Geçirgenlikler Üzerine. Doğu Batı Dergisi, (25): 83-100.
• Orçan, Mustafa (2004) Modern Türk Tüketim Kültürü. Ankara: Kadim Yayınevi.
• Ortaylı, İlber (2016). Gelenekten Geleceğe. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Öğün, Süleyman Seyfi (2004) Türk Politik Kültürü. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Öngen, Ayşe Gamze (2015) Cumhuriyet Dönemi Modernleşme Politikasının Erkek Giyim Tarzına Etkisi. Akdeniz Sanat Dergisi, (8)15: 1-11.
• Özer, İlbeyi (2014) Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Yaşam ve Moda. İstanbul: Truva Yayınları.
• Safa, Peyami (2013) Türk İnkılabına Bakışlar. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Simmel, Georg (2013) Modern Kültürde Çatışma, Çev. Tanıl Bora; Utku Özmakas; Naziye Kalaycı; Elçin Gen. İstanbul: İletişim Yayınları.