Veblen’in gösterişçi tüketim kavramı çerçevesinde sosyal medya: Instagram influencer’ları üzerine bir analiz

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 12, 39 - 55, 30.10.2021

Simge Ünlü , Muhammet Filan

Öz

Tüketim insanlık tarihinin tüm dönemlerinde çeşitli yapılarda meydana gelmiş ve sürekli olarak dönüşüm halinde olan bir olgudur. Dünya tarihinde yaşanmış olaylar (sanayi devrimi, savaşlar, salgınlar vb.), kapitalizmin yükselişi, teknolojik gelişmeler (internet, akıllı cihazlar, telefon, bilgisayar) toplumların yapısını değiştirmiştir. Toplumların yapısının değişmesiyle birlikte tüketim alışkanlıkları ve tüketici davranışları da değişime uğramıştır. Bu bağlamda modern zamanın tüketim alışkanlıkları, geleneksel topluma göre farklılık göstermektedir. Modern öncesi toplumlarda tüketim genellikle zorunlu ve gerekli ihtiyaçların karşılanmasına yönelik faydacı bir tüketim olarak gözükmektedir. Modern dönemde tüketim ise gerçek ihtiyaçların yanı sıra sembolik tüketim, gösterişçi tüketim, haz alma, bir imaj elde etme veya statü oluşturma gibi soyut ihtiyaçlara yöneliktir. Modern dönem tüketim davranışlarından olan gösterişçi tüketim gösteriye dayalı bir olgudur. Günümüzde ise sosyal medya bu gösteri alanlarına elverişli bir ortam oluşturmuştur. Çalışmada bir sosyal medya uygulaması olan Instagram’ın gösterişçi tüketime olan etkisi ve Influencer’ların gösterişçi tüketim ögelerini ne sıklıkla kullandığı ve bu ögelerin neler olduğunun saptanması amaçlanmıştır. Bu bağlamda çalışma kapsamında beş Instagram Influencer’ının fotoğrafı gösterişçi tüketim perspektifinden göstergebilim yöntemiyle analiz edilmiştir. Elde edilen analiz sonucunda sosyal medyanın gösteriş tüketiminde önemli bir etkisinin olduğu sonucuna varılmıştır. Instagram Influencer’larının da gösterişçi tüketimde önemli rol oynadığı ve tüketicileri gösterişçi tüketime yönlendirdikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

gösterişçi tüketim, gösteri toplumu, sosyal medya, instagram, influencer

Kaynakça

• 2020 Dünya İnternet, Sosyal Medya ve Mobil Kullanım İstatistikleri. https://dijilopedi.com/2020-dunya-internet-sosyal-medya-ve-mobil-kullanim istatistikleri/, Erişim Tarihi: 25 Mayıs 2020.
• 2020 Türkiye İnternet Kullanımı ve Sosyal Medya İstatistikleri. https://dijilopedi.com/2020-turkiye-internet-kullanimi-ve-sosyal-medya istatistikleri/, Erişim Tarihi:25 Mayıs 2020.
• Barthes, Roland (1979) Göstergebilim İlkeleri, Çev. Berke Vardar - Mehmet Rifat. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Baudrillard, Jean (2014) Nesneler Sistemi, Çev. Oğuz Adanır - Aslı Kara Mollaoğlu. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Bauman, Zygmunt (1999) Çalışma, Tüketicilik ve Yeni Yoksullar, Çev. Ümit Öktem. İstanbul: Sarmal Yayınları.
• Bocock, Robert (2009) Tüketim, Çev. İrem Kutluk. Ankara: Dost Kitabevi.
• Chaudhuri, Roy H. (2006) Of Diamonds and Desires: Understanding Conspicuous Consumption From A Contemporary Marketing Perspective. Academy Of Marketing Science Review, 11 (11) : 1-18.
• Çakır, Mukadder (2013) Sosyal Medya ve Gösteri. Sosyal Medya Araştırmaları 1, Ed. Ali Büyükaslan ve Ali M. Kırık, ss. 11-68. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Debord, Guy (1996) Gösteri Toplumu, Çev. Okşan Taşkent - Ayşen Ekmekçi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Featherstone, Mike (2013) Postmodernizm ve Tüketim Kültürü, Çev. Mehmet Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Goffman, Erving (2009) Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu, Çev. Barış Cezar. İstanbul: Metis Yayınları.
• Güllülü, Uğur vd. (2010) Kendini Gösterim ve Kişiler Arası Etkileşimin Gösterişçi Tüketim Üzerindeki Etkilerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28 (1): 105-139.
• Hatipler, Mustafa (2017) Postmodernizm, Tüketim, Popüler kültür ve Medya. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, (1): 32-50.
• Karakulakoğlu Ersöz S. ve Uğurlu, Özge (2015) Twitter-İletişim Çalışmalarında Dijital Yaklaşımlar. Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Odabaşı, Yavuz (2006) Tüketim Kültürü: Yetinen Toplumdan Tüketen Topluma. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Qulıyev, Oqtay (2012) Gösteriş Tüketimi ve Tüketim Tarzlarının İncelenmesi: Azerbaycan Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özcan, Burcu (2007) Rasyonel Satın Alma ve Boş Zaman Sürecine Ait Alışveriş Eylemlerinin Birlikte Sergilendikleri Mekanlar: Alışveriş Merkezleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2): 39-68.
• Parsa, Fatoş Alev (2016) Fotoğraf ve Görsel Göstergebilim Üzerine. Kontrast Fotoğraf Dergisi , (50): 18-21.
• Sabuncuoğlu, Ayda (2015) Sosyal Medyanın Bir Gösteriş Tüketimi Mecrası Olarak Kullanımı. İletişim Çalışmaları, Ed. Aydın Z. Özgür ve Aytekin İşman, ss. 369-380. Sakarya: Burak Ofset.
• Veblen, Thorstein (1995) Aylak Sınıf, Çev. İnci User. İstanbul: Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Matbaası.