Yerli Dizilerde Tüketim Kültürü Nesnesi Olarak Kadın: Kiralık Aşk Dizisi Örneği

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 20, 188 - 205, 31.10.2025

Zeliha Yıldız

Öz

Tüketim kültürü ile özellikle modern toplumların yapılarını belirleyen ve bireylerin davranış ve kimliklerini şekillendiren önemli bir etkendir. İçinde bulunduğumuz tüketim çağında tüketimin farklı unsurlarla teşvik edilmesi kaçınılmazdır. Bu unsurlardan en önemlisi kadın ve kadın üzerinden ataerkil ideolojiyi yeniden üreten medyadır. Medya, kadın bedeni üzerinden, toplumsal normları belirleme ve güzellik standartlarını şekillendirme gibi görevleri üstlenirken aynı zamanda toplumu tüketmeye yönlendirmektedir. Ekran medyası ürünü olan yerli diziler aracılığıyla kadınlar, ideal beden anlayışı, güzellik standartları ve toplum tarafından kabul gören kadınlık rolleri ile tüketim kültürü ürünü haline getirilmektedir. Bu çalışmanın amacı, 2015 yılında Star TV'de yayınlanan Kiralık Aşk dizisinde kadın karakterlerin tüketim kültürünü nasıl yansıttığını incelemektir. Yapılan çalışmada amaçlı örnekleme tekniği kullanılmıştır. Çalışmanın amacına uygun olarak seçilen yerli dizinin bölümlerine feminist söylem çözümlemesi uygulanmıştır; feminist söylem çözümlemesi eleştirel söylem çözümlemesi ve feminist çalışmaların odağında toplumsal düzenin hiyerarşik ve cinsiyetçi yapısını sürdürmede söylemler aracılığıyla üretilen güç ve ideolojiyi ortaya koymayı hedefler. Bu doğrultuda kadın karakterlerin öne çıktığı sahnelerdeki söylem, görsel ve mekânsal unsurları kategoriler altında ele alınmıştır, tüketime yönelik unsurların neler olduğu eleştirel olarak incelenmiştir. Kadınların giyim tarzları, bulundukları mekanlar ve kullandıkları sözler tüketim kültürü bağlamında değerlendirilmiştir. Yapılan çalışmanın sonucu olarak zenginlik ve statü gibi unsurların izleyiciye sunulduğu ve kadın bedeninin bu anlatılarda kullanıldığı görülmüştür. Dizide öne çıkan kadın karakterler , bakımlı ve güzel olmak zorunda olan, erkekler için mücadele eden , güzellik uğruna çaba harcayan ve tüm bu konularda hemcinsleri ile rekabet eden kadın profili ile resmedilmektedir. Dolayısıyla tüketim çağında kadınların değeri tüketim pratikleri ile iç içe geçmiş durumdadır. Bu yönüyle dizi bir taraftan tüketim ürünlerini izleyiciye sunarken bir taraftan da kadının bizzat kendisinin de bir tüketim nesnesi haline geldiği bir içerik olarak öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

tüketim kültürü , yerli diziler , kadın , medya , kiralık aşk , feminist söylem çözümlemesi

Kaynakça

• Akdoğan, H. (2004). Medyada Kadın. İstanbul :Ceylan Yayınları.
• Armağan, A. (2013). Obez kadınlarda benlik saygısının beden imgesi üzerindeki etkisinde biçimleyici değişkenlerin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Aktaş S. Medyanın Kadın Estetiği Üzerine Etkileri Ve Ebenin Rolü. Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences. 2014;17(3):187-95.
• Baudrillard, J. (2011). Çaresiz stratejiler (O. Adanır, Çev., Gözden geçirilmiş 2. baskı). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Bauman,Z.(1999) Çalışma, Tüketicilik ve Yeni Yoksullar, çev., Ümit Öktem (İstanbul: Sarmal Yayınevi, 83.
• Beyaz, R., Karakuş Umar, E., & Kılıçarslan, Ş. (2020). Toplumsal cinsiyet rolleri ve tüketim kültürü. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(4). Bilgin, R. (2015). Tüketim kültüründe kadın bedenin cinsel kurgu olarak konumlandırılması ve sunumu. The Journal of Academic Social Science Studies, 36, 310–329.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım: Beğeni yargısının toplumsal eleştirisi (A. Bora, Çev.). Heretik Yayınları.
• Büyükbaykal, C. (2007). Medyada kadın olgusu. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 28, 19–30.
• Can, S., Koz, K. A. (2018). Medya ve kadın B. Ayhan (Ed.), İletişim sosyolojisi (ss. 359–382). Literatürk.
• Çalışır, G., Okur Çakıcı, F. (2015). Toplumsal cinsiyet bağlamında sosyal medyada kurulan benlik inşasının temsili. Turkish Studies, 10(10), 267–290.
• Çelenk, S. (2010). Kadının medyada temsili ve etik sorunları Televizyon Haberciliğinde Etik (ss. 229–236). Ankara Üniversitesi İLEF.
• Çimen, Deniz. (2011). “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bağlamında Televizyon Reklamlarında Kadın”. Yayınlanmış Uzmanlık Tezi. İzmir: T.C. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu.
• Çocgun, M. (2012). Popüler kültür ve tüketim toplumu. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 837–850.
• Efe, S. M. (2020). İnternet dizilerinde bedenin temsili: Fi dizisi üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İletişim Bilimleri Anabilim Dalı).
• Erdoğan, E., & Hülür, A. B. (2022). Televizyon dizilerinde gösterişçi tüketim anlatısında kadın. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 8(56), 1135–1150. Erdoğan, E. (2022). Gösterişçi tüketim pratikleri perspektifinden Türk televizyon dizilerinde kadın temsili (Yüksek lisans tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İletişim Bilimleri Anabilim Dalı)
• Ersöz Günindi, A. (2010). Tüketim toplumunda “sıfır beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 27(2), 37–53.
• Fidan, F. (2000). Kapitalizmin gelişme sürecinde kadının çok yönlü konumu (medya örneği). Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 117–133.
• Göktürk, A. (2016). Tüketim kültürü bağlamında kimlik inşasının sosyal medyada kullanımı: Instagram örneği [Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi].
• Gül Ünlü, D., & Aslan, P. (2016). Türk televizyon dizilerindeki kadın rollerine kadınların gözünden bakmak. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1(2), 191–206.
• Güzel, E. (2014). Toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılık ve medyanın rolü. Global Media Journal: TR, 4(8), 185–199.
• Harmancı, F., Buçak, M., Gültekin, E., Güldibi, M. (2014). Gazetelerde Polis İntihar Haberlerinin Sunumu. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(51).
• Hazar, M. (2011). Sosyal medya bağımlılığı – Bir alan çalışması. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 32, 151–176.
• İnceoğlu, Y., & Kar, A. (2010). Yeni güzellik ikonları: İnsan bedeninin özgürlüğü mü, mahkûmiyeti mi? Kadın ve Bedeni ,İstanbul : Ayrıntı Yayınları.
• Karaboğa, T. (2016). Dizi izleyicilerinin televizyon dizilerinde sunulan tüketim unsurlarına yönelik eğilimleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(27), 182–208.
• Karaca, Y. (2010). Reklamlarda kadın imgesi ve tüketim kültürü oluşturmada rolü: Ulusal televizyon reklamlarına ilişkin bir uygulama [Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi].
• Karakaş, M. (2001). Tüketim kültürü ya da tüketimin yeniden üretimi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 3(1), 11–28.
• Karakaş, M. (2017). Bir zihniyet olarak tüketim kültürü ve ihtiyaçların yabancılaşması. In International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), 19–22.
• Kırılmaz, H., & Ayparçası, F. (2016). Modernizm ve postmodernizm süreçlerinin tüketim kültürüne yansımaları. İnsan ve İnsan, 3(8). Koç, B. (2019). Tüketim toplumunda metalaştırılan dini yeniden okuma önerisi: Bireyin dine yabancılaşması üzerine bir giriş. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1).
• Konyar, H. (2000). Tüketim kültürünün belirlediği yeni toplumsal kimlikler. Gazi İletişim Fakültesi Dergisi, 6, 19–34.
• Kula, N. (2013). TV dizileri yoluyla yeniden üretilen tüketim kültürü. Tarih Kültür Sanat Araştırmaları Dergisi, 1(4), 507–530.
• Kukrer Aydın, O. (2015). Televizyon reklamlarında dizi karakteri kullanımıyla sunulan tüketim kültürü değerleri: Yalan Dünya örneği. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 9(36), 6273–6282.
• Kuyucu, M. (2019). Gençlerin Türkiye’de üretilen televizyon dizilerine yönelik tutumları ve dizi tüketim faktörlerinin analizi. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 558–599.
• Latif, Ö. B., & Karkış, Ö. İ. (2018). Sosyal medya reklamları üzerinden kadının toplumdaki konumlandırılmasına ilişkin bir içerik analizi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(10), 114–134.
• Okumuş, E. (2009). Bedene müdahalenin sosyolojisi. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 2, 1–15.
• Ömer, A. (2006). Tüketimcilik ve metalaşma kıskacında boş zaman. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 31–45.
• Özgen, İ. (2017). Tüketim kültürü ve medyada güzellik söylemi: Bir alımlama çalışması. Global Media Journal: TR Edition, 8(15).
• Senemoğlu, O. (2017). Tüketim, tüketim toplumu ve tüketim kültürü: Karşılaştırmalı bir analiz. İnsan ve İnsan, 4(12), 66–86.
• Sucu, İ. (2011). Farklı yaşam tarzlarında geleneksel ve modern anlayışının televizyon dizilerine yansıması. Sosyoloji Dergisi, 23(24), 125–146.
• Suiçmez, M. (2018). Medyada kadın bedeninin ötekileştirilmesi: Victoria’s Secret modeli. Middle Black Sea Journal of Communication Studies, 3(2), 67–84.
• Şener, G., Çavuşoğlu, Ç., & Irklı, H. İ. (2016). Medya ve toplumsal cinsiyetin Toplumsal Cinsiyet Tartışmaları. Anakara: Dipnot Yayınları.
• Şenkal, Y. (2016). Feminist Kuramlar Bağlamında Reklamda Kadın İmgesine Bakış. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi(42), 91-114.
• Topay, G., & Erdem, R. (2019). Türkiye’de tüketim kültürünün gelişmesine dair kavramsal bir inceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 162–183.