MATÉ, G. (2022). Dağınık Zihinler. Hep Kitap. 346 Sayfa ISBN:978-605-192-473-1

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 225 - 231, 22.12.2025

Ozan Kayar

Öz

Kanadalı hekim, psikoterapist ve yazar Gabor Maté, travma–bağlanma ilişkisi temelinde modern yaşamın bireylerin psikolojik iyi oluşu üzerindeki etkilerini incelediği çalışmalarıyla hem Türkiye’de hem uluslararası alanda tanınan bir isimdir. Bu çerçevede, yazarın 2022’de Hep Kitap tarafından yayımlanan “Dağınık Zihinler” adlı eseri, onun hem mesleki deneyimini hem de nörogelişimsel temelli anlayışını bir araya getiren özgün bir çalışmadır. Kitapta Maté, dikkat eksikliği bozukluğunu (DEB) yalnızca kalıtsal bir nörolojik rahatsızlık olarak değil; erken dönem bağlanma ilişkileri, duygusal iklim ve modern toplumun hız/rekabet odaklı yapısıyla iç içe gelişen bir olgu olarak konumlandırır. DEB’e dair biyolojik açıklamaları tamamlayan; belirtileri bastırmak yerine anlamlandırmayı, davranışı cezalandırmak yerine ilişkiyi onarmayı önceleyen bir bakış açısı sunar. Bu yönüyle eser, yalnız DEB’e değil, pek çok ruhsal soruna ilişkin daha geniş bir empati paradigmasına kapı aralar. Yazar, kalıcı iyileşmenin parçalanmış ilişkiselliğin onarılmasına, yani güven, empati, duygusal aynalama ve ebeveyn-çocuk etkileşiminin niteliğinin güçlendirilmesine, dayandığını savunur. Anlatıda yazarın kişisel tanıklığının içtenliği, klinik gözlemlerin insani ve anlaşılır bir dille aktarılmasını sağlayarak metne inandırıcılık kazandırır. Kitabın özgün katkısı, DEB belirtilerini varoluşsal ve ilişkisel kopuşun dile gelişleri olarak okumaya davet eden etik-kültürel perspektifidir. Bu incelemenin amacı, Dağınık Zihinler’in yapısal örgüsünü, öne çıkan temalarını ve kavramsal yeniliklerini; güçlü yanları ve yöntembilimsel sınırlılıklarıyla birlikte değerlendirmek, böylece DEB’e ilişkin klinik ve sosyo-kültürel tartışmalara disiplinlerarası bir katkı sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Bağlanma , Gelişim , Sosyo-Kültürel Psikoloji , Dikkat Eksikliği Bozukluğu

Etik Beyan

Bu çalışma bir kitap incelemesi olup etik kurul onayı gerektirmemektedir.

MATÉ, G. (2022). Scattered Minds . Hep Kitap. 346 Sayfa ISBN:978-605-192-473-1

Öz

Canadian physician, psychotherapist, and author Gabor Maté is recognized both in Turkey and internationally for his works examining the impact of modern life on individuals’ psychological well-being through the lens of trauma and attachment. In this context, his book “Scattered Minds”, published by Hep Kitap in 2022, represents an original synthesis of his professional experience and neurodevelopmental perspective. In the book, Maté conceptualizes attention-deficit disorder (ADD) not merely as an inherited neurological condition but as a developmental phenomenon shaped by early attachment relationships, the emotional climate, and the fast-paced, competitive structure of modern society. He offers a perspective that complements biological explanations of ADD, emphasizing understanding rather than suppressing symptoms, and restoring relationships rather than punishing behavior. In this respect, the book opens a broader paradigm of empathy that extends beyond ADD to many psychological conditions. Maté argues that lasting healing depends on the restoration of fragmented relational bonds—namely the strengthening of trust, empathy, emotional mirroring, and parent–child interaction. The sincerity of the author’s personal testimony lends credibility to the narrative, as it enables his clinical observations to be conveyed in a humane and accessible manner. The book’s distinctive contribution lies in its ethical-cultural perspective, which invites readers to interpret ADD symptoms as expressions of existential and relational disconnection. The aim of this review is to evaluate the structural composition, prominent themes, and conceptual innovations of Scattered Minds together with its strengths and methodological limitations, thereby providing an interdisciplinary contribution to clinical and socio-cultural discussions on ADD.

Anahtar Kelimeler

Attachment , Development , Socio-Cultural Psychology , Attention-Deficit Disorder

Etik Beyan

This study is a book review and does not require ethics committee approval.

Kaynakça

• Atari, M. & Henrich, J. (2023). Historical psychology. Current Directions in Psychological Science, 32 (2), 176-183. https://doi.org/10.1177/0963721422114973
• Cao, H., Teng, S. & Liu, S. (2025). ADHD and anxiety: Causality sequences through a biopsychosocial model. Frontiers in Psychiatry, 16, 1627536. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2025.1627536
• Cortese, S., Bellgrove, M. A., Brikell, I., Franke, B., Goodman, D. W., Hartman, C. A., Larsson, H., Levin, F. R., Ostinelli, E. G., Parlatini, V., Ramos-Quiroga, J. A., Sibley, M. H., Tomlinson, A., Wilens, T. E., Wong, I. C. K., Hovén, N., Didier, J., Correll, C. U., Rohde, L. A. & Faraone, S. V. (2025). Attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) in adults: Evidence base, uncertainties and controversies. World Psychiatry, 24 (3), 347–371. https://doi.org/10.1002/wps.21374
• Fang, Y., Luo, J., Boele, M., Windhorst, D., Van Grieken, A. & Raat, H. (2024). Parent, child, and situational factors associated with parenting stress: A systematic review. European Child & Adolescent Psychiatry, 33 (6), 1687-1705. https://doi.org/10.1007/s00787-022-02027-1
• Izaki, A., Verbeke, W. J. M. I., Vrticka, P. & Ein-Dor, T. (2024). A narrative on the neurobiological roots of attachment-system functioning. Communications Psychology, 2, 1-10. https://doi.org/10.1038/s44271-024-00147-9
• Luby, J. L., Herzberg, M. P., Hoyniak, C., Tillman, R., Lean, R. E., Brady, R., Triplett, R., Alexopoulos, D., Loseille, D., Smyser, T., Rogers, C. E., Warner, B., Smyser, C. D. & Barch, D. M. (2024). Basic environmental supports for positive brain and cognitive development in the first year of life. JAMA Pediatrics, 178 (5), 465–472. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2024.0143
• Marzola, P., Melzer, T., Pavesi, E., Gil-Mohapel, J. & Brocardo, P. S. (2023). Exploring the role of neuroplasticity in development, aging, and neurodegeneration. Brain Sciences, 13 (12), 1-32. https://doi.org/10.3390/brainsci13121610
• Maté, G. (2012). Vücudunuz hayır diyorsa. (D. Orhun, Çev.). İletişim Yayınları. (Orijinal yayın tarihi 2004).
• Maté, G. & Neufeld, G. (2019). Çocuklarınıza tutunun. (C. E. Topaktaş, Çev.). Hep Kitap. (Orijinal yayın tarihi 2006).
• Maté, G. (2025). Aç hayaletler diyarında. (D. Orhun, Çev.). İletişim Yayınları. (Orijinal yayın tarihi 2009).
• Moayed, P., Naghavi, A. & Fatehizade, M. (2023). Effectiveness of emotion-focused couple therapy on cognitive emotion regulation and marital adjustment in couples with ADHD children. Journal of Applied Psychological Research, 14 (2), 1-18. https://doi.org/10.22059/japr.2023.333969.644086
• Mualem, R., Morales-Quezada, L., Farraj, R. H., Shance, S., Bernshtein, D. H., Cohen, S., Mualem, L., Salem, N., Yehuda, R. R., Zbedat, Y., Waksman, I. & Biswas, S. (2024). Econeurobiology and brain development in children: Key factors affecting development, behavioral outcomes, and school interventions. Frontiers in Public Health, 12, 1-20. https://doi.org/10.3389/fpubh.2024.1376075
• Råbu, M. & Binder, P. E. (2025). The single case study is a crucial bridge between research and practice. Journal of Contemporary Psychotherapy: On the Cutting Edge of Modern Developments in Psychotherapy, 55 (2), 119–126. https://doi.org/10.1007/s10879-024-09658-2
• Ribasés, M., Mitjans, M., Hartman, C. A., Soler Artigas, M., Demontis, D., Larsson, H., Ramos-Quiroga, J. A., Kuntsi, J., Faraone, S. V., Børglum, A. D., Reif, A., Franke, B. & Cormand, B. (2023). Genetic architecture of ADHD and overlap with other psychiatric disorders and cognition-related phenotypes. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 153, 105313. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2023.105313
• Rogers, C. R. (1986). Carl Rogers on the development of the person-centered approach. Person-Centered Review, 1 (3), 257–259.
• Schore, A. (2022). Right brain-to-right brain psychotherapy: Recent scientific and clinical advances. Annals of General Psychiatry, 21 (1), 1-12. https://doi.org/10.1186/s12991-022-00420-3
• Schwartz, B., Uhl, J. & Atzil-Slonim, D. (2023). Assessments and measures in psychotherapy research: Going beyond self-report data. Frontiers in Psychiatry, 14, 1-3. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2023.1276222
• Shoushtari, F., Kalantari, M., Amiri, S. & Afshari, A. (2025). Evaluating the effectiveness of attachment-based play therapy on emotional self-regulation in female students with ADHD combined type and their mothers’ parental self-efficacy: A case study. International Journal of Applied Behavioral Sciences, 12 (2), 29-37.
• Vaidya, N., Marquand, A. F., Nees, F., Siehl, S. & Schumann, G. (2024). The impact of psychosocial adversity on brain and behaviour: An overview of existing knowledge and directions for future research. Molecular Psychiatry, 29 (10), 3245–3267. https://doi.org/10.1038/s41380-024-02556-y
• Voon-Ling, T. A. N. (2024). Unveiling ADHD: Exploring the biological, psychological and social-emotional dimensions. The Asian Educational Therapist, 2 (3), 34-41. https://doi.org/10.64663/aet.40
• Zagaria, A., Baggio, T., Rodella, L. & Leto, K. (2024). Toward a definition of attachment trauma: Integrating attachment and trauma studies. European Journal of Trauma-Dissociation, 8 (3), 100416. https://doi.org/10.1016/j.ejtd.2024.100416