Geleneksel Türk Sanatlarında Kullanılan Motiflerin Vitray Sanatına Uygulanması: Karabük Üniversitesi Camii Örneği

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1-2, 192 - 206

Sebahat Bülbül

Öz

Tezhip sanatında görülen hatâyî, penç, goncagül, yaprak, rumi ve geometrik motifler, hat yazıları ile vitray sanatı tekniğinde Karabük Üniversitesi Camii iç mekânına uygulanmıştır. Geleneksel sanatlarda kullanılan bezemelerin cam sanatıyla ilk kez bir camide uygulanmış olması geniş kitlelere ulaşılması açısından da önem arz etmektedir. Ana kubbede tiffany tekniği, mihrap, minber, kadınlar mahfili, vaaz kürsüsü, kapı, pencere ve duvar kaplamalarında ise çeşitli cam üstü işleme teknikleri uygulanmıştır. Bilinen klasik cami örneklerinde görülen kalem işi tekniklerinde zaman içerisinde bozulmalar meydana gelmekte olup restorasyon aşamasında görülen yanlış uygulamalar ve yüksek maliyet gibi sorunlar da göz önüne alınarak daha kalıcı olması amacıyla cam malzeme uygulama yoluna gidilmiştir. Bu çalışmada, geleneksel ve modern tarzın sentezlenmesi ile oluşturulan tasarım, uygulama aşamaları ile ölçekli bir şekilde görsellerle anlatılmıştır. Turkuaz renklerin hâkim olduğu cami, bilinen tek vitray kubbeli cami olması açısından da önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Cami, Kubbe, Geleneksel Türk Sanatları, Vitray, Tezhip, Tiffany, Hat Sanatı

Kaynakça

• Aksu, H. (2009). Türk süsleme sanatı motiflerinden Rumi ve Münhanî. Hat ve Tezhip Sanatı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 451-465.
• Bilen, Y. (2014). Türk-İslâm medeniyeti ve hat san‘atı. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 33, 37-57.
• Birol, İ. ve Derman, Ç. (1991). Türk tezyini san’atlarında motifler (17. Baskı). İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı Yayıncılık.
• Cam, F. (2016). Türk hat sanatının felsefesi arka planı. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü (Sanatta Yeterlik Tezi).
• Deliduman, G. C. (1997). Osmanlı’dan günümüze alçı vitray sanatı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Sanat Yayınları.
• Demiriz, Y. (2017). İslam sanatında geometrik süsleme. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Derman, M. U. (1997). Hat. TDV İslâm Ansiklopedisi (C 16) içinde (s. 427-437). https://islamansiklopedisi.org.tr/hat
• Derman, U. (1992). İslâm kültür mirâsında hat sanatı. İstanbul: IRCICA Yayınevi.
• Keskiner, C. (2002). Türk süsleme sanatlarında stilize çiçekler -hatai-. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Sanat Eserleri.
• Kılıç Bülbül, S. (2021). Camaltı süslemeli gelin aynaları ve yeni uygulamalar. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü (Sanatta Yeterlik Tezi).
• Kılıç Bülbül, S. (2024). Safranbolu pencerelerinin sanatsal ve sosyolojik açıdan incelenmesi. Journal of Humanities and Tourism Research, 13(4), 794-810.
• Kılıç, S. (2011). Safranbolu’daki alçılı vitrayların desen, teknik ve renk bakımından özellikleri. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi).
• Kılıç, S. ve Deliduman, G. C. (2016). Safranbolu ve çevresinde geleneksel el sanatları uygulamalarına bir örnek: alçı vitray (revzen) pencereler. 4. Yöresel Ürünler Sempozyumu ve Uluslararası Kültür ve Sanat Etkinlikleri 331-343, Antalya.
• Meço, M. ve Bilen, Y. (2024). Sazyolu üslubunda “yaprak motifi”. ART-E Sanat Dergisi, 17(33), 288-305.
• Özcan, A. R. (2009). Hat ve tezhip sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, 479-487.
• Özkeçeci, İ. ve Özkeçeci, Ş. (2014). Türk sanatında tezhip. İstanbul: Yazıgen Yayıncılık.
• Sheibaniaghdam, D. ve Bölükbaşı Ertürk, E. (2023). Türkiye ve İran cami mimarisinde çağdaş yaklaşımlar üzerine bir değerlendirme. SMART Journal, 2951-2967.
• Sözen, M. (1998). Geleneksel Türk sanatları. İstanbul: Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık.
• Şen, H. (2013). İslam sanatında geometrik desenler. Türk- İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, VIII(15), 101-112.
• Taşkale, F. (1994). Tezhip sanatının kullanım alanları. Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Sanatta Yeterlik Tezi).
• Tuncer, R. (2001). Vitray stained glass. Bursa: Sır Yayıncılık.
• Üçer, M. ve Üçer, K. (2020). Somut olmayan kültürel miras ögesi olarak tezhip sanatı. Lale, 1(1), 22-31.