AKDENİZ BÖLGESİ’NDE MYRA (DEMRE) ANTİK KENTİ KIRSALINDA BULU-NAN BİZANS DÖNEMİ SARNIÇ BİLEZİKLERİ

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 19 - 35, 31.12.2019

Bülent İşler

Öz

Tarihte Likya olarak bilinen Antalya’nın batısından Fethiye Körfezi’ne uzanan bölgenin orta kısmında, 2014 yı-lından beri yürüttüğümüz yüzey araştırmalarında çok sayıda sarnıç tespit ettik. Yüzey araştırmasının yürütüldüğü Antalya’nın Demre (Myra) ilçesinin kuzeyindeki dağlık alanda, bölgenin jeolojik yapısından dolayı su kaynak-ları oldukça kısıtlıdır. Bölgede yaşayan insanlar eski çağlardan başlayarak günümüze kadar su ihtiyacını karşı-lamak üzere sarnıçları kullanmıştır. Kışın evlerin ya da kiliselerin çatılarından toplanan su özel düzenekler yar-dımıyla yeraltı mahzenlerinde biriktirilmiş, yaz aylarında da su ihtiyacı bu mahzenlerden sağlanmıştır. Yeraltı mahzenleri büyük ölçüde, kireç taşı olan ana kayanın oyulmasıyla oluşturulmuştur. Mahzenler küçük birer ağız kısmına sahip olup yukarıdan başlayarak zemine doğru armut biçiminde genişleyecek biçimde oyulmuşlardır. Sarnıç ağızları çoğunlukla zeminden daire biçiminde duvar örülerek yükseltilmiş bazen de zeminle hemyüz ola-cak biçimde oluşturulmuştur. Zeminle hemyüz sarnıçların ağız kısmına, yerlerini belli etmek, hayvanların içine düşmesini engellemek amacıyla tek parça kireç taşından yapılmış bilezik taşları yerleştirilmiştir. Yaklaşık 60x60 cm. ölçülerinde 54-74 cm. kadar yüksekliğe sahip küp şeklindeki taşların ortası dairesel olarak oyulmuştur. Sarnıç bileziklerinin bazılarının dışa bakan yüzeyleri çeşitli bitkisel, geometrik, dinsel ya da figürlü bezemelerle süslenmiştir. Sarnıç bileziklerinin çok azı in situ olarak günümüze gelebilmiştir. Birçoğu yerinden sökülmüş, kı-rılmış ya da kaybolmuştur. Bu çalışmada in situ veya yıkıntılar arasında küçük parçalar halinde bulduğumuz bir grup sarnıç bilezik taşlarını tanıtarak, biçim, işlev ve bezemeleri bakımından dönemi içindeki önemleri değer-lendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bizans, Likya, Demre, sarnıç, sarnıç bileziği

Kaynakça

• Akyürek, E. (2008) Palamutdüzü: A Medieval Byzantine Village Settlement in the Bey Mountains. Adal-ya, XI, s. 295- 316.
• Alpaslan, S. (2000) Antalya ili ve Likya Bölgesinde Bizans Dönemine Ait Mimari Plastik Eserler. 17. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. cilt, 24-28 Mayıs 1999, Ankara, s. 29- 38.
• Atasoy, S. ve E. Parman, (1983) Bizans Sanatı. Anadolu Medeniyetleri, II, İstanbul, s. 137-199.
• Bakır, İ. Sarnıçlar: Batı Akdeniz Bölgesinde Uygulama Örnekleri. II. Uluslararası Mimarlık ve Taş Sem-pozyumu, Antalya, 19- 20 Aralık 2008, s. 89-101.
• Barsanti, C. (2004) İznik/Nikaia Arkeoloji Müzesi Kataloğunun Peşinde. Tarih Boyunca İznik, İstanbul İş Bankası Yayınları, s. 267-300.
• Bustacchini, G. (1989), Ravenna Capital of Mosaic, Ravenna.
• Çağlayan, Ç. (2009), Perge Antik Kentinde Suyun Kullanımı, İstanbul Üniversitesi, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Çevik, N., B. Varkıvanç, S. Bulut ve E. Akyürek (2005). Trebenna. Tarihi, Arkeolojisi ve Doğası. Antal-ya.
• Doğan, S. (2016), Likya’da Bir Haç Merkezi: Myra Aziz Nikolaos Kilisesi. Lukka’dan Likya’ya Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi, (ed. H. İşkan-E. Dündar), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s. 238-259.
• Erdoğan, O. (2019) Pamphylia Lyrboton Kome Işığında Geç Antik Çağ’da Akdeniz Kırsalı, Hatay Mus-tafa Kemal Üniversitesi Yayınları.
• Hetherington, P. (1993-94) A Well Head in Iznik: An Example of Laskarid Taste. ByzZeit, 86-87, s. 471-476.
• Kürkçü, M. (2015a). Güney/Güneybatı Pisidia Sarnıçlarına Bir Örnek: Sia Çifte Sarnıcı. Cedrus III, s. 119-128.
• Kürkçü, M. (2015b). Phaselis Su Sistemleri ve Hidrografisi Üzerine Genel Değerlendirme. Phaselis, I, s. 69-79.
• Önge, Y. (1973) İstanbul’un Eski Kuyu Bilezikleri Hakkında. Sanat Tarihi Yıllığı, V, 1972-1973, s. 261-280.
• Ötüken, Y. (2007), Kuyu Bileziği. Kalanlar 12. ve 13. Yüzyıllarda Türkiye’de Bizans, ed. A. Ödekan, İs-tanbul, s. 242.
• Ötüken, Y. (2018), Aziz Nikolaos Kilisesi Kazı Çalışmaları 1989-2009. Aziz Nikolaos Kilisesi Kazıları 1989-2009, (ed. S. Doğan ve E.F. Fındık), s. 63-137.
• Özbay, F (1998a), Olba/Diokaisareia Su Sistemi. Olba I, Mersin, s. 121-129, lev 25-26.
• Özbay, F. (1998b), Doğu Dağlık Kilikia Su Kanalları ve Su Köprüleri, Ege Üniversitesi, Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Özbay, F. (2018), Pamphlia, Lykia, Kilikia Bölgesi Roma Dönemi Su Sistemlerinin Yapısal Özellikleri, Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Pitarakis, B. (2015), Işık, Su ve Acaibü’l Mahlukat Doğaüstü Şifa Güçleri. Hayat Kısa, Sanat Uzun Bi-zans’ta Şifa Sanatı, İstanbul: Pera Müzesi Yayınları, s. 42-63.