KAZAK AYTISLARINDA TÜRKLÜK

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 51 - 57, 31.12.2020

Lazzat Urakova Yanç

Öz

Aytıs, Kazak sözlü halk edebiyatının çok eski bir türü olup Türkiye’deki atışmanın karşılığıdır. Kazakistan’da özellikle bağımsızlıktan sonra hızlı bir gelişme sürecine girerek toplumun en çok rağbet ettiği kültürel etkinlikler arasında yer alan aytıslarda halkı ilgilendiren meseleler, usta âşıklar tarafından seyircilerin gözü önünde daha çok dombıra olmak üzere herhangi bir enstrüman eşliğinde doğaçlama şiir halinde dile getirilir. Böylece, çeşitli meseleler en etkili, keskin ve yerinde ifadelerle yetkililere ulaştırıldığından, bu sanatın bir nevi toplumun sesi olduğunu söylemek mümkündür. Neredeyse tüm güncel olayların gündeme getirildiği aytıslarda çeşitli konular işlenmektedir. Bu konulardan biri de Türklüktür. Diğer Türk halkları gibi Türk kökenli olan Kazaklar, bu gerçeği ancak bağımsızlıktan sonra yüksek sesle söyleyebilecek duruma gelmişlerdir. Kalabalık halk huzurunda icra edildiğinden Türklüğün en yüksek sesle söylendiği sahne, şüphesiz, aytıs yarışlarının yapıldığı sahnelerdir. Bu çalışmada internet ortamında görüntülü nüshaları da bulunan Türklüğü konu eden aytıslar, performans teori yöntemine uygun olarak kişisel, sosyal ve sözel boyutları göz önünde bulundurularak incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Aytıs, Kazak, Türklük, Atışma

Kaynakça

• Altayev, Amanjol (2014). Narkesken: Aytıstar. Astana: Foliant.
• Arıkan, Metin (2016). “Kazak Sözlü Geleneği”. Türk Dünyası Âşık Edebiyatı (ed. Naciye Ata Yıldız ve Fatma Ahsen Turan). Ankara: Gazi Kitabevi, 255-338.
• Biray, Nergis (2015). “Aytıs; Aytıs-Tartıs The Centre of “Aytıs” And Verbal Dueling Among Kazak Folk Poets”. Milli Folklor 57: 58-75.
• Qazaq Önerinin Antologiyası. Aytıs VI (2014). Ed. Joldasbekov, M., Musakojayeva, A. vd. Astana: Kültegin.
• Urakova, Lazzat (2008). Kazak Halk Edebiyatında Aytıs Geleneği ve Bu Gelenek İçerisinde Jambıl’ın Aytısları. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları bölümü. Basılmamış doktora tezi.
• Urakova, Lazzat (2014). “Performans Teori’nin Aytıslara Uygulanması ve Konısbay’ın Şınbolat’la Yaptığı Aytısta Söyleyici, Genel Dinleyici, Keşif ve Düzenleme”. Bilig , (71) , 269-280.
• Yıldız, Naciye ve Soltanayeva, Erkingul Molotkızı (2015). “Performans Teori Bağlamında Kazakistan Geleneğindeki Kız ile Delikanlı Aytıslarının Değerlendirilmesi”. MTAD, 12(3):91-111