“Faîl” vezninin dönüşümlerine ilişkin klasik Arap dilbilimcilerin görüşleri

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 156 - 166, 31.12.2022

Erdinç Doğru , Nour Al Ali Alhammo

https://doi.org/10.54132/akaf.1207077

Öz

“Faîl” vezninin dönüşümlerine ilişkin klasik Arap dilbilimcilerin görüşleri” başlıklı bu çalışmada Arapçadaki فعيل vezninin metin bağlamı çerçevesindeki dönüşümlerine hızlı bir göz atılmış, konuyla ilgili klasik dil alimlerinin ve çağdaş dilbilimcilerin, adı geçen veznin, metin bağlamı içindeki biçim ve içerik dönüşümlerine yönelik yaklaşımları ele alınmıştır.
Makalede öncelikle Sarf terimi hakkında kısa bir bilgi verilmiş ve en meşhur klasik sarf kitaplarına değinilmiştir. Daha sonra klasik dönem dilbilim âlimlerinin فعيل vezninin metin içerisinde başka bir vezinden dönüşmüş olma ya da söz konusu veznin diğer vezinlerin anlamlarına geçiş yaparak farklı anlamlara gelme durumuna bakışları irdelenmiştir. Bu amaçla çeşitli dönemlerden, özellikle de ihticac asrı olması hasebiyle Cahiliye döneminden klasik şiir örnekleri sunulmuş ve Kur’an ayetlerine yer verilmiştir. Zira Kur’an ayetleri yorum ve tefsire açık olup ayetlerden yorumdan yoruma göre çok çeşitli anlamlar çıkarılabilmektedir.
Kuşkusuz فعيل vezninin diğer pek çok vezinden dönüşmüş olma ihtimali olduğu gibi başka vezinlerin فعيل veznine dönüşmüş olma olasılığı da mümkün görünmektedir. İşte bu dönüşüm olayları, ele aldığımız فعيل vezninin anlam ve gönderme çeşitliliğine yol açan unsurlar olarak ortada durmaktadır. Bu çalışma, فعيل vezninin diğer vezinlere dönüşümü ile diğer vezinlerin فعيل veznine dönüşümü olaylarını irdelemeye çalışmaktadır. Klasik dönem dilbilimcilerin çalışmaları olmasaydı böyle bir araştırma yapmamız mümkün olmazdı.
Klasik Arap dilbilimciler, içinde geçtiği şiir ve nesir örnekleri çerçevesinde فعيل vezninin anlamlarını açıklamaya özel bir önem atfetmişlerdir. Başka bir ifadeyle فعيل vezninin diğer vezinlere dönüştüğü ve bunun tam tersinin gerçekleştiği durumlarda meydana gelen anlam bulanıklıklarını izah etmek için son derece üstün bir gayret göstermişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Morfoloji, klasik dilbilimciler, faîl vezni

Kaynakça

• 1. ابن الحاجب، رضي الدين الاستراباذي، 1979م ، شرح الكافية في النحو، الطبعة الثانية، بيروت،.
• 2. ابن الناظم، شرح ألفية بن مالك، 1312هـ، مطبعة القدّيس جارجيوس، بيروت.