Evaluating Disaster Literacy Levels Among First Aid Trainers: The Case of Bursa Province

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 3, 371 - 381, 29.09.2025

Ahmet Doğan Kuday , Tuğba Özcan , Cüneyt Çalışkan , Kerem Kınık

https://doi.org/10.53394/akd.1529418

Öz

Objective: First aid trainers play a vital role in disaster preparedness, response, and recovery, making it essential to understand the factors influencing their disaster literacy levels. This study aims to investigate the factors that influence the disaster literacy levels of first aid trainers.
Material and Methods: This cross-sectional study included 179 first aid trainers residing in Bursa, Turkey. Data were collected using a demographic information form and the Disaster Literacy Scale (DLS). Binary logistic regression was used to assess factors influencing DLS scores and subdimensions.
Results: Of the participants, 66.5% were women, 25.7% were nurses, and 50.8% had more than 6 years of teaching experience. The average age was 39.22 ± 9.07, and the average DLS score was 36.39 ± 6.61. Subdimension scores of the DLS ranged from 35.4 ± 8.46 to 38.62 ± 6.66. In preparedness, males (OR=0.33, CI=0.15-0.75), emergency medical technicians (OR=3.18, CI=1.13-8.98), and other healthcare workers (OR=3.32, CI=1.16-9.55) showed lower proficiency. Participants with disaster training had higher knowledge in mitigation/prevention (OR=2.81, CI=1.27-6.22), preparedness (OR=2.37, CI=1.05-5.35), recovery/rehabilitation (OR=3.12, CI=1.39-7.05), and overall disaster literacy (OR=2.70, CI=1.22-6.01). NGO members had higher knowledge in mitigation/prevention (OR=2.64, CI=1.02-6.33), preparedness (OR=3.44, CI=1.30-9.11), and recovery/rehabilitation (OR=2.67, CI=1.04-6.88) compared to non-members.
Conclusion: This study identifies key factors influencing the disaster literacy of first aid trainers, emphasizing the importance of disaster training and NGO membership in enhancing preparedness and response capabilities. Further studies are needed to improve disaster literacy levels among first aid trainers, especially in specific sub-dimensions. Targeted education programs are recommended to enhance disaster readiness.

Anahtar Kelimeler

disaster , literacy , first aid , trainer , education

Etik Beyan

This study was approved by the Ethical Committee of the University of Health Sciences on December 22, 2022, with reference number 14159.

Destekleyen Kurum

The authors declared that this study received no financial support.

Teşekkür

The authors thank all the participants who agreed to participate in the study.

İlk Yardım Eğitmenlerinin Afet Okuryazarlığı Düzeylerinin Değerlendirilmesi: Bursa İli Örneği

Öz

Amaç: İlk yardım eğitmenleri afete hazırlık, müdahale ve iyileştirme süreçlerinde hayati bir rol oynamaktadır. Bu nedenle afet okuryazarlığı düzeylerini etkileyen faktörlerin anlaşılması önemlidir. Bu çalışma, ilk yardım eğitmenlerinin afet okuryazarlığı düzeylerini etkileyen faktörleri araştırmayı amaçlamaktadır.
Gereç ve Yöntemler: Bu kesitsel çalışmaya Bursa, Türkiye'de ikamet eden 179 ilk yardım eğitmeni dahil edilmiştir. Veriler Demografik Bilgi Formu ve Afet Okuryazarlığı Ölçeği (AOÖ) kullanılarak toplanmıştır. AOÖ puanlarını ve alt boyutlarını etkileyen faktörleri değerlendirmek için ikili lojistik regresyon analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Katılımcıların %66,5'i kadın, %25,7'si hemşire ve %50,8'i 6 yıldan fazla eğitmenlik deneyimine sahiptir. Katılımcıların yaş ortalaması 39,22 ± 9,07 ve ortalama AOÖ puanı 36,39 ± 6,61 idi. AOÖ' nün alt boyut puanları 35,4 ± 8,46 ile 38,62 ± 6,66 arasında değişmektedir. Erkekler (OR=0,33; GA=0,15-0,75), acil tıp teknisyenleri (OR=3,18; GA=1,13-8,98) ve diğer sağlık çalışanları (OR=3,32; GA=1,16-9,55) hazırlık konusunda daha düşük yeterlilik göstermiştir. Afet eğitimi almış katılımcılar, zarar azaltma/önleme (OR=2,81; GA=1,27-6,22), hazırlık (OR=2.37; GA=1,05-5,35), iyileştirme/rehabilitasyon (OR=3,12; GA=1,39-7,05) ve genel afet okuryazarlığı (OR=2,70; GA=1,22-6,01) konularında daha yüksek bilgiye sahip olmuştur. Sivil toplum kuruluşu (STK) üyeleri, STK üyesi olmayanlara kıyasla zarar azaltma/önleme (OR=2,64; GA=1,02-6,33), hazırlık (OR=3,44; GA=1,30-9,11) ve iyileştirme/rehabilitasyon (OR=2,67; GA=1,04-6,88) konularında daha yüksek bilgiye sahiptir.
Sonuç: Bu çalışma, ilk yardım eğitmenlerinin afet okuryazarlığını etkileyen temel faktörleri belirlemekte ve afet eğitiminin ve STK üyeliğinin hazırlıklı olma ve müdahale yeteneklerini geliştirmedeki önemini vurgulamaktadır. İlk yardım eğitmenleri arasında özellikle belirli alt boyutlarda afet okuryazarlığı düzeylerini iyileştirmek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır. Afet hazırlığını artırmak için hedefe yönelik eğitim programları önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

afet , okuryazarlık , ilkyardım , eğitmen , eğitim

Kaynakça

• 1. Hallegatte S, Rentschler J, Rozenberg J. Natural Shocks Are a Leading Cause of Infrastructure Disruptions and Damages. Lifelines: The Resilient Infrastructure Opportunity. The World Bank eBooks 2019:57-83.
• 2. Thow A, Poljansek K, Nika A, Galimberti L, Marzi S, Dalla Valle D. INFORM REPORT 2022: Shared evidence for managing crises and disasters. Publications Office of the European Union, Luxembourg. 2022.
• 3. UNDRR. Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015 – 2030. Sendai; 2015.
• 4. Kesumaningtyas MA, Hafida SHN, Musiyam M. Analysis of disaster literacy on student behavioral responses in efforts to reduce earthquake disaster risk at SMA Negeri 1 Klaten. In: IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. IOP Publishing Ltd; 2022.
• 5. Çalışkan C, Üner S. Disaster literacy and public health: A systematic review and integration of definitions and models. Disaster Med Public Health Prep 2021; 15(4):518-527.
• 6. Gao Y, Chen Y, Lin Y, Zhong F, Zhu X. Urban residents’ self-rescue in response to public health emergencies in China: a qualitative study. BMC Public Health 2023; 23(1):2520.
• 7. Zideman DA, Singletary EM, Borra V, Cassan P, Cimpoesu CD, De Buck E, Djärv T, Handley JA, Klaassen B, Meyran D, Oliver E, Poole K. European Resuscitation Council Guidelines 2021: First aid. Resuscitation 2021; 161:270-290.
• 8. Heard CL, Pearce JM, Rogers MB. Mapping the public first‐aid training landscape: a scoping review. Disasters 2020; 44(1):205-228.
• 9. Aktaş B, Yılmaz M, Dereli F, Yıldırım Sarı H. İlköğretim Birinci ve İkinci Kademe Öğretmenlerinin İlk Yardım Bilgi Düzeyi. Journal of Academic Research In Nursing 2019; 5(1):17-22.
• 10. Hoque D, Islam M, Sharmin Salam S, Rahman Q, Agrawal P, Rahman A, Rahman F, El-Arifeen S, Hyder A, Alonge O. Impact of First Aid on Treatment Outcomes for Non-Fatal Injuries in Rural Bangladesh: Findings from an Injury and Demographic Census. Int J Environ Res Public Health 2017; 14(7):762.
• 11. Schnaubelt S, Garg R, Atiq H, Baig N, Bernardino M, Bigham B, Dickson S, Geduld H, Al-Hilali Z, Karki S, Lahri S, Maconochie I, Montealegre F, Mustafa MT, Niermeyer S, Odakha JA, Perlman JM, Monsieurs KG, Greif R, Cardiopulmonary Resuscitation in Low-Resource Settings Group. Cardiopulmonary resuscitation in low-resource settings: a statement by the International Liaison Committee on Resuscitation, supported by the AFEM, EUSEM, IFEM, and IFRC. Lancet Glob Health 2023; 11(9):e1444-53.
• 12. Wilp T, Gehani I El. First aid guidelines for fragile contexts (conflict, disaster and remote areas): Contextualization & Adaptation. Review International Journal of First Aid Education 2022; 5(1):39-47.
• 13. León-Guereño P, Cid-Aldama L, Galindo-Domínguez H, Amezua-Urrutia A. Effectiveness of an Intervention to Enhance First Aid Knowledge among Early Childhood Education Students: A Pilot Study. Children (Basel) 2023; 10(7):1252.
• 14. Çalışkan C, Üner S. Measurement of Disaster Literacy in Turkish Society: Disaster Literacy Scale (DLS) Design and Development Process. Disaster Med Public Health Prep 2022; 17:e211.
• 15. Brown LM, Haun JN, Peterson L. A proposed disaster literacy model. Disaster Med Public Health Prep 2014; 8(3):267-275.
• 16. Genc FZ, Yildiz S, Kaya E, Bilgili N. Disaster literacy levels of individuals aged 18–60 years and factors affecting these levels: A web-based cross-sectional study. International Journal of Disaster Risk Reduction 2022; 76:102991.
• 17. Karakaş HY. İzmir’de bir Huzurevinde Yaşlılarda Afet Okuryazarlığı ve Buna Etki Eden Etmenler ile Durumluk-Sürekli Kaygı Durumu Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı. İzmir; 2022.
• 18. Çelebi İ, Sarikahya SD. Üniversite Öğrencilerinin Afet Okuryazarlığı Durumunun Değerlendirilmesi. 4 Uluslararası Afet ve Dirençlilik Kongresi. Eskişehir; 2022.
• 19. Geyiktepe ÖE. Afet Hemşireliği Dersinin Hemşirelik Öğrencilerinin Afet Okuryazarlıklarına ve Hazırlık Algılarına Etkisi, Ege Üniversitesi, Afet Tıbbı Anabilim Dalı. İzmir; 2023.
• 20. Özata S. İstanbul Anadolu İl Ambulans Servisi Başhekimliği Bünyesinde Çalışan Personelin Afet Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Gümüşhane; 2022.
• 21. Bulut A. Bireylerin Afet Okuryazarlığı Düzeylerini Etkileyen Faktörlerin Sıralı Lojistik Regresyon Analizi ile İncelenmesi. Afet ve Risk Dergisi 2023; 6(3):691-709.
• 22. Zhang D, Zhu X, Zhou Z, Xu X, Ji X, Gong A. Research on Disaster Literacy and Affecting Factors of College Students in Central China. Disaster Med Public Health Prep 2021; 15(2):216-222.
• 23. Demirdelen S, Çakici AB. İlkokul/Ortaokul Öğretmenlerinin Doğal Afet Okuryazarlık Düzeyleri: Osmaniye İli Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi Araştırma Makalesi GUJHS 2021; 10(3):532-541.
• 24. Türker A, Sözcü U. Examining natural disaster literacy levels of pre-service geography teachers. Journal of Pedagogical Research 2021; 5(2):207-221.
• 25. Sözcü U, Aydınözü D. Doğal Afet Okuryazarlığı Bağlamında Öğretim Programlarındaki Afetlerle ilişkili Kazanımların İncelenmesi. Turkish Studies-Educational Sciences 2019; 14(5):2639-2652.
• 26. Younos TB, Hasan MK, Nasreen M. Are nurses ready? Bangladeshi nurses’ perceived preparedness for disasters: A mixed-methods approach. International Journal of Disaster Risk Reduction 2021; 58:102195.
• 27. Zhang L, Zhao J, Liu J, Chen K. Community Disaster Resilience in the COVID-19 Outbreak: Insights from Shanghai’s Experience in China. Risk Manag Healthc Policy 2021; 13:3259-3270.
• 28. Fadilah M, Permanasari A, Riandi R, Maryani E. The Level of Disaster Literacy of Earthquake-Experienced Students in Mathematics and Science Faculty of State University in Indonesia. Journal of Engineering Science and Technology 2020; (Special Issue on AASEC2019):30-38.
• 29. Olowoporoku OA. Assessment of Households’ Disaster Management Literacy in Osogbo, Nigeria. In: The Proceedings of Environmental Design and Management International Conference. 2017.
• 30. Daramola O, Odunsi O, Olowoporoku O. The corridor to survival: Assessment of disaster management literacy in a developing country. Environmental Quality Management 2017; 27(2):15-24.
• 31. Mishra S, Suar D. Effects of Anxiety, Disaster Education, and Resources on Disaster Preparedness Behavior. J Appl Soc Psychol 2012; 42(5):1069-1087.
• 32. Chung SC, Yen CJ. Disaster Prevention Literacy among School Administrators and Teachers: A Study on the Plan for Disaster Prevention and Campus Network Deployment and Experiment in Taiwan. Journal of Life Sciences 2016; 10:203-14.
• 33. Seifi B, Ghanizadeh G, Seyedin H. Disaster Health Literacy of Middle-aged Women. J Menopausal Med 2018; 24(3):150.
• 34. Logayah DS, Maryani E, Ruhimat M, Wiyanarti E. Understanding Disaster Literacy Level in Indonesia: How can students understand natural disasters? AL-ISHLAH: Jurnal Pendidikan 2023; 15(4):4962-4971.
• 35. Mızrak S. Eğitim, Afet Eğitimi ve Afete Dirençli Toplum. MSKU Journal of Education 2018; 5(1):56-67.
• 36. Triyanto, Agustinova DA, Syamsi K. Strengthening Disaster Literacy as An Effort to Reduce The Risk of Disaster in D.I. Yogyakarta Society. IOP Conf Ser Earth Environ Sci 2021; 884(1):012032.
• 37. Amat Camacho N, Karki K, Subedi S, von Schreeb J. International Emergency Medical Teams in the Aftermath of the 2015 Nepal Earthquake. Prehosp Disaster Med 2019; 34(03):260-264.
• 38. Park JC, Lee KY. Disaster preparedness and response competency of emergency medical technician-paramedics in the disaster medical assistant team. The Korean Journal of Emergency Medical Services 2019; 23(2):19-31.
• 39. Sevinç Ö, Güner Y, Til A. Knowledge levels of personnels who work at stations of 112 emergency health services of povince of çanakkale on disaster medicine. Pamukkale Medical Journal 2018; 11(2):119-125.
• 40. Tercan B. Relocation and Resettlement Policies on Disaster Prone Areas: The Case of Dogubayazit Earthquake. Turkish Journal of Earthquake Research 2020;2(1):76-91.
• 41. Carswell AT, Johnson PL, Kirby SD. Disaster Affected Households and Their Subsequent Preparedness Measures. SSRN. 2022.
• 42. Çelebi İ, Uçku ŞR. Kayseri İli 112 Acil Sağlık Hizmetlerinde Görev Yapan Sağlık Personelinin Deprem Bilgi Düzeyi ve Etkileyen Etmenler. Hastane Öncesi Dergisi 2017; (2):91-103.
• 43. Seçer İ, Şahin S, Aydın OA. Sağlık Çalışanlarında Afet Bilinci. 4. Uluslararası 14. Ulusal Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi. İstanbul; 2022.
• 44. Lowe SR, Young MN, Acosta J, Sampson L, Gruebner O, Galea S. Disaster Survivors’ Anticipated Received Support in a Future Disaster. Disaster Med Public Health Prep 2018; 12(6):711-717.
• 45. Smith DL, Notaro SJ. Personal emergency preparedness for people with disabilities from the 2006-2007 Behavioral Risk Factor Surveillance System. Disabil Health J 2009; 2(2):86-94.
• 46. Vickio CJ. Developing beliefs that are compatible with death: Revising our assumptions about predictability, control, and continuity. Death Stud 2000; 24(8):739-758.
• 47. Aslantaş O, Tabuk M. 112 İl Ambulans Servisi Personelinin Afete Hazır Olma Durumu ve Hazırlık Algısı: Balıkesir İli Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2021; 10(1):44-55.
• 48. Dinçer S, Kumru S. Afet ve Acil Durumlar İçin Sağlık Personelinin Hazırlıklı Olma Durumu. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2021; 10(1):32-43.
• 49. Zhang S, Guo H, Ju X, Ma J. Understanding the Effects of Emergency Experience on Online First-Aid Learning Intention: The Mediating Role of Psychological Distances and Prosociality. Front Psychol 2022; 12:1-8.
• 50. Patterson O, Weil F, Patel K. The role of community in disaster response: Conceptual models. Popul Res Policy Rev 2010; 29(2):127-141