Artan Azot Dozlarının İki Ekmeklik Buğday Çeşidinde Tane Verimi Üzerine Etkisi

Yıl 1995, Cilt: 8 Sayı: 1, 145 - 155, 01.12.1995

Ş. Metin Kara M. İlter Akdağ

Öz

Sinop ekolojik şartlarında yürütülen bu araştırmada, Çukurova-86 ve izmir-85 ekmeklik buğday çeşitlerinde farklı azot dozlarının tane verimine etkisi incelenmiştir. Artan azot dozlarının tane verimi üzerine etkisi Çukurova-86 ve izmir-85 çeşitleri için sırasıyla Y = 198.24 + 11.26X - 0.429X2 ve Y = 173.31 + 18.60X - 0.455X2 eşitliklerini veren ikinci dereceden polinomiyal denklemler ile açıklanmıştır. Geliştirilen model yardımıyla maksimum ve ekonomik optimum tane verimi için gerekli azot seviyeleri belirlenmiştir. Azot dozu-tane verimi ilişkisini açıklayan fonksiyonel denklemlere göre, maksimum verim için gerekli azot seviyeleri Çukurova-86 ve İzmir-85 çeşitleri için sırasıyla 13.12 ve 20.44 kg N/da'dır. Buna karşılık, azotlu gübre ve buğday fiyatlarına göre, ekonomik azotlu gübre dozu Çukurova-86 çeşidinde 11 kg N/da, izmir-85 çeşidi için 18 kg N/da olarak hesaplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Triticum aestivum L, Buğday, azotlu gübre, Azot dozu, Azot dozu

Effect of Increasing Nitrogen Levels on Grain Yield in Two Bread Wheat Cultivars

Öz

This research has been carried out to determine the effect of increasing nitrogen rates on grain yield of Çukurova-86 and Izmir-85 bread wheat cultivars in Sinop ecological conditions. Response to increasing nitrogen rates was adequately described by a 2nd-degree polynomial with the models of Y = 198.24 + 11.26X - 0.429X2 and Y = 173.31 + 18.60X -0.455X2 for Çukurova-86 and izmir-85 cultivars, respectively. The models were used to estimate the nitrogen level corresponding to a maximum yield and an economically optimal yield. According to the quadratic equations obtained, maximum yield levels were attained from 13.12 and 20.44 kg N/da doses for Çukurova-86 and Izmir-85 cultivars, respectively. Based on price relationships between nitrogen fertilizer and grain, however, the most economic nitrogen rates for Çukurova-86 and izmir-85 cultivars were 11 kg N/da and 18 kg N/da, repectively.

Anahtar Kelimeler

Wheat, Triticum aestivum L, nitrogen fertilizer, Nitrogen, nitrogen rates

Kaynakça

• 1. Anonymous. 1995. Tarımsal Yapı ve Üretim 1993. T. C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları No : 1727, Ankara.
• 2. Spiertz, J. H., N. M. Vos de. 1983. Agronomical and Physiological aspects of the role of nitrogen in yield formation of creals. Plant and Soil 75(3) 379-391.
• 3. Sajo, A. A,, D, H. Scarisbrick, A. G. Clewer. 1992. The effect of rates and timing of nitrogen fertilizer on the protein content of wheat grown in two contrasting seasons in south east England. Journal of Agricultural Science 118(3) : 265-269.
• 4. Muller, S , F. Herbst. 1983. pot experiment studies to determine criteria for measuring nitrogen fertilization of creals: 2. Development of yield components. Field Crops Abstracts, 1985.
• 5. Frederick, J. R.. C C. Camberato. 1994. Leaf net CO2 exchange rate and associated leaf traits of winter wheat grown with various spring nitrogen fertilization rates. Crop Sci. 34(2) : 432-439.
• 6. Anderson, B. 1989. stand component in winter wheat: Effect of nitrogen fertilizer and sowing rate. Wheat Barley and Triticale Abstract.
• 7. Green, C. F.. T. C. K. Dawkins. 1987 Influence of nitrogen fertilizer and clormeguat on two spring wheat cultivars Wheat, Barley and Triticale Abstracts.
• 8. Knap, J. s.. C. L. Harms. 1988. Nitrogen fertilization and plant growth regulator effects on yield and quality of four wheat cultivars Journal of Production Agriculture 1(2) 94-98.
• 9. Frederick, J. R.. H. G. Marshall. 1985. Grain yield and yield components of soft red winter wheat as affected by management practices. Agronomy Journal 77(3) : 485-499.
• 10. Springer, B., R. Heitefuss. 1986 influence of herbicides and nitrogen fertilizer on yield and powdery mildew in winter wheat. Wheat, Barley and Triticale Abstracts.
• 11. Sayar, R., A. Gharbi, H. Ghorbel. 1992. Grain yield and quality of five genotypes of durum wheat as influnced by nitrogen fertilization. Rachis 11(1/2): 55-59.
• 12. Özer, M. S., i. Dağdeviren. 1984. Harran Ovası Kuru ve Sulanır Koşullarında Buğdayın Azotlu Gübre isteği. Şanlıurfa Bölge Topraksu Araştırma Enstitüsü Yayınları, Genel Yayın No : 12, Şanlıurfa.
• 13. Alemdar, N. 1988. Ankara Yöresinde Kuru Şartlarda Yetiştirilen Bazı Buğday Çeşitlerinin Azotlu ve Fosforlu Gübre İsteği. Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Yayınları, Genel yayın No : 145, Ankara.
• 14. Aydın, A. B., O. Özdemir. 1985. Tokat, Amasya, Sivas, Yozgat Yöresi Kuru Şartlarında Yetiştirilen Buğdayın Azotlu ve Fosforlu Gübre isteği ve Olsen Fosfor Analiz Metodunun Kalibrasyonu. Köy Hizmetleri Tokat Araştırma Enstitsü Yayınları, Genel Yayın No : 64, Tokat.
• 15. Sefa, S. 1981. Batı Geçit Bölgesi Sulanır Koşullarında Buğdayın Azotlu Gübre isteği ve Olsen Fosfor Analiz Metodunun Kalibrasyonu. Eskişehir Bölge Topraksu Araştırma Enstitüsü Yayınları, Genel Yayın No : 161, Eskişehir.
• 16. Sefa, S. 1991. Afyon, Bilecik, Eskişehir, Kütahya Yöresi Sulanır Şartlarında Yüksek Verimli Bazı Buğday Çeşitlerinin Azotlu ve Fosforlu Gübre İsteği İle Olsen Fosfor Analiz Metodunun Kalibrasyonu ve Uygulanacak Tohum Miktarının Tesbiti. Köy Hizmetleri Eskişehir Araştırma Enstitüsü Yayınları, Genel Yayın No . 226, Eskişehir.
• 17. Alptürk, C. 1979. Konya Ovası Koşullarında Bezostaya-1 Buğday Çeşidinin Ticaret Gübreleri İsteği. Konya Bölge Topraksu Araştırma Enstitüsü Yayınları, Genel Yayın No : 89, Konya.
• 18. Sencar, Ö., S. Gökmen, A. Yıldırım, N. Kandemir. 1994. Tarla Bitkileri Üretimi. Gaziosmanpaşa Üniv., Ziraat Fak. Yayınları: 3, Ders Kitabı : 3, Tokat.
• 19. Tekeli, S., N. Ergün. 1983. Girdi Fiyatlarının Bitkisel Üretim Düzeyi ve Bileşimi Üzerine Etkileri. MPM Yayınları 290, Ankara
• 20. Selles, F., R. P. Zentner, D. W, L. Read, C. A. Campbell. 1992. Prediction of fertilizer requirements for spring wheat grown on stubble in southwestern Sackatchewan. Can. J. Soil Sci. 72(3) : 229-241.
• 21. Gomez, K. A., A. A. Gomez. 1984. Statistical Procedures of Agricultural Research. John Willey Sons, New York.
• 22. Uyanık, M. 1994. Agronomik denemelerde Duncan testinin yanlış kullanımı. Anadolu 1(1) : 61-69.
• 23. Yurtsever, N. 1984. Deneysel İstatistik Metodlar. Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Yayınları No : 121, Ankara.
• 24. Little, T. M., F. J. Hills. 1978. Agricultural Experimentation. Design and Analysis. John Willey Sons, New York.
• 25. Yurtsever, N. 1969. Toprak Tahlil Korelasyonları ve Ekonomik Analizler. Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Yayınları No : 18, Ankara.
• 26. Özdemir, O., S. Güner. 1983. Samsun Yöresinde Buğdayın Azotlu ve Fosforlu Gübre İsteği lie Olsen Fosfor Analiz Metodunun Kalibrasyonu. Samsun Bölge Topraksu Araştırma Enstitüsü Yayınları, Genel Yayın No ; 30, Samsun.
• 27. Kara, Ş. M., M. I. Ağdağ. 1995. Samsun ve Sinop ekolojik şartlarında farklı azot dozlarının Marmara-86 ekmeklik buğday çeşidinde tane verimi üzerine etkisi. Ondokuz Mayıs Üniv., Ziraat Fakültesi Dergisi (Basımda).
• 28. Biçer, Y., N. Yenigün. 1975. Çukurova'da Buğday Araştırmaları. Tarsus Bölge Topraksu Araştırma Enstitüsü Yayınları, Genel Yayın No : 67, Tarsus.
• 29. Özel, M., Y. Biçer. 1992. Akdeniz Bölgesinde Yetiştirilen Buğdayın Azotlu Gübre isteği. Köy Hizmetleri Tarsus Araştırma Enstitüsü Yayınları, Genel Yayın no : 180, Tarsus.