Modern Resim Sürrecinde ,"Soyut" ve "Soyutlayıcı" Yaklaşımlarda Biçimsel-Eleştirel Yapılanma

Yıl 2009, Cilt: 2 Sayı: 3, 0 - 0, 22.03.2009

Süleyman Özderin

Öz

İlkel çağlardan bu yana insanoğlunun zihinsel varlığı üzerine inşa edilmeye çalışılan sanat, yüzyıllar boyunca yapıtlar aracılığıyla sanatçıların biçim dillerine göre kimlik kazanmıştır. Hemen hemen her kültürde yaratıcı sanatın var-oluş amacı olan biçim verme edimi, eserlerin yansıtılma aracı olarak kullanılırken elde edilen sonuçlarda daima biçimsel ifadedeki farklar üzerinde durulmuştur. Yaratıcı araştırmalarda "neyin biçim olarak vurgulanmaya çalışıldığı konusunda" önceki anlayışlara göre, sanatsal kaygıların daha yoğun olarak irdelenmeye ve eleştirilmeye başlandığı dönem "modernizmin" gelişim sürecine karşılık gelir. "Modernizmi" yapılandıran bütünsel unsurlar biçimin sanatsal ifadedeki anlamını "mekan" ve "figür" taklitlerinden uzaklaştırarak, soyut vesoyutlayıcı anlamda daha zihinsel bir kavrayışla ele alır. Biçimin modernizmle kazandığı deneysel gelişmeler;özellikle kübizmin soyutlayıcı tavrı içinden daha fazla sorguianmış gibi görünse de, başta pürizm, De-stijl, konstrüktüvizm,fütürizm, dada gibi, aslında kübizmle kronolojik uyumsuzluk süreci içinde gelişen "kökten biçimci" akımlar, soyut ve soyutlayıcı unsurların kaynaklık noktalarını birbirine paralel bağımsızlıklarda geliştirmiştir. Biçimsel yapılanma konusunda Avrupa kökenli girişimiere dayanan bu gelişmelerden sonra; 2. Dünya savaşının akışı içerisinde "soyut" laşma eğilimi Amerikan sanatında ağırlık kazanmıştır. 1940-1955 yılları arasında Amerika'da yoğunlaşan sanatsal gelişmeler söz konusu bu salt soyut eğilimleri giderek sentetikleştirmiş, "soyutdışavurum" çatısı altında, "renk alanı" (color field) "eylem resmi" (action painting) gibi iki ana alana ayrılmasına neden olmuştur. Bu anlamda makalenin içeriği ve yöntemi; "soyut" ve "soyutlayıcı" yaklaşımlar arasındaki biçimsel yapılanma ilişkilerinin, "yöntem olarak uygulanış" (soyut ve soyutlamacı biçimlerin içeriksel derecelere göre belirlenmesi) süreci içinde incelenerek eleştirilmesine dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Soyut, Soyutlama, Biçimsel, Modern sanat, Figür, Non-figür, Yapılanma