Public Fountaşns In The Ottoman Architecture

Yıl 2019, Cilt: 13 - 21. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştımaları Sempozyumu Bildirileri, 339 - 354, 01.10.2019

Fazilet Koçyiğit

Öz

In the eighteenth century when the winds of change blew all over the world, several changes have been seen in the Ottoman Architecture, as well. During this century, civil architecture was attached importance and fountains took an important place ,in the Ottoman Architecture. Fountains with their stylistic features allow us to observe the changes in the Ottoman Art. Especially public fountains have been attracted attentions with their changes on dimensions and stylistic features. As it can be understood by thier names, public fountains built in squares to provide water necessity of public. Public fountains, which were not built only for their functionality, were also the messenger of social changes.In this context, it is not a coincidence to see the striking examples of public fountains in İstanbul which was the capital of the Ottoman State. In addit,ion to that; the unplanned and accidentally forms of squares in Ottoman cities were important for the location of this fountains. In this paper, it has tried to scrutinize the formation of public fountains in the Ottoman Architecture by giving examples of public fountains which represent the changes in the eighteenth century.

Anahtar Kelimeler

Fountain, Public Fountain, Ottoman Architecture, Eighteenth Century, Square

Osmanlı Mimarisinde Meydan Çeşmeleri

Öz

Tüm dünyada değişim rüzgârlarının estiği XVIII. Yüzyılda Osmanlı mimarisinde de
değişimlerin yaşandığı görülmektedir. Bu yüzyılda Osmanlı mimarisinde sivil mimariye önem
verilmiş ve mimaride çeşmeler önemli bir yer teşkil etmiştir. Çeşmeler, üslupsal özellikleri ile Osmanlı sanatında yaşanan değişiklikleri gözlemlememize olanak sağlamaktadır. Özellikle meydan
çeşmeleri hacimsel ve üslupsal olarak geçirdiği değişimlerle dikkatleri üzerine çekmektedir. Meydan çeşmeleri adından da anlaşılacağı üzere halkın su ihtiyacını karşılamak üzere meydanlara
inşa edilen çeşmelerdir. Sadece fonksiyonel amaçlarla inşa edilmeyen meydan çeşmeleri sosyal bir
değişimin de habercisi olmuşlardır. Bu bağlamda meydan çeşmelerinin en çarpıcı örneklerini devletin başkenti olan İstanbul’da görmek bir tesadüf değildir. Buna ek olarak Osmanlı şehirlerinde
meydanların plansız, tesadüfî oluşumu bu çeşmelerin konumlanması açısından da önem arz etmektedir. Bu makalede XVIII. Yüzyılda yaşanan değişimin mimarideki temsilcileri olan meydan
çeşmelerinden örnekler verilerek Osmanlı mimarisinde meydan çeşmelerinin oluşumu mercek
altına alınmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

: Çeşme, Meydan Çeşmesi, Osmanlı Mimarisi, XVIII. Yüzyıl, Meydan

Kaynakça

• ARSEVEN, C. Esat, “Çeşme”, Sanat Ansiklopedisi, C.I., İstanbul, 1983, s.388.
• BARIŞTA, Örcün, İstanbul Çeşmeleri, Azapkapı Saliha Sultan Çeşmesi, Ankara, 1995.
• BOYSAN, Burak, BİLGİN, İhsan, “Meydanların Varoluş ve Yokoluş Nedenleri”, İnsan, Çevre, Kent,s.73.
• CEZAR, Mustafa, (2002). Osmanlı Başkenti İstanbul, İstanbul, 1996
• DEMİRSAR, Belgin, “Abdülhamid II. Çeşmesi”, ”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C:I., İstanbul, 1994, s.43.
• EYİCE, Semavi, “Ahmed III Çeşmesi”, İslam Ansiklopedisi, C.II., İstanbul, 1992, s.38-39.
• EYİCE, Semavi, “Ahmed III Çeşmesi (Üsküdar)”, İslam Ansiklopedisi, C.II., İstanbul, 1992, s.39-40.
• EYİCE, Semavi, “Çeşme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.VIII, İstanbul, 1993, s.277-287.
• HAMADEH, Shirine, Şehr-i Sefa 18. Yüzyılda İstanbul, İstanbul, 2010.
• KARAKAYA, Enis, “Mustafa Ağa Meydan Çeşmesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C:V., İstanbul, 1994, s.559.
• KARAKUŞ, Rahmi, KIZILTOPRAK, Süleyman, vd. İstanbul Tarihi Çeşmeler Külliyatı, C:I-II-III., İstanbul, 2008, s.266.
• KUBAN, Doğan, “Aksaray”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C:I., İstanbul, 1994, s.161-162.
• KUBAN, Doğan, “Beyazıt”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C:II., İstanbul, 1994, s.237-238.
• KUBAN, Doğan, “Eminönü”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C:III., İstanbul, 1994, s.160.
• KUBAN, Doğan, “Laleli”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C:V., İstanbul, 1994, s.188.
• KUBAN, Doğan, “Meydanlar”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C:V., İstanbul,1994, s.432-434.
• KUBAN, Doğan, Bir Kent Tarihi (Bizantion, Konstantinopolis, İstanbul), İstanbul, 2000.
• KUBAN, Doğan, Kent ve Mimarlık Üzerine İstanbul Yazıları. İstanbul, 2010.
• ÖDEKAN, Ayla, “Ahmed III. Meydan Çeşmesi”, İstanbul Ansiklopedisi, C.I., İstanbul, 1995, s.116-117.
• SEÇKİN, Y. Çağatay, “Ondokuzuncu Yüzyıl Öncesi Anadolu Türklerinde Kamu Yaşamı ve Açık Mekânlar”, Restorasyon Konservasyon Çalışmaları, (Nisan, Mayıs, Haziran 2011), S.9, 2011, s.38-48.
• TALASOĞLU, A., İstanbul’un Meydan Çeşmeleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1994.
• TALASOĞLU, Alin, “Halil Çevgan Çeşmesi”, İstanbul Ansiklopedisi, C:III, İstanbul, 1994, s.512.
• TANIŞIK, H. İbrahim, İstanbul Çeşmeleri, C: I-II., İstanbul, 1943.
• TAŞÇI, Hasan, Kent Meydanı ile Kent Kimliği İlişkisi – Üsküdar Meydanı Örneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, 2012.
• YÜNGÜL, Naci,Üsküdar III. Ahmed Çeşmesi, İstanbul, 1955.