An Emulation Example From The East To The West: ‘Smyrna’ Rugs

Yıl 2019, Cilt: 13 - 21. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştımaları Sempozyumu Bildirileri, 425 - 434, 01.10.2019

Gülgün Yılmaz

Öz

In the 1602 the East-India Company was established. The superiority of sea trade moved to the netherlands from Spain and Portugal, nad with the Ottoman Empire Trade agreements were made Mediterranean was under Turkish rule, and the commercial network of the Netherlands
since 1612 has been given. Relations between the Netherlands and East in 17th century has increased. Several agreements were held between the Ottoman Empire and Netherlands in the years 1620-1625. Dutch traders have focused since 1650’s their tradşng networks around the
port of İzmir. In the archives of the Protestant Church in İzmir can be find the Dutch traders and
their families records.
In the 17th century many artists painted especially the scenes of daily life, Anatolian
carpets were used as table-cloth or wall-hanging. This is also a result of trade the port of Izmir
and the surroundings dense. Royal carpet factory was founded in 1797 in the city of Deventer in the Netherlands. Imitations of West Anatolian Ottoman carpets were produced in this factory. The name of the İzmir port, carpet has become synonymous with the trade that has been practced
sinc 17th century. Koninklijke Vereenigde Tapijtfabriek (KVT) has established in Deventer in
“Smyrnastraat” (=İzmir Street). Handloom wowen carpets decorated with Anatolian motifs and
names as “SmyrnaTapijten” so “İzmir rugs”.Thename of İzmir and the factory of the establishment
of the Street ornate with motifs of Anatolian origin of the factory in the production of carpets,
continues. In this paper examples of these rugs in comparison with Western Anatolian carpets from the Ottoman period will be discussed.

Anahtar Kelimeler

The Netherlands, Ottoman Empire, İzmir rugs

Doğu’dan Batı’ya Bir Öykünme Örneği: ‘Smyrna’ Halıları

Öz

17. yüzyılda Hollanda, Güneydoğu Asya ile deniz ticaretini düzenlemek amacıyla 1602
yılında kurulan Doğu Hint Şirketi (VOC = Verenigde Oost-Indische Compagnie) sayesinde
giderek zenginleşti. Doğu Hint Şirketinin kurulması ve deniz ticaretindeki üstünlüğün İspanya
ve Portekiz’den Hollanda’ya geçmesi, Osmanlı Devleti’yle de ticari anlaşmaların yapılmasına
neden oldu. 1612’den itibaren kapitülasyonlar ile Türk hakimiyetindeki Akdeniz’de Hollanda’nın
ticari ağı sıkılaştı. Hollanda ile Osmanlı Devleti arasında, 1620-1625 yıllarında pek çok ahidname
düzenlendi. Hollandalı tüccarlar 1650’lerden itibaren İzmir limanını kullanarak, ticaret ağlarını
İzmir çevresinde yoğunlaştırdı. İzmir Protestan kilisesinin arşivlerinde, Hollandalı tüccar
ailelerine ait 19. yüzyıla değin izlenebilen kayıtlar nesiller boyu süren yerleşimin belgeleridir.
1660-1670 dönemi, Batı Anadolu halılarının Hollanda resimlerinde en çok yer aldığı
yıllardır. Özellikle günlük yaşam sahnelerinde çok sayıda ressam masa ve duvar örtüsü olarak
kullanılan Anadolu halılarına yer vermiştir. Bu da İzmir limanı ve çevresindeki yoğun ticaretin
sonucudur. 17. yüzyıldan 20. yüzyıla uzanan bir gelenekle Batı Anadolu halılarının taklitleri
Hollanda’nın Deventer şehrinde kurulan halı fabrikalarında dokunmuştur. İlk taban halısı
fabrikaları Amersfoort’ta ve kraliyete bağlı olarak Deventer’da 1797 yılında kurulmuş, buradaki
üretimde 17. yüzyıldan beri süregelen halı ticaretiyle özdeşleşmiş İzmir limanının ismi yaşamaya
devam etmiştir. Koninklijke Vereenigde Tapijtfabriek (KVT) Deventer’deki “Smyrnastraat” yani
“İzmir Caddesi”nde kurulmuş, el tezgahlarında dokunan Anadolu motifleriyle bezeli halılara
“Smyrnatapijten” yani “İzmir halıları” adı verilmiştir. Smyrna / İzmir halısı olarak adlandırılan
Hollanda dokumaları özellikle doğu halılarına düşkünlüğü ile tanınan Kral III. Willem’in (1817-90)
sarayında pek çok mekanı süslemektedir. İzmir ismi hem fabrikanın kurulduğu caddede, hem
de fabrikanın üretimi olan Anadolu kökenli motiflerle süslü halılarda, Türk sanatının dünyaya
bıraktığı izlerden biri olarak, yaşamaya devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hollanda, Osmanlı, İzmir halıları, sanatsal etkileşim

Kaynakça

• Anonim, Cornelis de Bruyn’ün Yakın-Doğu Gezisi, İstanbul.
• Bennett, I., Rugs and Carpets of the World, Ferndale Editions, Londra, 2000.
• Çelikkol, Z., de Groot, A., Slot, B. J., Lale ile Başladı: Türkiye ve Hollanda Arasındaki 400 Yıllık İlişkilerin Resimli Tarihçesi, TTK Yayınları, Ankara, 2000.
• Groot, A. H. de, “The Organization of Western European Trade in the Levant 1500-1800”, Companies and Trade. Essays on Overseas Trading Companies during the Ancien Regime, Springer, Leiden, 1981, s. 310-330.
• Kampman, A. A., “XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğunda Hollandalılar”, TTK, Belleten XXIII/89-92 (1959), s. 513-523.
• Koomen, A. de, “De wereld van de 17de-eeuwse Kunstenaar”, Nederlandse Kunst in het Rijksmuseum 1600-1700, ed. Jan Piet Filedt Kok, Amsterdam, 2001, s. 21-41.
• Lil, K. van, “Painting in the Netherlands, Germany, and England in the Seventeenth Century”, Baroque: Architecture, Sculpture and Painting, Ed. R. Toman, Köln, 1998, s. 430-480.
• Orhonlu, C., “Tarih Kaynaklarında Hollanda’ya Ait Bilgiler”, İstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi, sayı 30, İstanbul, 1976, s. 9-22.
• Öztuna, Y., Devletler ve Hanedanlar: Avrupa Devletleri IV, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1996. Schoemaker, T. (ed.), Age of Ugliness: Showpieces of Dutch Decorative Art 1835-1895, Rijksmuseum, Zwolle, 1995.
• Slot, B. J., “Hollanda ile Osmanlı İmparatorluğu Arasındaki Diplomatik İlişkiler”, Osmanlılar ve Hollandalılar Arasındaki 400 Yıllık İlişkiler, İstanbul, 1990, 7-15. Uzunçarşılı, İ. H., Osmanlı Tarihi IV, TTK, Ankara, 1999.