DESIGN OF THE DYSTOPIAN UNIVERSE BASED ON THE SUPERPANOPTIC SURVEILLANCE SOCIETY IN THE “FACE RECOGNITION” ANIMATION FILM

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 33, 79 - 104, 30.01.2024

Beril Uğuz

https://doi.org/10.48069/akdenizsanat.1390223

Öz

Dystopian narratives are societies and countries that are undesirable to live in. Their purpose is not to provide catharsis for the audience, but rather to encourage a critical stance towards the societies in which they live. While examinations of cinema films that delve into surveillance society-based dystopias are frequently encountered, academic scrutiny on dystopian animations centered around surveillance societies is notably scarce. This study aims to investigate how surveillance society-based dystopia is portrayed and how dystopian critique is constructed in animation film, focusing on the dystopian short animation "Face Recognition" by animator Martinus Klemet, who lived in Soviet-era Estonia. Firstly, sociological theories and concepts related to the surveillance society are presented. Subsequently, analyses of dystopian films based on the surveillance society are discussed. The analysis of the film "Face Recognition" employs a filmic textual analysis including the examination of visual, auditory, and thematic elements. Looking at the findings, in the superpanoptic*** universe of the film Face Recognition, surveillance cameras in both private and public spaces, databases that store personal information about individuals, the simultaneous use of different animation techniques such as 2D animation and pixel art, digitized sounds and images, and the use of a surreal technique such as the exquisite corpse, together highlight various aspects of the surveillance society. The criticality of the dystopia is emphasized by alienating and alarming the audience. In conclusion, it can be stated that there are numerous elements, including visual, auditory, thematic, and structural aspects, that can be utilized for both the design of the dystopian narrative and the construction of dystopian critique in animation.

Anahtar Kelimeler

Dystopia, Animation, Surveillance society, Exquisite corpse, Surrealism.

“FACE RECOGNITION” ANİMASYON FİLMİNDE SÜPERPANOPTİK GÖZETİM TOPLUMUNA DAYALI DİSTOPİK EVRENİN TASARIMI

Öz

Distopik anlatılar, yaşanmak istenmeyen toplumlara ve ülkelere dair anlatılar olup amaçları izleyicilere katarsis yaşatarak daha iyi hissetmelerini sağlamak değil, içinde yaşanan toplumlar hakkında eleştirel ve sorgulayıcı olmaya yöneltmektir. Gözetim toplumuna dayalı distopyaların ele alındığı sinema filmlerine ait akademik incelemelere sıkça rastlanmaktadır; fakat gözetim toplumuna dayalı distopik anlatı animasyonları konusunda yapılmış akademik inceleme yok denecek kadar azdır. Bu çalışma animasyonda gözetim toplumuna dayalı distopyanın nasıl resmedildiğini ve distopik eleştirelliğin nasıl kurgulandığını araştırmayı amaçlar. Çalışmada Sovyetler Birliği döneminde Estonya’da yaşamış olan animatör Martinus Klemet’in Face Recognition adlı distopik kısa animasyon filmi incelenmiştir. Öncelikle gözetim toplumu ile ilgili alanyazındaki sosyolojik kuramlar ve kavramlar ortaya konmuş, ardından gözetim toplumuna dayalı distopya filmleri hakkında yapılmış incelemeler ele alınmıştır. Face Recognition filminin analizi için görsel, işitsel ve tematik ögelerin analizine dayanan filmsel metin analizi kullanılmıştır. Analiz bulgularına bakıldığında Face Recognition filminin süperpanoptik*** evreninde özel ve kamusal alanlarda yer alan gözetleme kameraları, bireylerin kişisel bilgilerinin depolandığı veri tabanları, 2D animasyon ile pixel art gibi farklı animasyon tekniklerinin bir arada kullanılması, dijitalize edilmiş ses ve görüntüler, müstesna kadavra gibi sürreal bir teknik ile hem gözetleme toplumunun farklı yönleri ortaya konulmuş hem de seyircinin yabancılaştırılması ve uyarılması ile distopyanın eleştirelliği vurgulanmıştır. Sonuç olarak animasyonda gerek distopik anlatının tasarımı, gerekse distopik eleştirelliğin kurgulanması için görsel, işitsel, tematik ve yapısal olmak üzere faydalanılabilecek çok sayıda öge bulunduğu ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Distopya, Animasyon, Gözetleme toplumu, Müstesna kadavra, Sürrealizm

Etik Beyan

Çalışmamda anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney gibi görüşme teknikleri kullanmamam sebebiyle etik kurul beyanı kapsamda yer almadığını; bu nedenle de etik kurul izni gerektirmediğini; çalışmanın hazırlanmasında ve yayın sürecinde hiçbir etik kural ihlali yapılmadığını kabul ve beyan ederim.

Kaynakça

• Bateman, J. E. ve Wildfeuer J. (Ed.) (2017). Film text analysis: new perspectives on the analysis of filmic meaning. New York ve Oxon: Routledge.
• Bentham, J. (1843). Collected works. J. Bowring (Ed.), London: William Tait.
• Bolton, L. (2000). Art revolutions surrealism. New York: Peter Bedrick Books.
• Booker, M. K. (2013) Critical insights: dystopia. New Jersey: Salem Press.
• Bordwell, D. ve Thompson, K. (2011). Film sanatı: giriş. E. Yılmaz ve E. S. Onat (Çev.), Ankara: De Ki Basım Yayın.
• Boyne, R. (2000). Post-panopticism. Economy and society, 29 (2): 285–307.
• Cervelli, F. (2022). Mindless happiness: presentism, utopia and dystopian suspension of thought in psycho-pass, Japan forum, DOI:10.1080/09555803.2021.1942137.
• Dandeker, C. (1990). Surveillance, power and modernity. Cambridge: Polity Press.
• Diker, C. (2019). Modern bireyin ‘miyop’ sorunu: foucault’nun özne ve iktidar kavramları bağlamında ‘the lobster’ filminin analizi. Sinefilozofi dergisi, Özel Sayı: 91-105.
• Durutürk, B. (2018). Michel foucault’nun iktidar ve özne kavramlarına bir bakış: gözetim toplumu. Üçüncü sektör sosyal ekonomi, 53 (3): 959-972.
• Dyer, R. (2016). The persistence of textual analysis, kracuer lectures in film and media theory. [Video]. Erişim Adresi: https://www.kracauer-lectures.de/en/winter-2015-2016/richard-dyer/
• Foucault, M. (1978). The history of sexuality- volume 1: an introduction. R. Hurley (Çev.), New York: Pantheon Books.
• Foucault, M. (1980). Power and knowledge: selected interviews & other writings 1972-1977. C. Gordon (Ed.), C. Gordon, L. Marshall, J. Mepham, K. Soper (Çev.), New York: Pantheon Books.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin Doğuşu. M. A. Kılıçbay (Çev.), Ankara: İmge Kitabevi.
• Foucault, M. (1995). Discipline & punish: the birth of the prison. A. Sheridan (Çev.), New York: Vintage Books.
• Foucault, M. (2000). Psikoloji ve ruhsal hastalık. M. Hesapçıoğlu (Çev.), İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Foucault, M. (2002). Kliniğin doğuşu. T. Keşoğlu (Çev.), İstanbul: Doruk Yayıncılık.
• Foucault, M. (2003). İktidarın gözü seçme yazılar 4, I. Ergüden (Çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Foucault, M. (2005a). Entelektüel’in siyasi işlevi. I. Ergüden, O. Akınhay ve F. Keskin (Çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Foucault, M. (2005b). Büyük kapatılma seçme yazılar 3. I. Ergüden ve F. Keskin (Çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Foucault, M. (2014). Özne ve iktidar seçme yazılar 2. I. Ergüden ve O. Akınhay (Çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Foucault, M. (2017). Klasik Çağda Deliliğin Tarihi – Akıl ve Akıl Bozukluğu. M. A. Kılıçbay (Çev.), 7. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Gibbs, J. (2003). Mise-en-scene, film style and interpretation. London: Wallflower Press.
• Giddens, A. (1985). The nation state and the violence – volume two of a contemporary critique of historical materialism. Berkeley ve Los Angeles: University of California Press.
• Gordon, D. (1987). The electronic panopticon: a case study of the development of the national criminal records system. Politics & society, 15 (4): 483-511.
• Habermas, J. (1993). “Öteki” olmak, “öteki”yle yaşamak. İ. Aka (Çev.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Habermas, J. (2000). Kamusallığın yapısal dönüşümü. T. Bora ve M. Sancar (Çev.), İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Keloğlu, İ. E. (2022). Distopya filmlerini neden severiz? - The Lobster& Idioctracy filmleri üzerinden bir sorgulama. Sinefilozofi dergisi, Özel Sayı (4): 273-284.
• King, L. (2001). Information, society and the panopticon. The western journal of graduate research, 10 (1), s. 40-50.
• Kochhar-Lindgren K., Schneiderman D. ve Denlinger T. (2009). The exquisite corpse - chance and collaboration in surrealism’s parlor game. Lincoln & London: University of Nebraska Press.
• Kolker, R. (2009). Film, biçim ve kültür, F. Ertınaz, A.Güney, Z. Özen, O. Şakır, B. Tokem, D.Tunalı, E.Yılmaz (Çev.), Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Kroustallis, V. (2023, 2 Şubat). Face Recognition by Martinus Klemet. Zippy Frames. [blog yazısı]. Erişim Adresi: https://www.zippyframes.com/shorts/face-recognition-martinus-klemet.
• Lowi, T. (1980). The political impact of information technology. T. Forester (Ed.). The microelectronics revolution (173-195) içinde. Oxford: Blackwell.
• Lyon, D. (1994). The electronic eye – the rise of surveillance society. Minnesota: Polity Press.
• Lyon, D. (2007). Surveillance studies: an overview. Cambridge: Polity Press.
• Marks, P. (2015). Imagining surveillance – eutopian and dystopian literature and film. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Ouvrard H. (2022, 6 Ocak). Face Recognition, Martinus Klemet’s Latest Absurd Animated Gem. Minikino [blog yazısı]. Erişim Adresi: https://minikino.org/articles/face-recognition-martinus-klemets-latest-absurd-animated-gem/
• Öztürk, S. (2013). Filmlerle görünürlüğün dönüşümü: panoptikon, süperpanoptikon, sinoptikon. İletişim kuram ve araştırma dergisi, 36: 132-151.
• Pak, M. D. (2019). Feminist distopyada iktidar, baskı ve direniş: damızlık kızın öyküsü. IBAD sosyal bilimler dergisi, Özel Sayı: 1-11.
• Pikkov, Ü. (2010). Animasophy - theoretical writings on the animated film. Tallinn: Estonian Academy of Arts.
• Pooke, G ve Newall, D. (2008). Art history - the basics. London, Newyork: Routledge.
• Poster, M. (1989). Critical theory and poststructuralism – in search of a context. Ithaca & London: Cornell University Press.
• Reichmann, N. (1987). Computer matching: toward computerized systems of regulation. Law & policy, 9 (4): 387- 415.
• Sucu, İ. (2011). Gözetim toplumunun karşı ütopya yüzü: iktidar güçleri ve ötekiler. Atatürk iletişim dergisi, 2: 125-140.
• Türetgen, S. (2021). Suç katsayısı sıfır: psycho-pass anime evreninde sibyl sistem üzerine bir inceleme. Middle black sea journal of communication studies, 6(2): 72-81.
• Wise, J. M. (2016). Surveillance and film. New York, London: Bloomsbury Academic.
• Weber, M. (2006), Sosyoloji yazıları, T. Parla (Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zimmer, C. (2015). Surveillance cinema. New York, London: New York University Press.