İNANÇLI İŞLEMDEN KAYNAKLANAN TESCİLE ZORLAMA DAVASI

Yıl 2022, , 1149 - 1175, 27.12.2022

İpek Aldemir Toprak

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1166192

Öz

İnançlı işlem Türk Hukuku’nda düzenlenmeyen bir hukukî kurumdur. Ancak doktrin ve uygulamada varlığı kabul edilmektedir. İsviçre hukukunda “fiduziarisches Rechtsgeschäft”; Alman hukukunda “Treuhandverhältnis” ve Anglo-Sakson hukukunda “fiduciary relationships” kavramları ile ifade edilen inançlı işlemdir. İnançlı işlem taraflara olağan muamelelere göre daha güçlü bir hukuki durum yarattığı için tercih edilmektedir. Öyle ki, inanılan inançlı işlem ile taşınır, taşınmaz veya alacağın tam hak sahibi olur. Bu durum ise rehin hakkından daha çok koruma sağlar. Zira rehinde borç ödenmediği taktirde alacaklı rehin konusu malı icra dairesi aracılığı ile paraya çevirerek alacağını elde etmektedir. Ancak inançlı işlemlerde inanılan söz konusu malı kendisi paraya çevirebileceği gibi paraya çevirmeden uhdesinde de tutabilir. Öte yandan, inançlı işlemden farklı olarak rehin alacağa bağlı fer’i bir haktır. Asıl alacak sona erdiğinde veya asıl alacağa sebebiyet veren sözleşme geçersiz ise rehin hakkı da doğmaz. Bununla birlikte tüm hakların devredilmiş olmasından ve inanç sözleşmesinin sadece nisbi etkisinin bulunmasından kaynaklanan tipik hukukî sorunlar vardır. Bu sakıncalar özellikle inananın devretmiş olduğu taşınır, taşınmaz veya alacağı aynen geri almasında toplanır. İnanılanın iflası halinde mal veya hakkın iflas masasına dahil olması ve inananın masadan çıkarma hakkının bulunmaması bunlardan biridir. İnanılanın devir borcu doğmasına rağmen inançlı işlem konusu malı inanana iade etmekten kaçınması veya üçüncü kişiye devretmesi de uygulamada karşımıza çıkan diğer problemli noktalardır. Bu çalışmada inananın inançlı işlem konusu taşınmazın iadesi için inanılana ve bazı durumlarda da üçüncü kişiye karşı açabileceği tescile zorlama davası değerlendirilmektedir. Belirtmek gerekir ki, inançlı işlemin konusu taşınır, taşınmaz ve alacaktır. Ancak konumuz itibariyle sadece taşınmazlara ilişkin açıklamalar da bulunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İnançlı işlem, Taşınmaz mülkiyeti, Tescile zorlama davası, Muvazaa, Tapu siciline güven ilkesi

Kaynakça

• Aebi-Müller, Regina E. und Müller, Christoph (Hrsg.), Art. 1-18 OR Mit Allgemeiner Einleitung in das Schweizerische Obligationenrecht, Allgemeine Bestimmungen, BK - Berner Kommentar. Bern: Stämpfli, 2018. (BK-Müller, Rn.)
• Akçaal, Mehmet, Eşya Hukuku. Ankara:Yetkin, 2021.
• Altaş, Hüseyin ve Kurt, Leyla Müjde, “İnançlı İşlemler”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2 Sa. 2 (2011): s. 1-29.
• Antalya, Gökhan, Marmara Hukuk Yorumu: Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt: V/I,I. İstanbul:Seçkin, 2019.
• Arslan, Ahmet, Taşınmaz Mülkiyetinin Tescile Zorlama Davası ile Kazanılması. Ankara:Yetkin, 2021.
• Ayanoğlu Moralı, Ahu, “Mülkiyet Hakkının Teminat Amaçlı Devrine Yönelik İnançlı İşlemler”, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2006.
• Bertschinger, Urs, “Für eine Neuorientierung bei der Aussonderung im Konkurs des Beauftragten”, AJP, 12 (1993): 1440-1446.
• Breitschmid, Peter und Jungo, Alexandra (Hrsg.), Sachenrecht Art. 641-977 ZGB CHK- Handkommentar zum Schweizer Privatrecht. Zurich: Schulthess, 2016. (CHK-Arnet, Art. ZGB, Rn.)
• Eren, Fikret, Mülkiyet Hukuku. Ankara: Yetkin, 2021.
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Yetkin, 2021.
• Furrer Andreas und Schnyder Anton K. (Hrsg), Obligationenrecht- Allgemeine Bestimmungen Art. 1-183 OR, CHK - Handkommentar zum Schweizer Privatrecht. Zurich: Schulthess, 2016. (CHK- CHK-Kut, Art. OR, Rn.)
• Fellmann, Walter, Der Einfache Auftrag, Art. 394-406 OR Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Obligationenrecht, Die einzelnen Vertragsverhältnisse, BK- Berner Kommentar. Bern: Stämpfli, 1992.
• Gautschi, Georg, Das Obligationenrecht, 2. Abteilung Die Einzelnen Vertragsverhältnisse, 4. Teilband Der Einfache Auftrag Art. 394-406 OR. Bern: Stämpfli, 1960.
• Gerstle, Leo, Das Reine Treuhandgeschäft im Schweizerischen Privatrecht. Bern: Stämpfli, 1917.
• Gubler, Friedrich, Vertretung und Treuhand bei Anleihen nach Schweizerischem Recht. Aarau: H. R. Sauerländer, 1940.
• Güvenç, Özgür, Taşınmazların İnançlı İşlemle Devri. Ankara:Yetkin, 2014.
• Hausheer, Heinz und Walter, Hans Peter (Hrsg.), Systematischer Teil und Art. 884-887 ZGB, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Sachenrecht, Die beschränkten dinglichen Rechte, Das Fahrnispfand, BK- Berner Kommentar Band/Nr. IV/2/5/1. Bern: Stämpfli, 2010. (BK-Zobl/ Thurnherr, Rn.)
• Heidel, Thomas, Hüßtege, Rainer, Mansel, Heinz Peter und Noack, Ulrich (Hrsg.), BGB Allgemeiner Teil / EGBGB, Nomos Kommentar. DeutscherAnwaltVerein, 2021. (NK-BGB/ Markus/ Stoffels, §… Rn.)
• Huguenin, Claire und Müller-Chen, Markus (Hrsg.), Vertragsverhältnisse Teil 2: Arbeitsvertrag, Werkvertrag, Auftrag, GoA, Bürgschaft Art. 319-529 OR Reihe CHK- Handkommentar zum Schweizer Privatrecht. Zürich: Schulthess, 2016. (CHK-Gehrer Cordey/ Giger, Art. OR, Rn.)
• Honsell, Heinrich, “Treuhand und Trust in Schuldbetreibung und Konkurs”, recht 73 (1993): s. 73-76.
• Jäggi, Peter und Gauch, Peter, Obligationenrecht, Kommentar zur 1. und 2. Abteilung (Art. 1-529 OR), Teilband V 1b Enthaltend Kommentar zu Art. 18 OR. Zürich: Schulthess, 1980.
• Kahveci, Nalan, “İnançlı İşlemlerde El ve İşbirliği ile Hareket Kavramı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 1 (2021): s. 257-294.
• Keller, Rolf, Das Fiduziarische Rechtsgeschäft im Schweizerischen Zivilrecht. Bern 1944. Kocayusufpaşaoğlu, Necip, Hatemi, Hüseyin, Serozan, Rona ve Arpacı Abdulkadir, Borçlar Hukuku Genel Bölüm C.1. İstanbul:Filiz Kitabevi, 2017.
• Kren Kostkiewicz, Jolanta, Wolf, Stephan, Amstutz, Marc und Fankhauser, Roland (Hrsg.), OR Kommentar Schweizerisches Obligationenrecht, OFK - Orell Füssli Kommentar. Zürich: Schulthess, 2016. (OFK-Kren Kostkiewicz, Art. OR Rn.)
• Kren Kostkiewicz, Jolanta, Wolf, Stephan, Amstutz, Marc und Fankhauser, Roland (Hrsg.), ZGB Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch OFK - Orell Füssli Kommentar. Zürich: Schulthess, 2021. (OFK-Kernen, Art. ZGB Rn.)
• Müller, Viktor, “Das Treuhandverhältnis Unter Berücksichtigung Aktueller Fragen Aus Dem Sachen- Und Zwangsvollstreckungsrecht”, ZBGR (55/1974): s. 257-277.
• Oğuzman, M. Kemal, Seliçi, Özer ve Oktay Özdemir Saibe, Eşya Hukuku. İstanbul: Filiz, 2021.
• Oftinger, Karl, Von Der Eigentumsübertragung An Fahrnis. Bern: Stämpfli, 1933.
• Oktay Özdemir, Saibe, “Teminat Amaçlı Alacak Devri ve Toptan Temlik Sözleşmeleri”, İÜHFM C. LVII, Sa. 1-2 (1999): s. 265-299.
• Oktay Özdemir, Saibe, “Teminat Amaçlı Mülkiyet Devri Sözleşmeleri”, MHB Yıl 19-20 (1999-2000): s. 657-683.
• Oktay Özdemir, Saibe, “Yargıtay’ın MK.m.1023’ün Yanlış Uygulandığı Üç Kararının Değerlendirilmesi”, Medeni Hukuk Alanındaki Güncel Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi Sempozyumları, C.I: Eşya Hukuku (20 Ekim 2016), s. 199-224.
• Öğüz, Tufan, “İnançlı Temlike Konu Taşınmazın İadesi Talebinin Dayandığı Hukuki Esasların Değerlendirilmesi”, İKÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı: 1-2 (2005): 119-133.
• Özmen, İhsan, Muvazaa Davaları (Taraf Muvazaası, Muris Muvazaası, İnançlı Sözleşmeler, Nam-I Müstear, Kanuna Karşı Hile Ve İptal Davaları): Doktrin Yargıtay Kararları. Ankara: Adalet Matbaacılık, 1993.
• Özsunay, Ergun, Türk Hukukunda ve Mukayeseli Hukukta İnançlı Muameleler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1968.
• Parlak Börü, Şafak, “Mülkiyetin Teminat Amacıyla İnançlı İşlemle Devri”, TBB Dergisi, Sa. 128 (2017) 231-278.
• Säcker, Franz Jürgen, Rixecker, Roland, Oetker, Hartmut und Limperg, Bettina (Hrsg.), Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch. München: C.H. Beck, 2020. (MüKo-BGB/ Leider, §… Rn.)
• Sirmen, Lale, Eşya Hukuku. Ankara: Yetkin, 2021.
• Tandoğan, Halûk, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri. C. II, İstanbul:Vedat, 2010.
• Topuz, Murat, Türk Özel Hukukunda Taşınmaz Mülkiyeti. Ankara:Seçkin, 2020.
• Wälli Pierre, Das Reine Fiduziarische Rechtsgeschäft. Zürich: Schulthess, 1969.